Máans ta tuukul junmúuchʼ soldadoʼob táan u paakatoʼob tu tojil junpʼéel luʼum tuʼux yaan yaʼab nukuch tuunichiʼ. Le soldadoʼob filisteoʼoboʼ chéen ka tu yiloʼob kaʼatúul israelitaʼob. Tu yiloʼobeʼ waʼalakbaloʼob tiʼ junpʼéel kaʼanal lugar. Le filisteoʼoboʼ joʼopʼ u pʼaʼastajoʼob tumen ku tuklikoʼob mix baʼal jeʼel u páajtal u beetaʼaltiʼobeʼ. Le israelitaʼoboʼ tsʼoʼok u xáantal yanakoʼob yáanal u páajtalil le filisteoʼoboʼ, tak u nuʼukulil u meyajoʼob unaj u biskoʼob tu yiknal le filisteoʼob utiaʼal ka jóoʼsaʼak u yejoʼ. Le soldadoʼob israelitaʼoboʼ óoliʼ minaʼan u nuʼukulil u baʼateloʼob. Tsʼoʼoleʼ le ku yilkoʼoboʼ ¡chéen kaʼatúul máakoʼob!, kex ka yanak u nuʼukulil u baʼateloʼobeʼ, ¿baʼax jeʼel u páajtal u beetkoʼobeʼ? Le oʼolaleʼ le filisteoʼoboʼ utiaʼal u pʼaʼastikoʼobeʼ tu yaʼaloʼob: «¡Naʼakeneʼex baʼateʼel t-contra, ka a wileʼex baʼax kun úuchulteʼex!» (1 Samuel 13:19-​23; 14:11, 12, Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras, TNM).

U jaajileʼ yaan baʼax kun úuchul, chéen baʼaleʼ tiʼ le filisteoʼoboʼ. Le kaʼatúul israelitaʼoboʼ ku yéemel u yáalkaboʼob teʼ tuʼux yanoʼoboʼ yéetel ku joʼopʼol u naʼakloʼob teʼ tuʼux yaan le filisteoʼoboʼ. Utiaʼal u naʼakloʼobeʼ kʼaʼabéetchaj u machkubaʼob tiʼ le tuunichoʼoboʼ kex beyoʼ maʼ tu jeʼeloʼob, baʼaxeʼ sigue u naʼakloʼob teʼ tuʼux yaan le filisteoʼoboʼ (1 Samuel 14:13). Beora túunaʼ le filisteoʼoboʼ ku yilkoʼobeʼ le máak ku bin táaniloʼ yaan u nuʼukulil u baʼateʼel, yéetel tu paacheʼ tiʼ ku taal le máax kuchik u escudooʼ. ¿Jach wa tu jaajil u tukultmaj u baʼateʼel tu contra junmúuchʼ soldadoʼob? ¿Tsʼoʼok wa u chokotal u pool?

Maʼ chokochajaʼan u pooliʼ, baʼaxeʼ jach yaan u fe. U kʼaabaʼeʼ Jonatán yéetel le bix kuxlajikoʼ yaʼab baʼaxoʼob ku kaʼansik tiʼ le máaxoʼob meyajtik Dios bejlaʼoʼ. Kex maʼatech k-táakpajal tiʼ baʼateloʼobeʼ yaʼab baʼax jeʼel u páajtal k-kanik tiʼ le modos tu yeʼesaj Jonatanoʼ. Letiʼeʼ maʼ tu chʼaʼaj saajkiliʼ, chúukpaj u yóol yéetel tu kaxtaj u yutsil u maasil, lelaʼ letiʼe modos kʼaʼabéettoʼon utiaʼal u yantaltoʼon junpʼéel nojoch fejoʼ (Isaías 2:4; Mateo 26:51, 52).

Utiaʼal k-naʼatik baʼaxten Jonatán bin baʼateʼel tu contra junmúuchʼ filisteoʼobeʼ unaj k-ojéeltik máax letiʼ. Jonatane’ u maas nojchil u paalal Saúl, u yáax reyil Israel. Le ka yéeyaʼab Saúl u beet u reyileʼ Jonatane’ maʼ xaaneʼ yaan 20 años tiʼ wa junpʼíit maas. Jeʼel u páajtal u yaʼalaʼaleʼ Jonataneʼ jach ku biskuba yéetel u taata, tumen Sauleʼ suuk u tsikbaltiktiʼ baʼax ku tuklik u beetik. Saúl kaʼacheʼ kaʼanal u baakel, kiʼichkelem yéetel juntúul soldado maʼ saajkiʼ, chéen baʼaleʼ Jonataneʼ ku yilik kaʼach xaneʼ u taataeʼ yaan u fe yéetel kabal u yóol. Le oʼolal Jonataneʼ maʼ jelaʼan tu yilil u yéeyaʼal u taata utiaʼal u beetik u reyil tumen Jéeobaiʼ. ¡Tak profeta Samueleʼ tu yaʼaleʼ tu luʼumil Israeleʼ minaʼan uláakʼ máak jeʼex Sauleʼ! (1 Samuel 9:​1, 2, 21; 10:20-​24; 20:2).

Jonataneʼ yéetel kiʼimak óolal kaʼach ku tsʼáaikuba yáanal u páajtalil u taata utiaʼal u baʼateʼel tu contra le máaxoʼob pʼekmil u kaajal Jéeobaoʼ. Leloʼobaʼ maʼ jeʼex le baʼateloʼob ku beetaʼal teʼ kʼiinoʼobaʼ. Teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ Jéeobaeʼ u yéeymaj u kaajil Israel utiaʼal u tsʼáaik kʼaj óoltbil u kʼaabaʼ, chéen baʼaleʼ mantatsʼ kaʼach táan u baʼateltaʼal tumen le kaajoʼob adorartik uláakʼ diosoʼoboʼ. Le filisteoʼoboʼ tumen ku adorarkoʼob diosoʼob jeʼex Dagoneʼ ku yilkoʼob u pechʼ óoltikoʼob wa u xuʼulskoʼob tiʼ le kaaj yéeyaʼan tumen Jéeobaoʼ.

Máakoʼob jeʼex Jonataneʼ ku baʼateloʼob kaʼach utiaʼal u yeʼeskoʼob tiaʼanoʼob tu tséel Jéeobaeʼ. Le oʼolal Jéeobaeʼ tu bendecirtaj le baʼax tu beetoʼ. Le maʼ úuch tsʼaʼabak Saúl u beet u reyileʼ tu tsʼáaj 1,000 u túulal soldadoʼob yáanal u nuʼuktaj Jonatán, yéetel le soldadoʼob jeʼelaʼ letiʼeʼ tu atacartaj junmúuchʼ soldadoʼob filisteoʼob yanoʼob Gueba. Kex maʼ jach yaan u nuʼukulil u baʼateleʼ Jéeobaeʼ tu yáantaj Jonatán u ganart le baʼateloʼ. Tu yoʼolal le baʼax úuchoʼ le filisteoʼoboʼ tu muchʼoʼob junpʼéel nojoch ejército. Yaʼab tiʼ u soldadoʼob Sauleʼ sajakchajoʼob. Yanoʼobeʼ púutsʼoʼobeʼ ka bin u taʼakubaʼob, yéetel yaan tak jujuntúuloʼobeʼ tu tsʼáajubaʼob tu tséel le filisteoʼoboʼ. Chéen baʼaleʼ Jonataneʼ junpuliʼ maʼ tu chʼaʼaj saajkiliʼ (1 Samuel 13:​2-7; 14:21).

Koʼoneʼex kʼaʼajsik le baʼax t-aʼalaj tu káajbaloʼ. Jonataneʼ tu chʼaʼtuklaj u x-mukul bin chéen yéetel le máax kuchik u escudo sin ke u yilaʼal tumen u maasiloʼ. Le ka náatsʼoʼob Micmás tuʼux yaan le soldadoʼob filisteoʼoboʼ, Jonataneʼ tu yaʼalaj tiʼ le máax láakʼintik baʼax u tukultmaj u beetkoʼ. Yaan u chaʼik u yilaʼaloʼob tumen le filisteoʼoboʼ. Wa ku yaʼalaʼaltiʼob ka naʼakakoʼob teʼ tuʼux yaan le filisteoʼoboʼ u kʼáat u yaʼaleʼ yaan u yáantaʼaloʼob tumen Jéeoba. Le máax chʼaʼamil le escudooʼ maʼ tu tuklaj kaʼatéeniʼ, maʼ xaaneʼ tu yoʼolal le baʼax aʼalaʼabtiʼ tumen Jonatanaʼ: «Mix baʼal jeʼel u evitartik u salvartaʼal máak tumen Jéeobaeʼ, kex yéetel u yáantaj yaʼab máakoʼob wa kex yéetel u yáantaj junpʼíit máakoʼob» (1 Samuel 14:​6-​10, TNM). ¿Baʼax tu yóotaj u yaʼal Jonatán?

Jach chíikaʼan u yilaʼaleʼ Jonataneʼ jach u kʼaj óol u Dios. U yojleʼ Jéeobaeʼ tsʼoʼok u yáax áantik u kaajal u ganart ejercitoʼob maas nuuktakoʼob. Yaan kʼiineʼ tsʼoʼok u yáantik u kaajal ganar chéen yéetel u yáantaj juntúul máak (Jueces 3:​31; 4:​1-​23; 16:23-​30). U yojleʼ baʼax kʼaʼabéeteʼ letiʼe fejoʼ maʼ letiʼe bukaʼaj soldadoʼob, bukaʼaj páajtalil mix le bukaʼaj u nuʼukulil baʼateʼel yaantiʼoboʼ. Tumen jach yaan u fejeʼ Jonataneʼ tu pʼataj tu kʼab Jéeoba utiaʼal u yilik wa yaan u bin baʼateʼel tu contra le filisteoʼoboʼ.Letiʼeʼ tu yaʼalaj baʼax kun eʼesiktiʼ baʼax u kʼáat Jéeoba. Le ka tu yojéeltaj uts tu tʼaan Jéeoba baʼax ken u beetoʼ, yéetel x-maʼ saajkileʼ tu beetaj le baʼax u chʼaʼtukultmoʼ.

Koʼox ilik kaʼapʼéel bix tu yeʼesil u fe Jonatán. Yáaxeʼ letiʼeʼ u yojleʼ Jéeobaeʼ ku páajtal u beetik nukuch baʼaloʼob. U yojleʼ le Dios yaan tuláakal páajtalil tiʼoʼ maʼ tsaaj u yáantaj wíinik tiʼ letiʼ utiaʼal u beetik le baʼax ku chʼaʼtuklikoʼ. Kex beyoʼ Jéeobaeʼ uts tu tʼaan u bendecirtik le máaxoʼob meyajtik yéetel chúukaʼan óolaloʼ (2 Crónicas 16:9). U kaʼapʼéeleʼ táanil tiʼ u beetik wa baʼaxeʼ ku páaʼtik kaʼach u tsʼaʼabaltiʼ junpʼéel señal tumen Dios. Bejlaʼeʼ toʼoneʼ maʼatech k-páaʼtik ka u tsʼáatoʼon Jéeoba junpʼéel señal utiaʼal k-tsʼáaik cuenta maʼalob u yilik le baʼax k-tuklik k-beetkoʼ. Teʼ kʼiinoʼobaʼ yaantoʼon tu chúukaʼanil le Bibliaoʼ. Yaantoʼon tuláakal baʼax kʼaʼabéet utiaʼal k-tsʼáaik cuenta baʼax u kʼáat Dios ka k-beete (2 Timoteo 3:​16, 17). Táanil tiʼ k-chʼaʼtuklik k-beetik wa baʼax jach kʼaʼanaʼaneʼ, ¿k-chʼaʼik wa en cuenta le baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ? Wa k-chʼaʼik en cuentaeʼ yaan k-eʼesik k-tsʼáaik táanil baʼax u kʼáat Dios jeʼex úuchik u beetik Jonatanoʼ.

Jonatán yéetel le soldado kuchmil u escudooʼ tu séebaʼanil ku bin u naʼakloʼob tak tuʼux yaan le junmúuchʼ filisteoʼoboʼ. Teʼ súutuk jeʼeloʼ le filisteoʼoboʼ le ka tu tsʼáajoʼob cuenta nukaʼaj atacartbiloʼobeʼ tu túuxtoʼob soldadoʼob tu contra le kaʼatúul máakoʼoboʼ. Le filisteoʼoboʼ maas yaʼaboʼob, tsʼoʼoleʼ maas maʼalob yaniloʼob tumen tiaʼanoʼob tiʼ junpʼéel kaʼanal lugareʼ. Le oʼolal jeʼel u páajtal kaʼach u jáan xuʼulskoʼob tiʼ le kaʼatúul máax atacartikoʼoboʼ. Chéen baʼaleʼ jeʼex u bin u kʼuchloʼobeʼ bey u atacartaʼaloʼob tumen Jonatán. Le máax kuchmil túun le escudo ku taal paachiltiʼoʼ letiʼ tsʼok kíimskoʼob. ¡Le kaʼatúul máakoʼobaʼ tu séebaʼanil tu xuʼulsoʼob tiʼ 20 soldadoʼob! Teʼ súutuk jeʼeloʼ Jéeobaeʼ yaan xan baʼax tu beetaj. Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Le ejército yéetel le jaats soldadoʼob túunoʼ joʼopʼ u sen sajaktaloʼob, bey úuchik xan u yuʼubikuba le soldadoʼob túuxtaʼanoʼob u atacartoʼob Israeloʼ. Le luʼumoʼ joʼopʼ u sen tíitkuba, yéetel Dioseʼ tu beetaj u sen sajaktal le máakoʼoboʼ» (1 Samuel 14:15, TNM).

Desde náachileʼ Saúl yéetel u soldadoʼobeʼ ku yilkoʼob táan u woʼoltikuba le filisteoʼoboʼ yéetel maʼ tu kaxtik baʼax u beetoʼob. ¡Tsʼoʼok tak u káajal u paklan kíimskubaʼob! (1 Samuel 14:16, 20). Teʼ súutuk jeʼeloʼ le israelitaʼoboʼ xuʼul u sajaktaloʼobeʼ ka káaj u atacartikoʼob le filisteoʼoboʼ, maʼ xaaneʼ meyajnajtiʼob u nuʼukulil u baʼateʼel le filisteoʼob tsʼoʼok u kíimloʼoboʼ. ¡Bey úuchik u salvartik Jéeoba u kaajaloʼ! Jéeobaeʼ maʼ kʼexpajak junpuliʼiʼ. Wa k-kʼubik k-óol tiʼ letiʼ jeʼex úuchik u beetik Jonatán yéetel le máax kuchmil u escudooʼ mix bikʼin ken k-arrepentir (Malaquías 3:6; Romanos 10:11).

Saúl yéetel Jonataneʼ maʼ junpʼéeliliʼ tu yililoʼob le bix úuchik u ganaroʼoboʼ. Sauleʼ yaan jujunpʼéel baʼaloʼob jach maʼ maʼalob tsʼoʼok u beetkiʼ. Junpʼéel tiʼ le baʼax maʼ maʼalob tu beetoʼ letiʼe úuchik u kʼubik junpʼéel ofrenda maʼ letiʼ unaj u beetik kaʼachoʼ. Le ofrendaaʼ unaj u kʼuʼubul tumen Samuel, letiʼeʼ juntúul levita yéetel juntúul profeta yéeyaʼan tumen Jéeoba. Le oʼolal le ka kʼuch Samueleʼ tu yaʼalaj tiʼ Sauleʼ tumen maʼ tu yuʼubaj tʼaaneʼ maʼ kun xáantal táan u reinar. Tsʼoʼoleʼ le ka tu túuxtaj Saúl u soldadoʼob baʼateleʼ tu beetaj u jurartikoʼob lelaʼ: «Loolobtʼantaʼan le máax bíin u jaant wa baʼax maʼiliʼ tʼúubuk kʼiin, maʼiliʼ tsʼoʼokok in tsʼáaik u boʼolal in [enemigoʼobeʼ]» (1 Samuel 13:10-​14; 14:24).

Le baʼax tu yaʼalaj Sauloʼ ku yeʼesik táan u bin u maas kʼastal. Saúl kaʼacheʼ kabal u yóol yéetel ku beetik baʼax uts tu tʼaan Dios, chéen baʼaleʼ beoraaʼ ku tsʼíiboltik baʼax maʼ u tiaʼaliʼ yéetel ku tuukul chéen tiʼ letiʼ. Jéeobaeʼ mix juntéen u yaʼal tiʼ le soldadoʼob jach chúukaʼan u yóoloʼob ka u beetoʼob junpʼéel baʼal jeʼex le tu yaʼalaj Sauloʼ. Le ka tu yaʼalaj Saúl: «Maʼiliʼ tsʼoʼokok in tsʼáaik u boʼolal in [enemigoʼobeʼ]», ¿táan wa u tuklik letiʼ le ku atacartaʼaloʼ? ¿Tsʼoʼok wa u tuʼubultiʼeʼ le baʼax maas kʼaʼanaʼanoʼ letiʼe u beetik máak baʼax maʼalob tu táan Jéeobaoʼ? Maʼ letiʼe u sutik u jeel le baʼax ku beetaʼaltiʼ, u nojbaʼalkúuntkuba mix u ganartik u enemigoʼoboʼ.

Jonataneʼ maʼ u yojel le baʼax tu yaʼalaj u taataoʼ. Tumen jach kaʼanaʼan tu yoʼolal le baʼateloʼ tu jupaj junpʼéel cheʼ tu paakʼ kaabeʼ ka tu jaantaj junpʼíitiʼ. Letiʼeʼ tu séebaʼanil kaʼa anchaj u muukʼ. Juntúul soldado túuneʼ tu yaʼalaj tiʼ Jonatán le baʼax u yaʼalmaj Sauloʼ. Jonatán túuneʼ tu yaʼalaj: ‹In taataeʼ tsʼoʼok u beetik kʼaas tiʼ le kaajaʼ. Ilawil bix úuchik u kaʼa yantal in wóol le ka tsʼoʼok in jaantik junpʼíit le kaaboʼ, bejlaʼa yaan u yóol le máakoʼob wa ku jaantoʼob kaʼach le baʼax tu tokoʼob tiʼ le enemigoʼoboʼ. ¡Bukaʼaj nojchil kaʼach bíin tsʼáancheʼetaʼak le filisteoʼoboʼ!› (1 Samuel 14:25-30). Jonataneʼ jaaj u tʼaan, kex suuk u tsʼáaikuba tu tséel u taataeʼ ku yilik xan baʼax ku yúuchul. Maʼ mantatsʼ de acuerdo yéetel baʼax ku yaʼalik wa ku beetik u taataoʼ. Tu yoʼolal le bix u modosoʼ jach ku respetartaʼal tumen u maasil.

Sauleʼ tu yojéeltaj maʼ tsʼoʼokbesaʼab tumen Jonatán le baʼax u yaʼalmoʼ kex beyoʼ maʼ tu kʼexaj bix u tuukuliʼ. ¡Letiʼeʼ ku tuklikeʼ unaj u kíimsaʼal u hijo! Jonataneʼ maʼ tu yaʼalaj mix baʼaliʼ mix tu kʼáataj ka chʼaʼabak óotsilil tiʼiʼ. Letiʼeʼ maʼ tuukulnaj tu yoʼolaliʼ, tu yaʼalaj: «Jeʼelenaʼ, kin kʼubikinba utiaʼal kíimil». Chéen baʼaleʼ le kaajoʼ tu yaʼalaj tiʼ Saúl: «¡Bix bíin xiʼik tiʼ kíimil Jonatán wa tsʼoʼok u tsʼáaik junpʼéel nojoch paʼ muukʼ tiʼ u [enemigoʼob] Israel! ¡Maʼ bíin úuchuk leloʼ! ¡Tu yoʼolal u kuxtal Israeleʼ, maʼ bíin lúubuk luʼum mix junkúul u tsoʼotsel u pooliʼ! Tumen le baʼax tu beetaj bejlaʼoʼ, tu beetaj yéetel u yáantaj [Dios]». ¿Baʼax úuch ka tsʼoʼoki? Sauleʼ tu naʼataj le baʼax aʼalaʼabtiʼoʼ. Le Bibliaoʼ ku seguer u yaʼalik: «Bey túunoʼ le kaajoʼ maʼ tu chaʼaj u kíimsaʼal Jonataniʼ» (1 Samuel 14:43-​45).

Jonatane’ maʼ saajkiʼ, ku kaxtik u yutsil u maasil yéetel le kéen u beet wa baʼaxeʼ ku kʼubik u yóol u beete, le oʼolal ku lúubul utsil kaʼach tiʼ u maasil. Leloʼ letiʼe baʼax salvart le ka yanchaj tu chiʼ kíimiloʼ. Toʼon xaneʼ maʼalob ka k-tukult bix yaniloʼon tu táan u maasil tu yoʼolal le baʼaxoʼob k-beetik sáamsamaloʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalik bukaʼaj u tojol junpʼéel maʼalob kʼaabaʼ (Eclesiastés 7:1). Wa k-ilik u yantaltoʼon junpʼéel maʼalob kʼaabaʼ tu táan Jéeoba jeʼex Jonataneʼ, yaan xan k-pʼáatal maʼalobil tu táan u maasil.

Sauleʼ tu beetaj baʼaloʼob maʼ maʼalobtakiʼ, kex beyoʼ xáanchaj tu láakʼintaʼal tumen Jonatán le kéen xiʼik baʼateloʼ. Jach jelaʼan wal tu yuʼubiluba Jonatán le ka tu yilaj bix u maas kaʼantal u yich u taata yéetel u pʼáatal maʼ tu yuʼubik tʼaaneʼ. Sauleʼ táan kaʼach u bin u maas kʼastal, chéen baʼaleʼ Jonataneʼ maʼ tu páajtal u beetik mix baʼal utiaʼal u yáantik.

Jéeobaeʼ tu yaʼalaj tiʼ Saúl ka baʼatelnak tu contra le amalekiloʼoboʼ. Teʼ kʼiin jeʼeloʼ Sauleʼ tu beetaj junpʼéel baʼal jach táaj maʼ maʼalobiʼ. Le amalekiloʼoboʼ jach táaj kʼasaʼanoʼob, le oʼolal desde tu kʼiiniloʼob Moiseseʼ Jéeobaeʼ tu yaʼalaj yaan u kʼuchul u kʼiin u láaj xuʼulsaʼaltiʼob (Éxodo 17:14). Aʼalaʼab tiʼ Saúl ka u kíims tuláakal u yalakʼ baʼalcheʼ le amalekiloʼoboʼ bey xan Agag, u reyoʼob. Sauleʼ tu ganartaj le baʼateloʼ yéetel jeʼex suukileʼ áantaʼab tumen Jonatán. Chéen baʼaleʼ Sauleʼ u yóoliliʼ maʼ tu yuʼubaj u tʼaan Jéeobaiʼ. Letiʼeʼ maʼ tu kíimsaj Agaguiʼ yéetel tu chʼaʼaj u yalakʼ baʼalcheʼob bey xan le baʼaloʼob koʼojtakoʼ. Teʼ kʼiin jeʼeloʼ Samueleʼ tu yaʼalaj baʼax u chʼaʼtukultmaj Jéeoba tu contra Saúl: «Tumen maʼ ta wuʼuyaj u tʼaan Jéeobaeʼ, letiʼeʼ tsʼoʼok u rechazarkech, maʼ kun seguer a beetik a reyil» (1 Samuel 15:​2, 3, 9, 10, 23, TNM).

Maʼ sen úuch tiʼ leloʼ Jéeobaeʼ tu luʼsaj u poder tiʼ Saúl. Tumen xuʼul u yáantaʼal tumen Jéeobaeʼ pʼáat séebaʼan u kʼexpajal u modos, séebaʼan u tsʼíikil yéetel jach ku chiʼichnaktal. Dios beet u pʼáatal chiʼichnak (1 Samuel 16:14; 18:10-​12). Sauleʼ juntúul utsul máak kaʼachi. Le oʼolal, ¡jach yaachaj wal u yóol Jonatán le ka tu yilaj bix u tsʼoʼokol u taataeʼ! Kex beyoʼ Jonataneʼ maʼ xuʼul u meyajtik Jéeobaiʼ. Tak tuʼux ku páajtaleʼ tu tsʼáajuba tu tséel u taata, chéen baʼaleʼ yaan kʼiin tu tsolaj u nuʼuk tiʼ. Le baʼax maas kʼaʼanaʼan utiaʼal letiʼ kaʼachoʼ u meyajtik Jéeoba, u Dios, juntúul taatatsil junpuliʼ maʼatech u kʼexpajal (1 Samuel 19:​4, 5).

Jach ku yaatal u yóol máak u yilik bix u bin kʼastal juntúul u amigo wa juntúul u láakʼtsil. ¿Techeʼ tsʼoʼok wa a muʼyajtik junpʼéel baʼal beyoʼ? Le baʼax úuch tiʼ Jonatanoʼ ku kʼaʼajsiktoʼon le baʼax ku yaʼalik le Salmoaʼ: «Kex ka u pʼaten in papá yéetel in maamaeʼ, Jéeobaeʼ maʼ ken u pʼaten» (Salmo 27:10, TNM). Jéeobaeʼ maʼatech u xúumpʼattik máak. Wa ka pʼaʼatal kʼaasil yéetel ku beetaʼal a wuʼuyikaba maʼ maʼalobeʼ kʼaʼajaktech Jéeobaeʼ maʼ ken u beettech beyoʼ. Letiʼ le maas maʼalob taatatsil jeʼel u páajtal u yantal tiʼ máakoʼ.

Maʼ xaaneʼ Jonataneʼ u yojel Jéeobaeʼ yaan u beetik u xuʼulul u gobernar Saúl. ¿Baʼax ta tʼaan tu tuklaj Jonatán? ¿Tu tuklaj wa ta tʼaan bix jeʼel u gobernar letiʼeʼ? ¿Tu tuklaj wa ta tʼaan yaan u kʼuchul u beetuba juntúul maʼalob rey ku yuʼubik tʼaan yéetel yaan u yutskíintik jujunpʼéel tiʼ le baʼaloʼob maʼ maʼalobtak tu beetaj u taataoʼ? Maʼ k-ojliʼ, baʼax k-ojleʼ maʼ béeychaj mix junpʼéel tiʼ le baʼaloʼob jeʼelaʼ. ¿U kʼáat wa túun u yaʼaleʼ xúumpʼattaʼab tumen Jéeoba le máak chúukaʼan u yóolaʼ? Maʼatech, tumen Jéeobaeʼ tu beetaj u tsʼíibtaʼal teʼ Biblia le bix úuchik u beetkuba Jonatán juntúul amigo jach chúukaʼan u yóoloʼ. Tiʼ uláakʼ xookeʼ yaan k-tʼaan tiʼ bix úuchik u beetkuba juntúul amigo jach chúukaʼan u yóol.