Kʼáatchiʼob ku beetaʼal
Le kéen u yaʼal Levítico 19:16: «Maʼ unaj a tsʼáaik tu chiʼ kíimil u kuxtal a wéet máakil[eʼ]», ¿baʼax u kʼáat u yaʼale yéetel baʼax ku kaʼansiktoʼon?
Jéeobaeʼ tu yaʼalaj tiʼ le israelitaʼoboʼ kʼaʼabéet u pʼáatloʼob santoil, junpʼéel baʼax kun áantkoʼobeʼ letiʼe baʼax tu yaʼalajtiʼobaʼ: «Maʼ unaj a máan a tsikbalt baʼaloʼob maʼ jaajtak tu contra a wéet máakiliʼ. Maʼ unaj a tsʼáaik tu chiʼ kíimil u kuxtal a wéet máakiliʼ. Teneʼ Jéeobaen, teen a Dioseʼex» (Lev. 19:2, 16).
Le tʼaan ich hebreo «a tsʼáaik tu chiʼ kíimiloʼ» jeʼel xan u páajtal u traducirtaʼal «a líikʼil tu contra». ¿Baʼax túun u kʼáat u yaʼal lelaʼ? Junpʼéel libroeʼ le ka tʼaanaj yoʼolal u libroil Levíticoeʼ tu yaʼalaj: «Maʼ fácil u tsoʼololiʼ tumen maʼ tu jach naʼataʼal baʼax tu yóotaj u yaʼal ich hebreo. Ichil le idiomaaʼ le tʼaanoʼobaʼ jeʼel u páajtal u traducirtaʼal ‹maʼ a pʼáatal waʼatal naatsʼ wa a wantal tu tséel›».
Jujuntúul máaxoʼob kaʼanchajaʼan u xookoʼobeʼ ku yaʼalikoʼobeʼ le jaatsaʼ láayliʼ táan u tʼaan tiʼ le baʼax ku yaʼalik le versículo 15, teʼeloʼ ku yaʼalik: «Le kéen juzgarnakecheʼ kʼaʼabéet a juzgar jeʼex unajeʼ. Maʼ unaj a chʼaʼik óotsilil tiʼ juntúul máak chéen tumen óotsiliʼ mix unaj a tsʼáaikaba tu favor juntúul máak chéen tumen ayikʼaliʼ. Unaj a beetik baʼax justo le kéen a juzgart a wéet máakiloʼ» (Lev. 19:15). Wa jaaj le baʼax ku yaʼalikoʼoboʼ leloʼ u kʼáat u yaʼaleʼ le versículo 16, chéen táan u yaʼalik tiʼ le israelitaʼoboʼ maʼ unaj u beetkoʼob baʼaloʼob maʼ maʼalobtakiʼ, maʼ unaj u beetkoʼob trampa kéen koonolnakoʼobiʼ, maʼ unaj u maltratartik u familiaʼobiʼ yéetel maʼ unaj u kaxtik chéen u yutsiloʼobiʼ. Chéen baʼaleʼ toʼoneʼ deporsi k-ojel maʼ unaj k-beetik le baʼaloʼob kʼaastakaʼ, le oʼolaleʼ yaan uláakʼ bix maas maʼalob jeʼel u páajtal u naʼataʼal le baʼax ku yaʼalik le versículo 16.
Tu káajbal le versículooʼ Dioseʼ ku yaʼalik tiʼ le israelitaʼoboʼ maʼ unaj u máan u tsikbaltoʼob baʼaloʼob maʼ jaajtak tu contra u yéet máakiloʼobiʼ. Le u yaʼalik máak baʼaloʼob maʼ jaajtak tu contra uláakʼeʼ maʼ lo mismo ke u chismear máakiʼ, kex beyoʼ le u chismear máakoʼ jeʼel u yoksik tiʼ problemaseʼ (Pro. 10:19; Ecl. 10:12-14; 1 Tim. 5:11-15; Sant. 3:6). U suukileʼ le máax ku máan u yaʼal baʼaloʼob maʼ jaajtak tu contra uláakʼ máakeʼ chéen ku beetik utiaʼal u pʼatik kʼaasil, yéetel yaan horaeʼ kex u yojel jeʼel u tsʼáaik tu chiʼ kíimileʼ ku beetik. Leloʼ jach bey úuchik tiʼ Nabotoʼ. Jujuntúul kʼasaʼan máakoʼobeʼ tu yaʼaloʼob junpʼéel baʼal maʼ jaaj tu contraiʼ, le oʼolal muruxtuntaʼab tak ka kíim kex mix baʼal kʼaas tu beetaj (1 Rey. 21:8-13). Lelaʼ ku yeʼesikeʼ juntúul máak ku yaʼalik baʼaloʼob maʼ jaajtakeʼ jeʼel u tsʼáaik tu chiʼ kíimil u kuxtal u yéet máakil jeʼex u yaʼalik Levítico 19:16.
Yaan máax xaneʼ tumen u pʼekmaj wa máaxeʼ ku yaʼalik baʼaloʼob maʼ jaajtak tu contraiʼ. Yáax tiʼ Juan 3:15, ku yaʼalik: «Tuláakal máax u pʼekmaj u sukuʼuneʼ juntúul j-kiimsaj máak, yéetel a wojleʼexeʼ mix juntúul j-kiimsaj máak jeʼel u páajtal u kʼamik kuxtal minaʼan u xuuleʼ». Le baʼax ku yaʼalik le tekstoaʼ chíikaʼan tiʼ le baʼax seguernaj u yaʼalik Jéeoba tiʼ le israelitaʼob teʼ Levítico 19:17: «Maʼ unaj a pʼektik a sukuʼun ichil a puksiʼikʼaliʼ».
Jeʼex k-ilkoʼ Levítico 19:16, ku kaʼansiktoʼoneʼ unaj k-kanáantik k-puksiʼikʼal tiʼ le kʼaakʼas tuukuloʼoboʼ yéetel maʼ unaj k-aʼalik baʼaloʼob maʼ jaajtak tu contra mix máakiʼ. Le máax ku káajal u yaʼalik baʼaloʼob maʼ jaajtak tu contra uláakʼ máak chéen tumen maʼ tu lúubul utsil tiʼ wa tumen maʼ uts tu tʼaan u yantal wa baʼax tiʼeʼ ku yeʼesikeʼ u pʼekmaj. Chéen baʼaleʼ juntúul cristianoeʼ junpuliʼ maʼ unaj u pʼektik u maasiliʼ (Mat. 12:36, 37).