¿A wojel wa?
¿Baʼax meyajil ku beetik kaʼach juntúul centurión?
Teʼ Kiliʼich Tsʼíiboʼob ich Griegooʼ ku chíikpajal u kʼaabaʼ jejeláas centurionoʼob. Por ejemploeʼ u nojchil le soldadoʼob nuʼukt u kíimsaʼal Jesusoʼ ku beetik kaʼach le meyajaʼ, bey xan Cornelio, le yáax j-táanxel luʼumil tu beetuba cristianoiloʼ. Le soldado il u jaʼajatsʼaʼal Pablooʼ juntúul centurión kaʼachi, bey xan Julio, le soldado bis Romaoʼ (Marcos 15:39, tsolajil; Baʼaxoʼob [Hechos] 10:1, tsolajil; 22:25; 27:1).
Le centurionoʼ juntúul comandante ku tsʼaʼabal 50 wa tak 100 soldadoʼob u nuʼukte. Letiʼeʼ ku kaʼansik yéetel ku entrenartik u soldadoʼob, ku yilik wa maʼalob yanil u nuʼukuloʼob, yéetel ku nuʼuktikoʼob le táan u baʼateloʼoboʼ.
Le puesto maas nojoch jeʼel u kʼamik juntúul soldadoeʼ letiʼe u beetik u centurioniloʼ. Le puestoaʼ ku tsʼaʼabal chéen tiʼ soldadoʼob jach kaanbalnajaʼanoʼob yéetel maʼalob u nuʼuktajoʼob, tumen utiaʼal ka meyajnak maʼalob u soldadoiloʼob Romaeʼ kʼaʼabéet u nuʼuktaʼaloʼob maʼalob. Tiʼ junpʼéel libroeʼ ku yaʼalaʼaleʼ le centurionoboʼ «letiʼe máaxoʼob maas úuch joʼopʼok u beetik u soldadoiloʼob yéetel maas yaʼab baʼax u yojloʼoboʼ».
¿Bix le néenoʼob ku meyaj úuchjeakiloʼ?
Le úuchben néenoʼoboʼ de metal jach yúultaʼan. U suukileʼ ku beetaʼal de bronce baʼaleʼ yaan horaeʼ ku beetaʼal de cobre, plata, oro, wa oro xaʼakʼtaʼan yéetel plata. Le Bibliaoʼ ku yáax tʼaan tiʼ néenoʼob le ka beetaʼab le tabernaculooʼ, le yáax naj tuʼux adorartaʼab Dios tumen le israelitaʼoboʼ. Le koʼoleloʼoboʼ tu síiʼob u néenoʼob de cobre utiaʼal u beetaʼal junpʼéel nojoch káat, bey xan junpʼéel nuʼukul utiaʼal u tʼuchkíintaʼal (Éxodo 38:8). Utiaʼal u beetaʼal le nuʼukuloʼoboʼ kʼaʼabéetchaj u yiʼibil le néenoʼoboʼ.
Le néenoʼob tsʼoʼok u kaxtaʼal tu luʼumil Israel tumen le arqueologoʼoboʼ jóoʼsaʼab paʼteʼ yéetel alhajaʼob bey xan uláakʼ adornoʼob utiaʼal koʼolel. U maas yaʼabil le néenoʼob kaxtaʼaboʼ túutsʼtakoʼob; u yookoʼobeʼ de cheʼ, metal wa marfil, tsʼaʼan u forma koʼolel tiʼ. U suukileʼ tu paach le néenoʼ maʼatech u tsʼaʼabal mix junpʼéel adornoiʼ.
Ken u néentuba máak kaʼacheʼ maʼ jach claro u paktikubaiʼ, maʼ jeʼex le néenoʼob bejlaʼoʼ. Maʼ xaaneʼ le oʼolal tu yaʼalaj apóstol Pablo: «Beoraaʼ butsʼuknak k-ilik le baʼaloʼoboʼ, jeʼex u paktaʼaloʼob tiʼ junpʼéel néen de hierroeʼ» (1 Corintoiloʼob 13:12).