1, 2. (a) Ginipai aErifaza na Biridada agumbaha tipa sangbana gaani sunge fu Mbori? (b) Wai du Yekova ayugu gupai nga rago aima gberã tiko?

“BORO rengbe nadu ũu fu Mbori? Ni rengo gu ni nga iratatamana, ni nau fu kina tini. Rago angba ti gu Ko du na tandu apai dũ, ka mo du ni ruru boro, watadu si nga ũu fu ko, ka mo amanga gamo apai ziazia?” (Eyo. 22:1-3) Ya mo mo aberẽnga mbata tipa gu karagapai du kuti gu ngbatunga asanahe re? Ho Erifaza boro Temana asasana Eyobo ni na agu asanahe re, zanga kapa, Erifaza aberẽhe nga karagapai kutini nga oó. Zavura bakureako nangia Biridada boro Sua ape gupai nga aboro arengbanga kadu ni ruruyo bangiri Mbori te.—Oni gedi Eyobo 25:4.

² Gi zire abafu wasa re aape gupai nga gu bakere asadatise ani amangaha ka manga sunge fu Yekova ni ruru rani na sunge ti ni fu ko te, ya Mbori nabi rani gbua wakina sangba, sooro, watadu gbirẽ. (Eyo. 4:19; 25:6) Ti tonatonaha, ani ima rengba ka dakuti gu digisopai nga Erifaza na Biridada aayugo gu sino nga ga umbasitise. (Eyo. 22:29) Gu kurapai berewe nga, ho boro aru ni rii bagangara yo ka ngera ku sende no watadu ho ni angera ni rogo tiyara ku sende no, agu apai aboro amangaha ima rengba ka ngera ni kina wiri umbaha. Ono tie, ya mo wo du Yekova abi gu ome ani amangaha ka fubee tipa gu sunge nga ga Kindo ho ko aru ni tuturũ ariyo ka ngera  ku auru kpotosende? Yekova ayugu gupai nga rago aima gberã tiko na gu ziree aErifaza, Biridada na Sofara apehe ho ko afu zahe ni fuyo ono rago ki ngbatiko na Eyobo, na ko ki ya tiko “gi moyambu.” (Eyo. 42:7, 8) Rogo gi gene re, boro rengbe arengba kadu na “ũu fu Mbori.”

3. Ginipai Eriu apehe tipa gu ome ani amangaha ka mangasunge fu Yekova, na ginipai du ko aaida ka gumbaha?

³ Yekova aafunga zahe fu Eriu te mbiko ko asanahe nga: “Ka mo du ni ruru ro, gini he fu mo fu ko [Mbori]? watadu gini he di nga ko be ro?” (Eyo. 35:7) Ya mo Eriu aaida ka gumba gupai nga sunge ti gu ome ani amangaha ti ngba ga Mbori sunge te? Wagusa te. Ko aape gupai nga padu Yekova ti ni arunga riipa gaani irisombori te. Yekova ni rengberengbe ko rogo apai yo dunduko. Ani arengbanga ka kumukosi ko watadu ka nyakasa ko te. Kuba gure, gu wene asino dunduko du tirani, abirĩ, watadu ome, Mbori du nafuhe furani na ko namaa berãko amaa fuo wai ani amangasunge na ni.

4. Yekova naringbisa gu nunga ani ayugoho fu kura aboro kuti gine?

⁴ Yekova nabi agu aboro nayugo nyemuse fu gako amoyambu nga i nayugoho fu kina boro ko. Asanza 19:17 naya: “Gu boro du na nunga rungorungo boro ti ni nafu he fu Yekova.” Ya mo gi veresi re naida ka pe gupai nga Yekova namaa berãko fuo gu mangaapai dunduko nga ga nunga i ayugoho fu rungorungo aboro? Ya mo ani rengbe ka dakuti gu digisopai nga Bakusi zegino dunduko na tambuahe fu agu aboro nayugo nunga na ko nabi gu ngbatunga mangaapai re nga bape du i afuhe fuko nga gu ko akaragaha na weneringise gbiati amaku? Ii, na Wiri Mbori ape kina boro gu ngisapai re.—Oni gedi Ruka 14:13, 14.

5. Gini asanahe ani ka sakapai tipaha awere?

⁵ Yekova ayambu gu nebi nangia Yesaya ko fura kuba Ko, si ki yugu gu ngbarago du Ko na ni ka bi ruru aboro i nifu bee tipa Gako ringbisapai digisitihe. (Yes. 6:8-10) Yesaya aidi gu yambahe re nga zaaza. Areme, badungu akama aboro nayugo kina gu bangisa sino nga ga “Mi du re! Mo kédi re” ni mangayo gu kpakarakpakara asunge i afuhe fuyo ti ngba ga Yekova sunge. Ono wa vura duhe wo, boro ima rengba ka sana ti ni nga: ‘Ya mo sunge kina ti gupai nzunzu mi amangaha? Wadu he nga Yekova idihe fere mi fu tire ka manga gako sunge mbiko gako wenesino, ya mo ko afunga guhe si aidaha tipa ka ringbisa gako Pai te ka mi vura ka sia ka manga ome amanga wai vurũ tingba gako sunge?’ Oni makianga pa wai gupai naamangi ti rago aDebora na Baraka akaragapai kuti agu asanahe re.

6. Gini kparakparapai naadu dagba agu aboro gbaria nga ga Yisaraere yo na agu asekere nangia ga Yabina yo?

⁶ Gu ga aKanano bakindo nangia Yabina “arungosi” aYisaraere tipa agarã 20. Aboro gbaria nga ga Yisaraere yo adu na gunde kaa ta gbayaga. Nibipa wai vura naamanga, i aadunga na wene aũvura beyo te, i aadunga na gu aũvura ka i azubo vura na ni watadu gu ka i abanda tiyo na ni te, tipa avurayo tigayo, i adu na angbagidavura 900.—Abasa. 4:1-3, 13; 5:6-8.

7, 8. (a) Gini arugapai Yekova afuhe fu Baraka? (b) Wai du aYisaraere adibe ga Yabina aborovura? (Oni bi gu sura duti tonatonaha.)

⁷ Ono wa si avura duwo, Yekova afu gu rugapai fu Baraka vurube gu denebi nangia Debora nga: “Mo ndú ki rogo akumba bagangara Tabora yo, ki rogo akumba 10,000 fuo ro dagba ngbatunga Nafatari, na dagba ngbatunga Zeburuna yo, . . . Mi agbé Sisera, nga ga Yabina barutiri rimbasa aborovura, koyo du mo ni, ku pati gu di nga Kisona, na gako angbagida vura na gako rimbasa aboro a; mi afú ko ku be ro.”—Abasa. 4:4-7.

 ⁸ Gi pangbanga re agbandaka wakina we rogo kakarika. Agu aboro naafu tiyo adunguratiyo ku Bagangara Tabora yo. Baraka apekefuo ga Yekova rugapai zanga keesa. (Oni gedi Abasapungbanga 4:14-16.) Ho barikaka gu vura re aamanga ni Tanaka yo, bakere mai asa rago dunduko ni dogoro. Baraka adofuo ga Sisera aborovura ki da kina ku Arosete-a-goima yo nga gu baturõho adu nga amairo 15 (akirometere 24.) Sisera aoro aora na gako angbagidavura nga gu naadu mbata ni kerehe ono nga gu sunge aadunga ti ni berewe ya, ko kini za ka mbuhe ka ora ni kina nduko ku Sananaima yo, isoke nga gu rago naadu pati Kadese. Ko aoro ki gbu rogo gu bamburoko nangia ga Yaere dia Ebere boro aKeno, na Yaere ki diko kugume. Ko ati ni rame mbiko ko aima zogora be vura. Awere Yaere aima du na wingbaduse ka imoko mbiko gene aadunga berewe beko wa ka ko banda tiko te. (Abasa. 4:17-21) I ki dibe avura aYisaraere niyangaraha! *

9. Gini futufutuapai Abasapungbanga 5:20, 21 apehe tipa gu vura naamangi kuti Sisera?

⁹ Si naida ani wisigi Abasapungbanga kapita 4 na 5 kina sa, mbiko agu akapita re ni basasa dunduko na agu apai rogoho adunga rogo gu kuraha ya. Ni kpiapai, Abasapungbanga 5:20, 21 nape gupai nga: “Akerekuru ngbangbaturũ yo aso vura, ami aso vura na Sisera ngba gene gaami nduge. Gu di nga Kisona si afu na yo ku sa yo.” Ya mo gi pangbanga re nafura tipa gu undo nga ga amaraika, watadu mai du naana na morogumba? Gu pangbanga re apenga ha te. Ono gini kurapai tie kparakusayo ti gu mangapai nga ga Mbori ka ani ya si naye na gu kere nana mai re ku rogo gu ba re na ti kina boro gu regbo re, tipa ka fu na agu angbagidavura naadu 900 re? Ani nageda gupai bara biata rogo Abasapungbanga 4:14, 15 nga, Yekova du naaye na gu diabese re. Boro ho dagba agu aboro yo 10,000 naafu tiyo ka rengbe ka ta ngbaduni nga ni du naaye na gu diabese re te.

10, 11. Ginihe nangia “Meroze,” na tipagine i atiwaha ti ni?

¹⁰ Ono tie, ani ima rengba kadu na nyemu ka ino gupai nga bebere gu bia yo nga ga diabese aDebora na Baraka aatambua Yekova na ni tipa gu iʹiriwo diabese i adu na ni, i abibia nga: “Oni tíwa Meroze, wo poi ga Yekova maraika, oni tíwa agu yo gbe nanaraka yo, bambiko i aye nga ka unda Yekova te, ka unda kuti airanyaka.”—Abasa. 5:23.

¹¹ Si tie ziazia nga gu motiwa i atiwa Meroze na ni aima mangasunge, si du duhe ti ni ni kpakarakpakaraha ka inopai tipa gu gbata nangiaha re. Ya mo si rengbe kadu nga si angia gu gbata avuruhe aká ka futiyo ka undo? Kangia si adu ngba gu gene Sisera aoro ngbaha, ya mo avuruhe adu na momu beyo ka zioko ono ka i aziongo ko ya? Wai du ka i aarengbanga ka gia gu yambahe nangia ga Yekova tipa aboro futiyo re ya? Aboro nga akutu bawe naadunguratiyo rogo gayo dagbarago tipa gi vura re. Oni makianga pa aboro Meroze i nibi gi kere gbegberẽ basovura re ko ni oro bangirigene rogo gayo gbata nisako na kini asadi ka manga ai pai tipa ka bata. Gere arengbe kadu nga wene momu fuyo tipa i sa ga Yekova ringbisapai si digisitihe na ki gbia gako amaku. Ono tie, ho i adu ni na siapai beyo ti gu kere regbo re singia ka mangapai watadu ka zanga mangapai, ya mo zanga du na nyemu mangapai naasa yo ka i mangingo pai ya? Nairiwo gu kparakparapai narengbe kadu dagba gayo mangaapai na gu mangaapai nga ga wingbaduse nga ga Yaere furayo tipaha rogo gu veresi ngbefuoho!—Abasa. 5:24-27.

12. Gini asino aboro adu na ni kia ani abihe rogo Abasapungbanga 5:9, 10, na gini maapai si aida si du na ni kurirani areme?

¹² Rogo Abasapungbanga 5:9, 10, ani nabi gu  kura kparakparapai berewe dagba gu sino nangia ga agu aboro naandu na Baraka na agu yo naandunga na ko ya. ADebora na Baraka afu tambuahe fu “agu yo nafu tiyo zaza dagba aboro.” Nirengo, i adu kia ti aguyo ‘naandu ri pusi anaadongi,’ nga aguyo rukö aima sayo ka i ndunga tipa vura ya, na agu yo ‘nasungu auru wene tutu roko,’ kini kpi kina nyemu gu raka nga ga kumuko! Ono tipa agu aboro tigayo naandu na Baraka, i aadunga wa aguyo ‘naata ngba gene’ nasia kina agu apai naadu taata te, i asia ka sovura rogo gu ngboongbo arago nga ga Tabora naadu na ambia rogoho na rogo gu sokposokpo ngboongbo rago nga ga gu di nga Kisona! Agu aboro dunduko naagbata kina wene raka, i angarasiyo nga i “makiapai!” NW. Nirengo, si aaida i makiapa gu bawene momu i azangaha nga ka songoda ga Yekova vura. Sidu, agu aboro du na ndundu areme tipa ka mangasunge fu Yekova ngba bakere agene, si naida i makiapai a.

13. Wai du gu sino nga ga agu angbatunga nangia ga Rubena, Dana, Asera adu kia ti gu nangia ga Zeburuna gbiati Nafatari?

¹³ Agu aboro naafu tiyo aima bi wai nzunzu Yekova akiisipa gako bakere pagbia. Memeapai kinaho i arengbe ka fura tipaha wa i ‘aagumba pa gu ruru mangaapai nga ga Yekova.’ (Abasa. 5:11) Ono tipa agu aboro nangia ngbatunga Rubena, Dana, na Asera tigayo, i fura tipa yo rogo Abasapungbanga 5:15-17 nga i amoi berãyo kina fuo aũzegino nga gu gayo akandoro, abakurungba gbiati agbuduru arukubaha, i amaanga berãyo fuo gu sunge Yekova aya i mangihe te. Ono tipa aboro Zeburuna na Nafatari tigayo, i ‘abagi ungayo dati kina kpio’ tipa ka songoda aDebora na Baraka. (Abasa. 5:18) Ani nawirika nyanyakipa pai ti agi asino du ni bakiakia tipa futise tipa sunge re.

14. Wai du ani ayugoho nga ani nasongoda ga Yekova bakere pagbia areme?

¹⁴ Areme, i ayambanga rani tipa ani ye ka so ndikidi vura te, ono ani na momu berani ka yugo gaani wingbaduse ni tungusa ani pai zaaza. Bakere zingo gudu ho awere kisusi rogo ga Yekova riigbu tipa agu aboro ka futiyo tipa sunge. Mirioni awirina nafutiyo tipa mangasunge  Kindo ti aregbo dunduko ni kparakpara abazakigene, Avuru Betere, na abaundosunge dudua aBambu Kindo. Na badungu sosono aboro gbiati paranga aboro nafutiyo kaa undo sunge ti regbo bakere adunguratise. Oni berẽnga pa agu abaakumba a natinda rõrõi atindiro na agu aRondo Du Tipa Sakapai na Amunganga gbiati aguyo nambakadapai tipa bakere adunguratise. Oni ini gupai nga, Yekova na bakere tambuahe tipa gu toro nga ga futise du oni na ni re, na bangiriko agonga ti ni te.—Eb. 6:10.

15. Wai du rengbe ani ka diaberã tipa ka nyomoro ti ngba ga Yekova sunge dinga berani ya?

¹⁵ Boro na boro si aida ni sana ti ni nga: ‘Ya mo mi mbu kina kura aboro i nimangi bakere asunge? Ya mo mi mbu berãpa aũzegino si kandasi gimi toro nga ga futise? Wakina Baraka, Debora, Yaere gbiati agu aboro 10,000 naafu tiyo, ya mo mi na gu idapase gbiati wingbaduse si aidaha tipa ka mangasunge na ai guhe du bere tipa ka manga ga Yekova arugapai? Ka si du nga mi naberãpa gate ku rogo kura gbata watadu kura ringara tipa ka gbata marã, ya mo mi kpari fu Mbori na ki berẽkurii gu sangbanapai rengbehe ka ye na ni kurii gimi aborokporo gbiati dungurati?’ *

16. Ginihe rengbe ani ka fuhe fu Yekova nga gu adunga beko ya?

¹⁶ Yekova ima kiisopa rani ni ida ko ho furani ani fubee tipa ka songoda gako bakere pagbia. Wa duhe nga Bakitingbanga nasosodi aboro mbata i songodi gako bakere pagbia, ani nayugoho gbaiga nga ani aidanga gako pagbia te ni songoda ani ga Yekova pagbia. Gu idapase gbiati kakuti ruru mangaapai nga gu nafõngbadu ro yo mo du na toro futise, si nasa ngbarago ti Yekova. (Snz. 23:15, 16) Yekova namangasunge na wai mo asongoda pai kubarako yo tipa ka karagapai kuti agu asoapai nga ga Satana. (Snz. 27:11) Sidu, ho du mo ni na giasangba, si wa ka i ya mo nafu guhe fu Yekova ko abihe na nyanyakipaha, na ko nagbia bakere ngbarago ti ni.

17. Ginipai Abasapungbanga 5:31 ayugoho nga si nika manga kumbatayo?

¹⁷ Barambeda, kpotosende dunduko nika hi be agu aboro idi na kina ga Yekova bakere pagbia sa. Nairiwo wai ani angera tipa gu uru re! Ani nika kodatirani na aDebora na Baraka ka bibia nga: “Ako Yekova, avuraro nikpíki akpika a wo dunduko! Ono agu yo nakpi nyemu ko i dú wa uru ho si nakura ni be omehe.” (Abasa. 5:31) Ani nika gbia karagapai kuti gi kparakpee re ho Yekova nika gbarasa gi gbegberẽ zegino nga ga Satana re ni! Ho gu vura nga Aramegido nika tona ni, ndupai adunga ho tipa aboro futiyo ka diabe avurarani te. Gure nika ngia regbo furani tipa ani “ru aru zaa, ka bi gu diabese nga ga Yekova.” (2 Peka. 20:17) Ono wa du rago re, dungu amomu duho furani tipa ka songoda ga Yekova pai zaaza na wingbaduse.

18. Gini sangbanapai du gamo toro futise na ni kurii agu aboro nagbia undo ti ni?

¹⁸ “Wa aboro afu tiyo zaza, ani sàmbua Yekova!” Sidu, aDebora na Baraka atona gayo bia nga ga diabese nisambua yo Guko nga Bahe Kisusi, angianga kusikusiahe ya. (Abasa. 5:1, 2) Wakina gure areme, gamo toro futise fõnga ngbadu agu aboro yo afõ dunduko nagbia undo ti ni i “sàmbua Yekova!”