Máans ta tuukul táant u tsʼoʼokol junpʼéel baʼateʼel tiʼ junpʼéel táax luʼum ku kʼaabaʼtik Elaheʼ yéetel jach chʼenchʼenkil yanil. Teʼ tarde jeʼeloʼ táan u chaambel wiltaʼal le najoʼob de nookʼ tuʼux yaan le soldadoʼoboʼ. Saúl, le reyoʼ, ku muchʼik jujuntúul soldadoʼob, tak Jonatán, u yáax hijo. Teʼ súutukoʼ juntúul táankelem xiʼipaleʼ kiʼimak u yóol táan u tsikbaltiktiʼob le baʼax tsʼoʼok u yúuchultiʼoʼ, letiʼeʼ chíikaʼan jach ku confiar tiʼ Dios. Le táankelem xiʼipalaʼ David, kanan taman ku beetik. Sauleʼ táan u jach chʼenxikintik cada junpʼéel tiʼ le baʼaloʼob ku yaʼalik Davidoʼ. Kux túun Jonatán, ¿baʼax ta tʼaan ku máan tu tuukul? Letiʼeʼ tsʼoʼok u xáantal joʼopʼok u táakpajal ichil u ejército Jéeoba yéetel yaʼab baʼateloʼob tsʼoʼok u ganartik. Chéen baʼaleʼ teʼ kʼiin jeʼeloʼ le máax ganart le baʼateloʼ maʼ Jonataniʼ, baʼaxeʼ David. ¡Davideʼ tu kíimsaj juntúul nuxiʼ gigante ku kʼaabaʼtik Goliat! ¿Táan wa u tsʼíiboltik kaʼach Jonatán ka alabartaʼak jeʼex Davideʼ?

Maʼ xaaneʼ jeʼel u beetik u jaʼakʼal k-óol le baʼax tu beetaj Jonatanoʼ, le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Le ka tsʼoʼok u tʼaan David yéetel Sauleʼ, Jonataneʼ kʼuch u sen bisuba tu yéetel David, tu yaabiltaj jeʼel bix u yaabiltmubaeʼ». Le ka tsʼoʼokeʼ Jonataneʼ tu tsʼáaj tiʼ David le nookʼ u takmaj utiaʼal u baʼateloʼ. Tu tsʼáaj xan u arco tiʼ, leloʼ junpʼéel nojoch regalo tumen utiaʼal juntúul máax jach u yojel u chʼin flechaʼob. Le ka tsʼoʼokeʼ Jonatán yéetel Davideʼ tu beetoʼob junpʼéel pacto wa acuerdo tuʼux ku yaʼalikoʼob yaan u biskubaʼob yéetel yaan u paklan áantkubaʼob (1 Samuel 18:​1-5).

Bey úuchik u káajal junpʼéel jach maʼalob bisbailoʼ, junpʼéel tiʼ le ku chʼaʼchiʼitaʼaloʼob teʼ Bibliaoʼ. Le máaxoʼob ku kʼubik u yóoloʼob tiʼ Diosoʼ u yojloʼob jach kʼaʼanaʼan u biskuba máak yéetel u maasil. Wa k-yéeyik tubeel le máaxoʼob yéetel ken k-bisba yéetel k-beetikba juntúul maʼalob amigo ku yáantik u maasileʼ yaan u páajtal k-muʼukʼaʼankúuntik k-fe teʼ kʼiinoʼob óoliʼ maʼ tu yeʼesaʼal yaabilajaʼ (Proverbios 27:17). Koʼox ilik baʼax jeʼel u páajtal k-kanik tiʼ le bix úuchik u biskuba Jonatán yéetel Davidoʼ.

¿Baʼaxten jach séebaʼan úuchik u káajal u biskuba David yéetel Jonatán? Utiaʼal k-ojéeltikeʼ kʼaʼabéet k-ilik baʼax beet u biskubaʼob. Teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ Jonataneʼ jach yaj le baʼax ku aktáantikoʼ. U taataeʼ tsʼoʼok u máan jaʼaboʼob joʼopʼok u kʼexpajal. Kaʼacheʼ u taataeʼ kabal u yóol, ku yuʼubik tʼaan yéetel chúukaʼan u yóol, chéen baʼaleʼ beoraaʼ kaʼanal u yich yéetel maʼ tu yuʼubik tʼaan (1 Samuel 15:17-19, 26).

Jeʼel u páajtal k-aʼalikeʼ le baʼax úuch tiʼ Sauloʼ tu beetaj u jach chiʼichnaktal Jonatán tumen maʼalob u biskuba kaʼach yéetel u taata (1 Samuel 20:2). Maʼ xaaneʼ tuukulnaj tiʼ le loob jeʼel u beetik Saúl tiʼ le kaaj yéeyaʼan tumen Jéeobaoʼ. Le baʼax ku beetik le reyoʼ jeʼel u beetik u kʼastal le kaajoʼ yéetel jeʼel u beetik u xuʼulul u kʼaʼamal tumen Jéeobaeʼ. U jaajileʼ le kʼiinoʼob jeʼeloʼ maʼ chéen chʼaʼabil utiaʼal Jonataniʼ, tumen letiʼeʼ juntúul máak u kʼubmaj u yóol tiʼ Dios.

Le baʼax tsʼoʼok k-aʼalikoʼ ku yáantkoʼon k-il baʼaxten Jonataneʼ taakchaj u biskuba yéetel David, juntúul táankelem xiʼipal. Jonataneʼ tu yilaj Davideʼ jach u kʼubmaj u yóol tiʼ Dios. Kʼaʼajaktoʼoneʼ Davideʼ maʼ tu chʼaʼaj saajkil tu yoʼolal bukaʼaj u nojchil Goliat jeʼex úuchik u chʼaʼik saajkil u soldadoʼob Sauleʼ. U yojleʼ maas maʼalob ka xiʼik baʼateʼel tu kʼaabaʼ Jéeoba, tumen leloʼ jeʼel u beetik u maas antal u páajtalil ke Goliat paʼteʼ yéetel u nuʼukuliloʼob u baʼateloʼ (1 Samuel 17:45-47).

Kex wa jaypʼéel jaʼaboʼob anteseʼ bey xan úuchik u tuukul Jonatanoʼ. Letiʼeʼ u yojleʼ tak chéen letiʼ yéetel le máax kuchmil u escudooʼ jeʼel u páajtal kaʼach u atacartikoʼob yéetel u ganartikoʼob junmúuchʼ soldadoʼob yaan u nuʼukulil u baʼateloʼobeʼ. ¿Baʼaxten? Jonataneʼ tu yaʼalaj: «Mix baʼal jeʼel u evitartik u salvartaʼal máak tumen Jéeobaeʼ» (1 Samuel 14:6, Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras, TNM). Jeʼex k-ilkoʼ Jonatán yéetel Davideʼ yaan tiʼ baʼax chíikaʼanoʼob: tu kaʼatúulaloʼob jach yaan u fejoʼob tiʼ Jéeoba yéetel jach u yaabiltmoʼob. Leloʼ letiʼe baʼax beet u jach biskubaʼoboʼ. Jonatán kaʼacheʼ juntúul príncipe jach yaan u páajtalil yaan óoliʼ 50 años tiʼ, chéen baʼaleʼ Davideʼ juntúul j-kanan taman maʼ xaaneʼ minaʼan mix 20 años tiʼ, kex beyoʼ jach tu bisubaʼob. *

Le pacto tu beetoʼoboʼ tu yáantoʼob utiaʼal maʼ u xuʼulul u biskubaʼob. ¿Baʼaxten k-aʼalik leloʼ? Kʼaʼajaktoʼoneʼ Davideʼ u yojel yéeyaʼan tumen Jéeoba utiaʼal ka u beet u reyil tu lugar Saúl. ¿Tu taʼakaj wa David tiʼ Jonatán le baʼax u yojloʼ? Maʼatech. Junpʼéel jach maʼalob bisbail jeʼex le yaantiʼob kaʼachoʼ ku béeytal tumen maʼ tu taʼakikoʼob mix baʼal tu baatsiloʼob mix tech u paklan tuskubaʼob. ¿Bix wal tu yuʼubiluba Jonatán le ka tu yojéeltaj David ken u beet u reyil tu lugar Sauleʼ? ¿Táan wa kaʼach u páaʼtik Jonatán u beetik u reyil utiaʼal u yutskíintik le baʼax u beetmaj u taataoʼ? Le Bibliaoʼ maʼ tu yaʼalik wa Jonataneʼ chiʼichnakchaj tu yoʼolal lelaʼ, chéen ku tʼaan tiʼ le baʼaxoʼob maas kʼaʼanaʼantakoʼ: u chúukaʼan oʼolal Jonatán yéetel u fe. Jonataneʼ ku tsʼáaik cuenta kaʼacheʼ Jéeobaeʼ ku yáantik David yéetel u poder (1 Samuel 16:1, 11-13). Le oʼolal Jonataneʼ tu béeykuntaj le baʼax u yaʼalmaj tiʼ Davidoʼ yéetel maʼ xuʼul u biskuba tu yéeteliʼ mix tu yilaj bey u enemigoeʼ. Jonataneʼ u kʼáat kaʼach ka béeyak baʼax u kʼáat Jéeoba.

Le bix úuchik u biskubaʼoboʼ jach yaʼab utsil tu taasaj. ¿Baʼax jeʼel k-kanik tiʼ le bix tu yeʼesil u fe Jonatanoʼ? Tuláakal máax meyajtik Jéeobaeʼ unaj u yilik u kʼaʼanaʼanil u biskuba yéetel u maasil. Maʼ kʼaʼabéet k-éet jaʼabiliʼ mix wa junpʼéeliliʼ bix líiʼsaʼaniloʼoniʼ, baʼax kʼaʼabéet k-ilkeʼ wa jach tu jaajil yaan u fe tumen leloʼ jeʼel u beetik u bintoʼon utsileʼ. Jonatán yéetel Davideʼ yaʼab u téenel tu paklan líiʼsaj u yóoloʼob. Jach maʼalob le baʼax tu beetoʼoboʼ tumen yaʼab baʼaxoʼob jeʼel u beetik kaʼach u xuʼulul u biskubaʼobeʼ.

Tu káajbaleʼ Sauleʼ jach u yaabiltmaj David yéetel tu tsʼáaj u beet u nojchil u soldadoʼob. Chéen baʼaleʼ maʼ úuch tiʼ leloʼ joʼopʼ u celosotal, pero Jonataneʼ maʼ tu chaʼaj u yúuchultiʼ beyoʼ. Davideʼ yaʼab u téenel tu ganartaj le filisteoʼoboʼ, le u enemigoʼob Israel kaʼachoʼ. Le oʼolal joʼopʼ u alabartaʼal yéetel u yúuchul tʼaan maʼalob tu yoʼolal. Jujuntúul koʼoleloʼobeʼ joʼopʼ tak u kʼaykoʼob lelaʼ: «Sauleʼ tu kíimsaj mil xiiboʼob, Davideʼ tu kíimsaj diez miliʼ». Sauleʼ junpuliʼ maʼ utschaj tu tʼaan le baʼax kʼaʼayoʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ desde teʼ kʼiin jeʼeloʼ Sauleʼ pʼáat jelaʼan u paktik David (1 Samuel 18:7, 9). Letiʼeʼ sajak kaʼach ka líikʼik David tu contra utiaʼal u beetik u reyil. Chéen baʼaleʼ junpuliʼ minaʼan baʼax oʼolal u tuukul kaʼach beyoʼ. U jaajileʼ Davideʼ u yojel letiʼ ken u beet u reyil tu lugar Saúl, chéen baʼaleʼ mix juntéen tu tuklaj u líikʼil tu contra Saúl, le rey yéeyaʼan tumen Jéeobaoʼ.

Sauleʼ táan u kaxtik kaʼach ka kíimsaʼak David tiʼ junpʼéel baʼateʼel, chéen baʼaleʼ maʼ béeychaj le baʼax u tukultmoʼ. Davideʼ seguernaj u ganartik u enemigoʼob yéetel joʼopʼ u maas yaabiltaʼal tumen le kaajoʼ. Le ka tsʼoʼokeʼ Sauleʼ tu muchʼaj le máaxoʼob yanoʼob tu yotochoʼ, u j-meyajoʼob bey xan Jonatán, utiaʼal u yilik wa ku yáantaʼal u kíims David. ¡Chéen tukult bix tu yuʼubiluba Jonatán le ka tu yilaj baʼax ku beetik u taataoʼ! (1 Samuel 18:25-30; 19:1). Jonataneʼ suuk kaʼach u tsʼáaikuba tu tséel u taata, chéen baʼaleʼ suuk xan kaʼach u tsʼáaikuba tu tséel u amigo. Le oʼolaleʼ, ¿baʼax túun ken u beet beoraaʼ?

Jonataneʼ maʼ sajakchaj u yaʼal tiʼ u taata lelaʼ: «A tsikbeʼenileʼ maʼ u najmal u beetik mix junpʼéel loob tiʼ David a palitsiliʼ, tumen maʼ u beet mix junpʼéel kʼaas tiʼ a tsikbeʼeniliʼ, baʼaleʼ tu beetaj junpʼéel nojoch uts; tumen tu tsʼáajuba tu chiʼ kíimil le ka tu kíimsaj le filisteooʼ, Yuumtsileʼ tu tokaj junpuliʼ Israel. A tsikbeʼenileʼ, kiʼimakchaj u yóol tu yoʼolal. ¿Baʼaxten bíin xiʼik a tsikbeʼenil u kíims juntúul j-maʼ siʼipil, utiaʼal ka a kíims David wa mix baʼal kʼaas u beetmaj?». Teʼ súutuk jeʼeloʼ Sauleʼ tu yuʼubaj baʼax ku yaʼalik u hijoeʼ ka tak tu jurartaj maʼ ken u beet loob tiʼ David. Chéen baʼaleʼ Sauleʼ maʼ tu tsʼoʼokbesaj le baʼax tu yaʼaloʼ. Le ka tu yilaj maʼalob u bin tiʼ Davideʼ jach pʼuʼujeʼ ka tak tu yóotaj u táatsʼmáans yéetel junpʼéel lanza (1 Samuel 19:4-6, 9, 10). Chéen baʼaleʼ Davideʼ tu jecheʼ ka lukʼ tu yotoch Saúl.

¿Tsʼoʼok wa xan u kʼaʼabéettal a yéeyik máax tséel kan antal? Le kéen úuchuk tiʼ máak beyoʼ jach ku muʼyaj. Teʼ súutukoʼob beyoʼ yaan máax jeʼel u yaʼaliktech unaj u tsʼáaikuba máak tu tséel u familiaeʼ. Chéen baʼaleʼ Jonataneʼ u yojel maʼ unaj u beetik kaʼach beyoʼ. David kaʼacheʼ tiaʼan tu tséel Jéeobaeʼ yéetel ku beetik baʼax ku yaʼalik. Le oʼolaleʼ, ¿bix jeʼel u páajtal kaʼach u tsʼáaikuba Jonatán tu tséel u taataeʼ? Jonataneʼ chúukaʼan u yóol u beet baʼax ku yaʼalik Jéeoba, leloʼ letiʼe baʼax áant u yil baʼax unaj u beetkoʼ. Le oʼolal tu tsʼáajuba tu tséel David. Le baʼax maas kʼaʼanaʼan u yilik Jonatanoʼ letiʼe u beetik baʼax ku yaʼalik Diosoʼ. Chéen baʼaleʼ maʼ tu xúumpʼattaj xan u taataiʼ, le oʼolal tu tsolaj u nuʼuk tiʼ, maʼ tu yaʼalajtiʼ chéen baʼax u kʼáat u yuʼubiʼ. Tuláakloʼoneʼ maʼalob ka k-beet jeʼex tu beetil Jonatanoʼ.

Jonataneʼ tu yilaj u kaʼa áantik u taata utiaʼal u biskuba yéetel David. Chéen baʼaleʼ Sauleʼ mix tu beetaj u cuentail le baʼax tu yaʼalaj Jonatanoʼ. Davideʼ taʼakumbail úuchik u bin u yil Jonatán utiaʼal u yaʼaliktiʼ sajak u kíimsaʼal. Tu yaʼalaj tiʼ u amigo: ‹¡Tu chiʼ kíimil yanen!›. Jonataneʼ tu yaʼalaj yaan u yilik baʼax taak u beetik Saúl yéetel yaan u yaʼalik tiʼ David wa taak u kaʼa biskuba tu yéetel. David kaʼacheʼ yaan u taʼakikuba, Jonataneʼ yaan u meyajtiʼ u arco yéetel u flecha utiaʼal u yeʼesik tiʼ David baʼax taak u beetik Saúl. Jonataneʼ chéen tu kʼáataj tiʼ David ka u jurart yaan u beetik lelaʼ: «Mix bikʼin ka xuʼuluk a weʼesik a nojoch yaabilaj tiʼ in familia, mix le kéen u xuʼuls Jéeoba tuláakal a enemigoʼob yanoʼob way luʼumeʼ». David túuneʼ tu yaʼalaj mantatsʼ ken u kanáant u familia Jonatán (1 Samuel 20:3, 13-27, TNM).

Jonataneʼ tu yóotaj tʼaan tu favor David, chéen baʼaleʼ sen pʼuʼuj Saúl, le reyoʼ. Letiʼeʼ tu yaʼalaj tiʼ Jonatán: «Techeʼ, u hijoech juntúul koʼolel terca». Tu yaʼalaj xan tiʼeʼ suʼtsil utiaʼal u familia u tsʼáaikuba tu tséel David. Le ka tsʼoʼokeʼ tu yóotaj u kʼaskúunt u tuukul Jonatán, tu yaʼalajtiʼ: «Mientras kuxaʼan u hijo Jeseeʼ, mix teech mix a reino kun pʼáatal utiaʼal mantatsʼ». Jonataneʼ maʼ tu chaʼaj u kʼaskúuntaʼal u tuukuliʼ, baʼaxeʼ tu kaʼa kʼáataj tiʼ u taata: «¿Baʼaxten kun kíimsbil? ¿Baʼax tsʼoʼok u beetik?». Sauleʼ maas pʼuʼuji. Letiʼeʼ kex yaan u jaʼabileʼ láayliʼ jach maʼalob soldadoeʼ. Letiʼeʼ tu yóotaj u táatsʼmáans u hijo yéetel junpʼéel lanza, chéen baʼaleʼ fallarnaji. Le ka tu yuʼubaj Jonatán tsʼoʼok u jach mixbaʼalkúuntaʼaleʼ sen pʼuʼujeʼ ka bini (1 Samuel 20:24-34, TNM).

Le ka sáaschaj tuláakʼ kʼiineʼ Jonataneʼ lukʼ teʼ kaajoʼ ka bin naatsʼ teʼ tuʼux ku taʼakikuba Davidoʼ. Jeʼex úuchik u tsikbaltik yéetel Davideʼ, tu chʼinaj junpʼéel flecha utiaʼal u yeʼesiktiʼ láayliʼ taak u kíimsaʼal tumen Sauleʼ. Le ka tsʼoʼokeʼ Jonataneʼ tu yaʼalaj tiʼ le xiʼipal láakʼintik ka suunak teʼ kaajoʼ. Le ka túun pʼáat chéen letiʼ yéetel Davideʼ jaan tsikbalnajoʼob. Letiʼobeʼ múul okʼolnajoʼob, le ka tsʼoʼokeʼ Jonataneʼ kex yaj tu yóoleʼ tu despedirtuba tiʼ u táankelem amigo. David túuneʼ pʼáat chéen táan u máan u taʼakikuba (1 Samuel 20:35-42).

Kex maʼ chéen chʼaʼabil le baʼax tu máansaj Jonatanoʼ letiʼeʼ tu yeʼesaj chúukaʼan u yóol u beet baʼax maʼalob yéetel maʼ tu chaʼaj u kʼastal u tuukuliʼ. Le Kʼaasilbaʼaloʼ u pʼekmaj tuláakal máax meyajtik Dios, le oʼolal jach kiʼimak u yóol kaʼach wa ka joʼopʼok u tsʼíiboltik Jonatán u nojbaʼalkúuntkuba jeʼex úuchik u beetik u taataoʼ. Kʼaʼajaktoʼoneʼ letiʼeʼ u kʼáat ka jíiltaʼak máak tumen baʼaxoʼob maʼ maʼalobtak ku tsʼíiboltikiʼ. Leloʼ bey úuchik u beetik tiʼ Adán yéetel Eva, k-yáax taataʼoboʼ (Génesis 3:1-6). Chéen baʼaleʼ maʼ páajchaj u beetik u lúubul Jonataniʼ. ¿Bix wal tu yuʼubiluba Satanaseʼ? Kux túun teech, ¿yaan wa a wilik maʼ a lúubul tiʼ junpʼéel trampa beyoʼ? Bejlaʼeʼ óoliʼ tuláakal máakeʼ chéen ku kaxtik u yutsil (2 Timoteo 3:1-5). ¿Yaan wa u chúukpajal k-óol k-beet baʼax maʼalob jeʼex tu beetil Jonataneʼ?

Saúl kaʼacheʼ jach u pʼekmaj David, le oʼolal pʼáat chéen le ku máansik tu pool. Sauleʼ pʼáat bey chokochajaʼan u pooleʼ, tu muchʼaj u ejército utiaʼal u chʼaʼpachtik u kíims juntúul máax mix baʼal kʼaas u beetmaj. Jonataneʼ mix baʼal jeʼel u páajtal u beetik kaʼacheʼ (1 Samuel 24:1, 2, 12-15; 26:20). ¿Táakpaj wa xan Jonatán tiʼ le baʼax tu beetaj u taataoʼ? Le Bibliaoʼ maʼ tu yaʼalik wa táakpajiʼ. Tumen u tsʼaamuba tu tséel Jéeoba yéetel David bey xan tumen u yaʼalmaj tiʼ David yaan u biskubaʼob mantatsʼeʼ, Jonataneʼ junpuliʼ maʼ tu máansaj tu tuukul u beetik junpʼéel baʼal beyoʼ.

Jonataneʼ mix juntéen xuʼul u yaabiltik u táankelem amigo. Ka máan kʼiineʼ tu kaxtaj bix jeʼel u kaʼa ilik Davideʼ. Teʼ kʼiin jeʼeloʼ tu yilubaʼob tiʼ junpʼéel lugar ku kʼaabaʼtik Hores, lelaʼ u kʼáat u yaʼal «Lugar tuʼux yaan cheʼob». Horeseʼ tiaʼan kaʼach tiʼ junpʼéel lugar tuʼux yaan montañaʼob yéetel nukuch tuunichoʼobeʼ, maʼ xaaneʼ chéen wa jaypʼéel kilómetros yanil tu noojol-lakʼinil Hebrón. ¿Baʼaxten Jonataneʼ bin u yil juntúul máax táan u púutsʼul? Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ bin u yáant David utiaʼal «ka muʼukʼaʼanchajak u alab óolal tiʼ [Dios]» (1 Samuel 23:16). ¿Bix úuchik u beetik?

Jonataneʼ tu yaʼalaj tiʼ u amigo: «Maʼ a chʼaʼik saajkil». Tsʼoʼoleʼ tu yaʼalajtiʼ: «In taata Sauleʼ, maʼ bíin páatak u nuptáantikechiʼ». ¿Baʼaxten tu yaʼalaj beyoʼ? Tumen letiʼeʼ jach u yojleʼ Jéeobaeʼ ku béeykuntik baʼax ku yaʼalik. Letiʼeʼ tu yaʼalaj xan tiʼ David: «Bíin kʼuchukech a beet a [reyil] Israel». Lelaʼ tsʼoʼok u máan tiempo aʼalaʼak tiʼ David tumen Samuel, le ka túuxtaʼab u yaʼal tumen Jéeobaoʼ. Jonataneʼ chéen táan kaʼach u kʼaʼajsik tiʼ Davideʼ le baʼax ku yaʼalik Jéeobaoʼ mantatsʼ ku béeytal. Tsʼoʼoleʼ ka tu yaʼalaj baʼax ken u beet letiʼ le kéen kʼuchuk u beet u reyil David: «Teneʼ yaan in apoyarkech», (TNM). ¡Jach túun kabal u yóol! Jonataneʼ kiʼimak u yóol kaʼach u tsʼáaikuba yáanal u páajtalil juntúul máak 30 años maas chichan tiʼ letiʼ. Tu tsʼookeʼ letiʼeʼ tu yaʼalaj tiʼ David: «Lelaʼ tak in taata ojéeltmail» (1 Samuel 23:17, 18). Jeʼex k-ilkoʼ tak Saúl u yojel maʼ tu páajtal u jóokʼol yéetel le baʼax u tukultmaj u beetkoʼ, tumen táan u baʼateʼel tu contra le máax yéeyaʼan tumen Jéeoba utiaʼal u kʼuchul u beetuba reyiloʼ.

Davideʼ mantatsʼ wal tu kʼaʼajsaj yéetel kiʼimak óolal le tsikbal tu beetoʼoboʼ. Lelaʼ letiʼe u tsʼook juntéen ka tu yilubaʼoboʼ. Chéen baʼaleʼ Jonataneʼ maʼ páajchaj u yáantik David jeʼex u tukultmil kaʼachoʼ.

Jonataneʼ tu láakʼintaj u taata utiaʼal u binoʼob baʼateʼel tu contra le filisteoʼoboʼ. Letiʼeʼ maʼ jelaʼan tu yilil u bin baʼateʼel tu contra u enemigoʼob Israeliʼ tumen baʼax ku tsʼáaik táanileʼ u beetik baʼax u kʼáat Jéeoba. Jeʼex suukileʼ letiʼeʼ tu jaajil u yóol baʼatelnaj tu favor le israelitaʼoboʼ, chéen baʼaleʼ ganartaʼaboʼob. Sauleʼ tsʼokaʼaniliʼ u jach náachtal tiʼ Jéeobaeʼ ka tak bin u yil juntúul koʼolel ku beetik u x-meenil utiaʼal u tʼaan yéetel le kimenoʼoboʼ. Le Ley tsʼaʼantiʼob úuchjeakiloʼ ku yaʼalikeʼ leloʼ junpʼéel nojoch kʼeban. Tu yoʼolal le baʼax tu beetaj le reyoʼ pʼaʼat tumen Jéeoba. Le ka binoʼob túun baʼateloʼ kíimsaʼab óoxtúul tiʼ u hijoʼob Saúl, ichiloʼobeʼ tiaʼan Jonataniʼ. Tiʼ Saúl xaneʼ úuch junpʼéel nojoch loob yéetel tu tsʼookeʼ tu kíimsuba (1 Samuel 28:6-14; 31:2-6).

Davideʼ jach yaachaj u yóol le ka tu yojéeltaj le baʼax úuchoʼ. Tumen jach uts yéetel ku chʼaʼik óotsilileʼ maʼ kiʼimakchaj u yóol le ka kíim Saúl le máax jach beet u muʼyajoʼ. Tumen jach triste yoʼolal le baʼax úuch tiʼ Saúl yéetel Jonatanoʼ tu tsʼíibtaj junpʼéel kʼaay. Maʼ xaaneʼ le baʼax maas ku kʼuchul tu puksiʼikʼal máakoʼ letiʼe baʼax tu yaʼalaj tiʼ u amigo jach u yaabiltmoʼ: «¡Okʼom óol in wanil ta woʼolal in sukuʼun Jonatán! ¡Bukaʼaj utsil úuchik a bisikaba tin wéetel! In tiaʼal teneʼ, a [yaakunajeʼ maas] yaʼab tiʼ u yaakunaj koʼoleloʼob» (2 Samuel 1:26).

Davideʼ jach junpuliʼ maʼ tu tuʼubsaj le pacto tu beetaj yéetel Jonatanoʼ. Le ka máan añoseʼ bin u kaxt Mefibóset, juntúul u hijo Jonatán móoch kaʼachi. Letiʼeʼ tu yilaj ka tsʼaʼabak tiʼ Mefibóset tuláakal baʼax kʼaʼabéettiʼ. Davideʼ jach kaanbalnaj tiʼ Jonatán, letiʼeʼ ku tsʼoʼokbesik kaʼach baʼax ku yaʼalik. Tak teʼ kʼiinoʼob jach yaj baʼax ku máansikoʼ maʼ pʼaʼat tumen Jonataniʼ. Kux túun toʼon, ¿yaan wa k-bisikba yéetel máakoʼob jeʼex Jonataneʼ? ¿Toʼoneʼ yaan wa k-eʼesik tiʼ k-amigoʼob le modos tu yeʼesaj Jonatanoʼ? Utiaʼal lelaʼ unaj k-áantik k-amigoʼob u maas kʼub u yóoloʼob tiʼ Jéeoba, unaj k-tsʼáaik táanil k-beetik baʼax u kʼáat Dios, yéetel tu lugar k-kaxtik chéen k-utsileʼ unaj u chúukpajal k-óol k-beet baʼax maʼalob. Beyoʼ yaan k-beetik jeʼex Jonataneʼ.