Maas maʼalob u yuʼubaʼal tʼaan tiʼ u kʼuʼubul siibaloʼob

SAULEʼ yéeyaʼab tumen Dios utiaʼal u beetik u yáax reyil tiʼ u kaajil Israel. Baʼaleʼ xuʼul u yuʼubik tʼaan.

¿Baʼaxoʼob maʼ maʼalobtak tu beetiʼ? ¿Jeʼel wa u páajtal u chʼaʼtuklik yaanal baʼax kaʼacheʼ? ¿Baʼax ku kaʼansiktoʼon le baʼax tu beetoʼ?

Jéeobaeʼ tu yaʼalaj máax u yéeymaj

Táanil tiʼ u káajal u reinar Sauleʼ, le profeta Samueloʼ letiʼe máax ku tʼaan tu kʼaabaʼ Dios tu úuchben kaajil Israeloʼ. Baʼaleʼ tsʼoʼok u yantal u jaʼabil yéetel u paalaloʼobeʼ minaʼan u fejoʼob tiʼ Jéeoba. Tsʼoʼoleʼ mantatsʼ ku beetaʼal kʼaas tiʼ le kaaj tumen le máaxoʼob pʼekmiloʼoboʼ. Le oʼolal le ka kʼáataʼab tiʼ le profeta tumen u nuuktakil le kaaj ka tsʼaʼabak juntúul rey utiaʼal u baʼateʼel tu contra u enemigoʼob yéetel utiaʼal juzgartikoʼoboʼ, Jéeobaeʼ tu yéeyaj Saúl, yéetel tu yaʼalaj: «Letiʼ bíin tokik [in kaajal] yáanal u kʼab le filisteoʼoboʼ» (1 Sam. 8:4-7, 20; 9:16).

Saúl kaʼacheʼ juntúul «táankelem paal jach kiʼichkelem». Baʼaleʼ yaan kaʼach uláakʼ jatsʼuts modos tiʼ. Letiʼeʼ juntúul máak kabal u yóol. Le oʼolal tu yaʼalaj tiʼ Samuel: «¡Teneʼ tiʼ in taal tu chʼiʼibaloʼob Benjamín u [maas], chichnil tuláakal le u múuchʼ kaajiloʼob u láakʼtsililoʼob Israeleʼ! Ku tsʼoʼokoleʼ in láakʼtsiloʼobeʼ, letiʼob u [maas] chichnil tiʼ tuláakal u múuchʼ kajtalil u láakʼtsililoʼob Benjamín. ¿Baʼaxten ka waʼalik tiʼ teen tuláakal le baʼaloʼob[aʼ]?». Lelaʼ ku yeʼesikeʼ maʼatech u taaskuba nojbaʼalil mix tech u taasik nojbaʼalil u familia, kex Quis, u taata kaʼacheʼ «juntúul xiib jach tsikbeʼen» (1 Sam. 9:1, 2, 21).

Sauleʼ tu yeʼesaj kabal u yóol xan yoʼolal le baʼax tu beetaj le ka aʼalaʼab tu táan le israelitaʼob letiʼ ken u beet u reyiloʼ. Táanil tiʼ lelaʼ, tsʼokaʼaniliʼ u yéeyaʼal tumen Samueleʼ, yéetel aʼalaʼabtiʼ: «Beet le baʼax bíin a tukult utseʼ, tumen [Dios] bíin u yáantech». Baʼaleʼ ¿baʼax tu beetaj Saúl le ka muchʼkíintaʼab le israelitaʼob tumen Samuel utiaʼal u yaʼaliktiʼob baʼax tsʼoʼok u chʼaʼtuklik u beetik Jéeoba? Le ka aʼalaʼab tumen Samuel tu táan le kaajoʼ, Sauleʼ maʼ tu yeʼesubaiʼ tumen jach suʼlak. Chéen tumen tu yaʼalaj Jéeoba tiʼ le profeta tuʼux yanoʼ, páajchaj u tsʼaʼabal u beet u reyil (1 Sam. 10:7, 20-24).

Ka bin tiʼ junpʼéel baʼateʼel

Wa yaan máax tu tuklaj maʼ kun béeytal u beetik u reyil Sauleʼ, séebaʼan úuchik u tsʼáaikoʼob cuenta maʼ beyiʼ. Juntéenjeak, le ka líikʼ le ammonitaʼob tu contra junpʼéel u kaajil  Israeleʼ, áantaʼab «tumen u [kiliʼich muukʼ Dios]». Tu túuxtaj tʼanbil u soldadoiloʼob Israel, tu jatsláantoʼob yéetel tu nuʼuktoʼob utiaʼal ka u ganartoʼob le baʼateloʼ. Baʼaleʼ tu tsʼáaj u nojbeʼenil tiʼ Dios, letiʼeʼ tu yaʼalaj: «Bejlaʼeʼ, Yuumtsileʼ tsʼoʼok u [salvartik] Israel» (1 Sam. 11:1-13).

Sauleʼ jach jatsʼuts u modos kaʼachi yéetel ku yáantaʼal tumen Dios. Tak letiʼeʼ u yojel Dios áantik. Baʼaleʼ utiaʼal u seguer u bin utsil tiʼ bey xan tiʼ le máaxoʼob ku gobernartikoʼ, kʼaʼabéet u beetkoʼob le baʼax tu yaʼalaj Samuelaʼ: «Bejlaʼa túuneʼ teʼexeʼ u najmal a nojbeʼenkúuntikeʼex Yuumtsil yéetel u najmal a [adorartikeʼex], unaj a wuʼuyajtʼantikeʼex baʼax ku yaʼalik, bik táabakeʼex a j-maʼ [uʼuyajtʼanteʼex] u nuʼukbeʼen tʼaanoʼob, tu yoʼolal a kuxtaleʼex, teʼex yéetel le [rey] bíin u [gobernarteʼexoʼ] jeʼel bix u kʼáat Yuumtsil a [Dioseʼexeʼ]. Beyoʼ bíin xiʼik tiʼ teʼex utsil». Ka tsʼoʼokeʼ le profetaoʼ tu yaʼalaj tiʼ le máaxoʼob kun chúukpajal u yóol u meyajtoʼob Diosoʼ: «Yuumtsileʼ bíin u tsʼáa tsikbeʼenil tiʼ u kʼaabaʼ utiaʼal maʼ u pʼatikeʼex; tumen letiʼeʼ u kʼáat u kaajalteʼex» (1 Sam. 12:14, 22).

U yuʼubik tʼaan máakeʼ letiʼe baʼax ku yáantaj utiaʼal u kʼaʼamal tumen Diosoʼ. Le ken beetaʼak baʼax ku yaʼalik tumen le máaxoʼob meyajtikoʼ, letiʼeʼ ku bendicirtikoʼob. Baʼaleʼ ku bin kʼaasil tiʼob wa maʼ tu beetkoʼob beyoʼ.

«¡Le baʼax ta beetaʼ [maʼ maʼalobiʼ]!»

Koʼox ilik uláakʼ baʼax tu beetaj Saúl. Tiʼ uláakʼ baʼateltáambaleʼ, líikʼ yaʼabkach filisteoʼob tu contraʼob «bey u [arenail] kʼáaʼnáabeʼ. [...] Le israelitaʼoboʼ jach yaj tu yiljilubaʼob, ikil baʼateltaʼabikoʼob tumen le filisteoʼoboʼ, ka yanchaj u taʼakbesikubaʼob tiʼ áaktunoʼob yéetel tiʼ jooloʼob, bey xan tu yáam tuunichoʼob, tiʼ páambil luʼumoʼob yéetel tiʼ chʼeʼenoʼob» (1 Sam. 13:5, 6). ¿Baʼax túun tu beetaj le reyoʼ?

Samueleʼ u yaʼalmajtiʼ ka u páaʼt u kʼuchul tu kaajil Guilgal, utiaʼal u kʼubik tóokbil siibaloʼob tu yoʼolal Saúl. Le reyoʼ káaj u páaʼtik kaʼachi, baʼaleʼ le profetaoʼ xáanchaj maʼ tu kʼuchul yéetel le soldadoʼoboʼ táan u joʼopʼol u púutsʼloʼob. Ka tu machaj túun le siibaloʼob u kʼuboʼ. Maʼ sáam tiʼ leloʼ ka kʼuch Samuel, ka tu yuʼubaj le baʼax tsʼoʼok u beetik Sauloʼ, tu yaʼalajtiʼ: «¡Le baʼax ta beetaʼ [maʼ maʼalobiʼ]! Wa ka wuʼuyajtʼant le baʼax kaʼach tu [yaʼalajtech] Yuumtsiloʼ, bejlaʼa ku jetsʼkúuntik utiaʼal a beet a [reyil] tu kaajil Israeleʼ. Baʼaleʼ bejlaʼeʼ maʼ bíin pʼáatak tiʼ tech [...] le [reino] tu tsʼáaj tiʼ techoʼ. Yuumtsileʼ bíin u kaxant juntúul xiib uts u yanil utiaʼal u tsʼáa nojchil tu kaajal, tumen techeʼ maʼ ta tsʼoʼokbesaj baʼax tu yaʼalaj techiʼ» (1 Sam. 10:8; 13:8, 13, 14).

Tumen minaʼan u fe Sauleʼ tu beetaj baʼax ku bin contra u ley Dios, maʼ tu páaʼtaj u kʼuchul Samuel utiaʼal u kʼubiʼ. Maʼ tu beetaj jeʼex úuchik u beetik Gedeón, juntúul máax nuʼukt xan u soldadoiloʼob Israel. Jéeobaeʼ tu yaʼalajtiʼ ka u chʼaʼ chéen 300 soldadoʼob ichil le 32 mil yaan kaʼach Israeloʼ, Gedeoneʼ bey tu beetiloʼ. ¿Baʼaxten tu beetaj beyoʼ? Tumen yaan u fe. Le oʼolal yéetel u yáantaj Dioseʼ páajchaj u ganartik 135 mil enemigoʼob (Jue. 7:1-7, 17-22; 8:10). Lelaʼ ku yeʼesikeʼ Jéeoba xaneʼ jeʼel kaʼach u páajtal u yáantik Sauleʼ. Baʼaleʼ tumen maʼ tu yuʼubaj tʼaaneʼ, maʼ tu yáantajiʼ. Bey túunoʼ le filisteoʼoboʼ tu chʼaʼajoʼob yaʼab baʼaloʼob tiʼ le israelitaʼoboʼ (1 Sam. 13:17, 18).

¿Kux túun toʼon? ¿Baʼax k-beetik ken k-aktáant talamiloʼob wa ken kʼaʼabéetchajak k-chʼaʼtuklik k-beetik wa baʼax? Le máax minaʼan u fejeʼ ku tuklikeʼ u maas séebaʼanileʼ u xulik u beetik baʼax ku yaʼalik Dios. Sauleʼ bey tu beetiloʼ, maʼ xaaneʼ tu tukleʼ maʼalob le baʼax tu beetoʼ, tumen maʼ séeb kʼuch Samueliʼ. Baʼaleʼ le máax u kʼáat lúubul utsil tu táan Dioseʼ, ku yilik maas maʼalob ka seguernak u beetik baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ.

Jéeobaeʼ xuʼul u kʼamik Saúl

Ka bin Saúl baʼateʼel tu contra Amalekeʼ, tu kaʼa beetaj baʼax maʼ maʼalobiʼ. Jéeobaeʼ u yaʼalmeʼ unaj u xuʼulsaʼal tiʼ le kaajoʼ, tumen baʼatelnajoʼob tu contra le israelitaʼob le ka jóokʼoʼob tu kaajil Egiptooʼ (Éxo. 17:8; Deu. 25: 17, 18). U tsʼookeʼ, tu kʼiinil le juezoʼoboʼ, le amalequitaʼoboʼ tu muchʼubaʼob yéetel uláakʼ kaajoʼob utiaʼal u baʼateloʼob tu contra Israel (Jue. 3:12, 13; 6:1-3, 33). Le oʼolal Dioseʼ tu yaʼalaj tiʼ Saúl ka u xuʼuls tiʼ le kaajoʼ (1 Sam. 15:1-3).

Baʼaleʼ Sauleʼ maʼ tu xuʼulsaj tiʼ le kʼasaʼan kaaj paʼteʼ yéetel le baʼaxoʼob yaantiʼoʼ, maʼ tu kíimsaj le reyoʼ mix u maas jatsʼutsil le baʼalcheʼoboʼ. ¿Baʼax tu yaʼalaj ka aʼalaʼabtiʼ maʼ maʼalob le baʼax tu beetoʼ? Joʼopʼ u yaʼalik maʼ letiʼ beetiʼ, letiʼeʼ tu yaʼalaj: «Le máakoʼoboʼ tu pʼáatoʼob u [maas] maʼalobil le tamanoʼob yéetel le wakaxoʼob utiaʼal u kíimsoʼob yéetel u táanbesoʼob tiʼ Yuumtsil[oʼ]». Kex wa jaaj u tukultmaj u kʼubik le baʼalcheʼob wa maʼoʼ, le baʼax tu beetoʼ ku yeʼesik maʼ tu yuʼubaj tʼaaniʼ. Kex tu káajbal jach kabal u yóoleʼ, kaʼanchaj u yich. Le oʼolal aʼalaʼabtiʼ tumen Samuel tsʼoʼok u beetik baʼax kʼaas tu táan Dios, yéetel tu yaʼalajtiʼ: «[Maas] ku kiʼimaktal u yóol Yuumtsil ka tsʼoʼokbesaʼak u tʼaan, tiʼ le kíimsbil baʼalcheʼob yéetel le ku láaj tóokaʼaloʼoboʼ; [Maas] maʼalob u yuʼubajtʼantaʼal yéetel u chʼenxikintaʼal tiʼ u kʼuʼubul kíimsbil baʼalcheʼob [...]. Bey tumen teech tsʼoʼok a kʼex óoltik u nuʼukbeʼen tʼaanoʼobeʼ, letiʼeʼ ku [luʼsikech a beet] a [reyil]» (1 Sam. 15:15, 17, 22, 23).

Tsʼoʼoleʼ Jéeobaeʼ tu luʼsaj u kiliʼich muukʼ tiʼ yéetel xuʼul u bendecirtik, bey túunoʼ yanchajtiʼ «juntúul kʼaakʼas pixan» wa junpʼéel kʼaakʼas tuukul. Joʼopʼ u pʼektik yéetel u tuukul kʼaas tu contra David, le máax yéeyaʼan tumen Jéeoba utiaʼal u beet u reyiloʼ. Letiʼeʼ yaʼab u téenel tu yóotaj u kíimse. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ ka tu yilaj «ku yáantaʼal David tumen» Jéeobaeʼ, Sauleʼ tu pʼektaj «utiaʼal tuláakal u kʼiiniloʼob u kuxtal» yéetel joʼopʼ u chʼaʼpachtik utiaʼal u kíimse. Tu túuxtaj kíimsbil 85 j-kʼiinoʼob yéetel uláakʼ máakoʼob. Le oʼolal pʼaʼat tumen Dios (1 Sam. 16:14; 18:11, 25, 28, 29; 19:10, 11; 20:32, 33; 22:16-19).

Ka máan kʼiin, le ka líikʼ tu kaʼatéen le filisteoʼob tu contra Israeloʼ, Sauleʼ tu yeʼesaj tu kaʼatéen maʼatech u yuʼubik tʼaan, tumen bin u kʼáat áantaj tiʼ juntúul x-meen. Baʼaleʼ maʼ áantaʼabiʼ, ka sáaschaj tuláakʼ kʼiineʼ beetaʼab loob tiʼ, ka yanchaj u kíimsikuba (1 Sam. 28:4-8; 31:3, 4). Le Bibliaoʼ ku yaʼalik le bix úuchik u tsʼoʼokol tiʼ Sauloʼ: «Bey úuchik u kíimil Saúl tu yoʼolal u kʼasaʼaniloʼ, tumen kʼebanchaj úuchik u x-maʼ uʼuyajtʼantik baʼaxoʼob u yaʼalmaj Yuumtsil, bey xan tumen bin kʼáatchiʼ tiʼ juntúul [x-meen] ikil tu tsʼáajilak Yuumtsil juntséelil» (1 Cró. 10:13, 14).

Le baʼax tu beetoʼ ku yeʼesiktoʼoneʼ, u yuʼubaʼal u tʼaan Jéeobaeʼ maas maʼalob ke u kʼuʼubul jeʼel baʼaxak siibaliloʼob tiʼeʼ. Apóstol Juaneʼ ku yaʼalik: «U yaabiltaʼal Jajal Dioseʼ u yuʼubajtʼantaʼal u yaʼalmajtʼaanoʼob; yéetel u yaʼalmajtʼaanoʼobeʼ maʼ talamoʼobiʼ» (1 Juan 5:3). Maʼ unaj u tuʼubultoʼoneʼ, wa k-kʼáat ka seguernak k-bisikba yéetel Jéeobaeʼ unaj k-uʼuyik u tʼaan.

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 21]

Ka káajeʼ Sauleʼ kabal u yóol

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 23]

¿Baʼaxten Samueleʼ tu yaʼalaj tiʼ Saúl maas maʼalob u yuʼubaʼal tʼaan tiʼ u kʼuʼubul siibaloʼob?