Kʼáatchiʼob ku beetaʼal

Ezequiel 18:20 ku yaʼalikeʼ le paaloʼ maʼ «bíin boʼolnak tu yoʼolal u kʼebanoʼob u taata[iʼ]», baʼaleʼ Éxodo 20:5 ku yaʼalikeʼ Jéeobaeʼ «ku jatsʼik u kʼasaʼanil le taataʼob u pʼekmaj[oʼoboʼ], líikʼbal tiʼ u paalaloʼob». ¿Ku contradecirkuba wa le kaʼapʼéel tekstoʼobaʼ?

U jaajileʼ maʼatech u contradecirkubaʼob. Baʼaxeʼ le yáax upʼéeloʼ ku yeʼesik cada utúul máakeʼ yaan u kʼubik cuenta tiʼ Dios yoʼolal baʼaxoʼob tu beetaj, le u kaʼapʼéeloʼ ku yeʼesikeʼ le baʼaxoʼob ku beetik máakoʼ jeʼel u beetik u bin kʼaasil wa utsil tiʼ u chʼiʼibaloʼobeʼ.

Le capítulo 18 tiʼ Ezequieloʼ ku yeʼesik cada utúul máak kun ilik u talmil baʼaxoʼob ku beetik. Le versículo 4 ku yaʼalik: «Le máax ku kʼebanchajleʼ letiʼ bíin kíimik». ¿Kux túun le «máax toj u kuxtal[oʼ]»? Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ «bíin kuxlak» (Eze. 18:5, 9.) Lelaʼ ku yeʼesikeʼ tuláakal máakeʼ yaan u juzgartaʼal «jeʼel bix ku náajmati[keʼ]» (Eze. 18:30).

Le baʼax úuch tiʼ Coré, utúul levita, úuchjeakiloʼ ku yeʼesik jach jaaj lelaʼ. Le táan u bin le israelitaʼob teʼ desiertooʼ, letiʼeʼ pʼáat maʼ kiʼimak u yóol yéetel le meyaj tsʼaʼan u beet utiaʼal u adorartaʼal Jéeobaoʼ, ka tu tsʼíiboltaj u beetik u j-kʼiinil.  Le oʼolal letiʼ yéetel uláakʼ israelitaʼobeʼ líikʼoʼob tu contra Moisés yéetel Aarón, le máaxoʼob ku tʼaanoʼob tu kʼaabaʼ Jéeobaoʼ. Tumen tu tsʼíiboltoʼob upʼéel baʼal maʼ letiʼob unaj u beetkoʼobeʼ, xuʼulsaʼabtiʼob tumen Jéeoba (Núm. 16:8-11, 31-33). Baʼaleʼ u paalaloʼob Coreiʼ maʼ tu tsʼáajubaʼob tu tséel u taataʼobiʼ, le oʼolal maʼ castigartaʼaboʼob paʼteʼ yéetel u taataʼobiʼ. Yoʼolal baʼax tu beetoʼobeʼ tu salvartubaʼob (Núm. 26:10, 11).

Le oʼolaleʼ, ¿bix túun unaj k-naʼatik le baʼax ku yaʼalik Éxodo 20:5? Koʼox ilik baʼax ku seguer u yaʼalik le capitulooʼ. Le baʼax ku yaʼalikoʼ táakaʼan ichil le Diez Mandamientos tu tsʼáaj Jéeoba tiʼ le israelitaʼob le ka tsʼoʼok u beetik le núuptʼaan tu yéeteloʼoboʼ. Le ka tsʼoʼokeʼ letiʼobeʼ tu yaʼaloʼob: «Bíin k-beet tuláakal le baʼax tsʼoʼok u yaʼalik Yuumtsiloʼ» (Éxo. 19:5-8). Desde teʼ kʼiin jeʼeloʼ káaj u biskubaʼob yéetel Jéeoba. Bey túunoʼ le baʼax ku yaʼalik Éxodo 20:5 chéen tiʼ u kaajil Israel aʼalaʼabi.

Tu kʼiinil táan u beetik baʼaloʼob maʼalobtak le israelitaʼoboʼ, jach bin utsil tiʼob (Lev. 26:3-8). Baʼaleʼ ka náachchajoʼob tiʼ Jéeoba yéetel ka joʼopʼ u adorartkoʼob yaanal diosoʼobeʼ, xuʼul u kanáantaʼaloʼob tumen Jéeoba yéetel yanchaj yaʼab talmil tiʼob (Jue. 2:11-18). Kex yaʼab tiʼ letiʼob tu adorartoʼob yaanal diosoʼobeʼ, yanchaj máaxoʼob chúukpaj u yóoloʼob u meyajtoʼob Jéeoba yéetel tu beetoʼob baʼax ku yaʼalik (1 Rey. 19:14, 18). Kex tu muʼyajtoʼob jejeláas talmiloʼob yoʼolal le baʼaxoʼob kʼaastak beetaʼab tumen u maasil israelitaʼoboʼ, maʼ xuʼul u kanáantaʼaloʼob tumen Jéeobaiʼ.

Baʼaleʼ le israelitaʼoboʼ jach kʼaschaj baʼaxoʼob ku beetkoʼob, tu pʼatoʼob kʼaasil u kʼaabaʼ Jéeoba tu táan uláakʼ kaajoʼob, le oʼolal Jéeobaeʼ tu chaʼaj u palitsiltaʼaloʼob tumen le babilonioʼoboʼ. Teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ tuláakal le kaaj castigartaʼaboʼ (Jer. 52:3-11, 27). Jeʼex u yaʼalik le Bibliaoʼ, yoʼolal le baʼaloʼob jach kʼaastak beetaʼab tumen le israelitaʼoboʼ tak u yóox áabiloʼob yéetel u kan áabiloʼob muʼyajnajoʼob, jeʼex u yaʼalik Éxodo 20:5.

Le Biblia xanoʼ ku tʼaan tiʼ jujuntúul máakoʼob beet baʼaloʼob kʼaastak tu taasaj talmil xan tiʼ u láakʼtsiloʼob. Kʼaʼajaktoʼon baʼax úuch tiʼ Elí, utúul u nojchil le j-kʼiinoʼoboʼ, letiʼeʼ tu chaʼaj u seguer u beetik u j-kʼiinil u paalaloʼob kex «sen loolob wíinikoʼob» yéetel mix baʼal u beelaloʼob (1 Sam. 2:12-16, 22-25). Jéeobaeʼ kʼuuxilnaj tiʼ Elí tumen maas tu yaabiltaj u paalal, le oʼolal tu yaʼalajtiʼ maʼ kun seguer u beetik u nojoch j-kʼiinil u chʼiʼilankabiloʼob. Le tʼaanoʼobaʼ béeychaj le ka luʼsaʼab Abiatar, u yóox áabil Elí, u beet u nojoch j-kʼiinil (1 Sam. 2:29-36; 1 Rey. 2:27). Le baʼax ku yaʼalik Éxodo 20:5 bey xan úuchik tiʼ Guehazí, u j-kʼoos Eliseo. Letiʼeʼ tu tuklaj u jóoʼsik u yutsil le úuchik u tsʼaʼakal Naamán, utúul u nojchil u soldadoʼob Siria. Le oʼolal Jéeobaeʼ tu yaʼalajtiʼ: u lepra «Naamaneʼ ku páakʼal tiʼ tech yéetel tiʼ tuláakal a chʼiʼibal utiaʼal jaʼaboʼob minaʼan u xuul» (2 Rey. 5:20-27). Jeʼex túun k-ilkoʼ, tak u láakʼtsiloʼob muʼyajnajoʼob yoʼolal le baʼax tu beetoʼ.

Tumen Jéeoba letiʼ Beetmil tuláakal baʼal yéetel letiʼ Tsʼaamil le kuxtaloʼ, chéen letiʼ jeʼel u páajtal u yaʼalik baʼax castigoi unaj u kʼamik cada utúul máak yoʼolal baʼax ku beetkeʼ. Le baʼaxoʼob tsʼoʼok k-ilkoʼ ku yeʼeskoʼobeʼ le baʼax ku beetik le taatatsiloʼoboʼ yaan kʼiineʼ jeʼel u taasik talmil tiʼ u paalaloʼobeʼ wa tak tiʼ u yáabiloʼob. Baʼaleʼ toʼoneʼ jach k-ojel Dioseʼ ku yuʼubik u yokʼol le máaxoʼob ku natsʼkubaʼob tu yiknaloʼ yéetel ku yáantkoʼob (Job 34:28).

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 29]

Coré yéetel u maasil j-maʼ uʼuyajtʼaanoʼoboʼ castigartaʼaboʼob yoʼolal le baʼaxoʼob tu beetoʼoboʼ