Kʼáatchiʼob ku beetaʼal
¿Bix k-ojéeltik séeb úuchik u chʼaʼabal u kaajil Jericó?
Josué 6:10 tak 15 yéetel 20, ku yaʼalikeʼ le israelitaʼoboʼ tu baʼpachtoʼob u kaajil Jericó juntéen ichil junpʼéel kʼiin. Lelaʼ bey tu beetiloʼob tu yáamil seis kʼiinoʼoboʼ. Tu siete kʼiinileʼ tu baʼpachtoʼob siete u téenel, tsʼoʼoleʼ Jéeobaeʼ tu beetaj u júutul u pakʼiloʼob. Bey úuchik u béeytal u yokol u soldadoiloʼob Israel teʼ kaajoʼ ka tu xuʼulsoʼob. Chéen baʼaleʼ, ¿yaan wa baʼax eʼesik séeb úuchik u chʼaʼabal le kaajaʼ?
Úuchjeakileʼ le soldadoʼoboʼ suuk u baʼpachtikoʼob le kaajoʼob taak u chʼaʼikoʼoboʼ. Ken u beetoʼob lelaʼ maʼatech u chaʼikoʼob u jóokʼol mix u yokol mix máak teʼ kaajoʼ. Le máakoʼob yanoʼob teʼ kaajoʼob baʼpachtaʼanoʼoboʼ como maʼ tu chaʼabal u jóokʼloʼobeʼ chéen ku jaankoʼob le baʼaxoʼob u líiʼsmoʼoboʼ. Le ken xuʼulsaʼak túun le kaajoʼ ku chʼaʼabal tuláakal le ayikʼaliloʼob yanoʼ bey xan le baʼaxoʼob utiaʼal jaantbiloʼ. Chéen baʼaleʼ le arqueologoʼoboʼ le táan u páankoʼob u tuunichiloʼob u úuchben kaajil Jericoeʼ tu yiloʼobeʼ le ka xuʼulsaʼab le kaajoʼ láayliʼ yaan baʼaloʼob utiaʼal jaantbil líiʼsaʼaneʼ, jeʼex u neekʼ cheʼob wa xíiwoʼob. Junpʼéel revistaeʼ ku yaʼalik: «Ichil le baʼaxoʼob kaxtaʼab teʼ kaajoʼ tiaʼan u xéexetʼal pʼúuloʼobiʼ, chéen baʼaleʼ maases kaxtaʼab neekʼoʼob ku jaantaʼal». Le baʼax ku yaʼalik le revistaaʼ jach kʼaʼanaʼan. ¿Baʼaxten? Le revistaoʼ ku yaʼalik: «Lelaʼ mix juntéen ilaʼak tu luʼumil Palestina tumen le arqueologoʼoboʼ. Yaan horaeʼ tiʼ uláakʼ úuchben kaajoʼob yaan teʼ luʼumilaʼ tsʼoʼok u kaxtaʼal chéen junpʼéel wa tak kaʼapʼéel pʼúuloʼobiʼ, pero chéen junpʼíit neekʼoʼob yaan ichil» (Biblical Archaeology Review).
Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ le israelitaʼoboʼ maʼ tu bisoʼob le janal yaan kaʼach tu kaajil Jericooʼ tumen Jéeoba aʼaltiʼob maʼ u biskoʼob (Jos. 6:17, 18). Ku yaʼalik xaneʼ le israelitaʼoboʼ tu xuʼulsoʼob u kaajil Jericó le táant u tsʼoʼokol u kʼiiniloʼob u joochoʼoboʼ, óoliʼ tu mesil marzo wa abril. Teʼ mesoʼobaʼ yaan yaʼab baʼaloʼob utiaʼal jaantbil kaʼach teʼ kaajoʼ (Jos. 3:15-17; 5:10). Bey túunoʼ le úuchik u kaxtaʼal yaʼab baʼaloʼob utiaʼal jaantbil tu kaajil Jericooʼ ku yeʼesikeʼ jeʼex u yaʼalik le Bibliaoʼ, séeb úuchik u chʼaʼabal le kaajoʼ.