Kama garã kusayo, amirioni aparanga ambu wene akpuyo ki ndu tipa vura. I afu tiyo zaaza na nyemu ka banda gayo aringara. Gu kura boro naafu tini Amerika yo tipa vura rogo 1914 aya: “Mi na bakere ngbarago tipa agu auru du ku mbatayo re.”

Fuoho aimanga te gi gayo ngbarago re ki sa tihe ku rogo kpe. Boro ho nabi gupai ku mbatayo nga gi ndurumo asekere re nika kengeda tiyo tipa dungu agarã ku rogo gu dogoro nga ga Belgium na France te. Ti gu regbo re, aboro aayamba gu vura re nga “Bakere Vura.” Areme, ani nayambaha nga gu Bambata Vura Nga ga Zegino.

Dungu aboro naakpi be gu vura re. Aboro nape gupai nga aboro wa amirioni 10 naakpi na amirioni 20 ki kukuadi. Si angia sangbana gu mumungo diaberã aboro amangihe. Agu abazogo nangia ga Putu yo aarengbanga ka rugusa gu tagbagapai naamanga rogo zegino ka si yengo na vura ya te. Gu gberẽ gbe nga, gi “Bakere Vura” re agbarasipa zegino nyeanye kindi. Gu ariapai si amangihe rogo zegino nafuda rani areme kindi.

Gu Bambata Vura Nga ga Zegino atona mbiko aboro aaberãnga wenengai te. Buku sa naya, agu abazogo nangia ga Putu amangipai wakina “gu rikaaboro zingi rame yo kini fofoko tiyo afofoka bau zanga ino gu sangbanapai gayo diaberã tipa gupai namangi rogo 1914 nika ye na ni.”—The Fall of the Dynasties—The Collapse of the Old Order 1905-1922.

Vuru aposo yo, pa imo gu bazogo nangia ga Austria ko asa gu kikindigi abazogo naadu Putu yo na bakere ome tiyo rimisi tiyo ku rogo gu vura i aaberãnga pa soho ya. I asana gu bazogo nangia ga Germani ko bete arame fuo tona gipai re nga: “Gipai re aru wai ka manga?” Ko akaragapai na kina gberarago ki ya: “Mi aainongo ho nga wo si nika manga te.”

Agu abazogo naamangi gi diaberã re ainongo gu gbegberẽ sangbanaha si nika ye na ni te. Fuoho aimanga te agu asekere naadu ba vura yo ki ini gupai nzunzu naamanga. I aini gupai nga gayo abazogo ima manga fuyo gbegberẽ, gayo abarumbatayo rogo pambori ima nanga yo, na gayo abarutiriivura aakpingo nyemu yo te. Ngba gini gene?

Abazogo akidohe nga gi vura re nika sa zegino si du ni vovoho na ni wenehe. Gu bazogo nangia ga Germani ko aya: “Ani nasovura tipa ka mangasunge rogo zereda na ka banda asino rani na gaani raka ku mbatayo.” Gu bazogo Amerika nangia Woodrow Wilson aya gu vura re nika “ye na demokorasi ku rogo zegino.” Na ringara aNgirisi yo, aboro aaberãha nga “si nika nyasa riipa vura.” I dunduko gayo bipai aarunga ya.

Abarumbatayo rogo pambori aima songoda gu vura re na nyemuhe. Buku sa aya: “Agu abarumbatayo rogo pambori si aaida i yugu Ziazia Kekeapai fu aboro, angarasi yo sa kina vura. Gi vura re aye na bakere sogote.” (The Columbia History of the World) Agu abarumbatayo re angarasi aboro i sogote dagbayo kuba gupai nga i nyasi riipa sogote. “Gene aadunga be abarumbatayo i nyasi riipa sogote te, na gu gbere agberã gbe nga i aaidanga ka ngarasa aboro tipa ga pambori te. Dunguyo amangi gupai naadu bangiriyo taata nga peresapa gayo ringara mbata fu gayo pambori. I angarasi agu asekere nangia aKristano i imi akurayo ni rimo gayo Batasi.”—A History of Christianity.

Abarutiriivura akido yo nga i nika diabehe ni kina boro ipo na taata gbua, ono anga wo si adu te. Si aimanga te, i ki bi gupai nga i arengbanga ka diabe avura yo te. Fuo gure ngbutuko, amirioni asekere agbiatiyo na gupai bake kuru apangbanga sa aya tipaha wẽ: “Si nawira wa si nga gu riko gbegberẽpai aboro agbiatiyo na ni rogo gayo raka yo.” Wa gi gbegberẽpai re avura kaa manga, gayo abarutiriivura aasosoda yo ngbaome i ndu kuti ngba vura yo. Si airiwongo ka bi gupai nga dunguyo azingi kuti abaira yo te.

Waigu Bambata Vura Nga ga Zegino agbarasi aboro? Bake kuru apangbanga ape gupai nga: “Gu vura re agbarasi berã aboro na asinoyo.” Ni sangbanaha, dungu azogorago ki gberẽ. Gi vura re angia gu regbo kusuko kure naamanganga mbata dagba aboro ya. Aria zogarago ngbaome nga gupai namanga rogo arago dunduko areme.

Tipagine gi vura re agbarasipa zegino ti ni? Ya mo si angia gupai namangi zanga aboro inipai tipaha? Ya mo agu akaragapai du tipa agi asanahe re nayugo gupai nika manga ku mbatayo?