SALA akwinamukuka ni kulola kwinani pakupumulila masengo gakwe. Nombe nawo ŵakutumicila ŵakwe akusangalala soni kulipeleka mnope pamasengogo ligongo lyakuti Sala akwalongolela mwacinonyelo. Jwalakwe nganagambaga kupinda makono, jwatendagasoni mbali jakwe. Awanicisye kuti akum’wona Sala ajimi ni akulijongola cilu, kaneko akusajika makono gakwe pamtima. Mwinetu jwalakwe akuganicisya ya masengo gakwe gakutota ali mutenti. Komboleka kuti nguwo syemale, syaŵasilinganyaga pakamulicisya masengo manyunya ga mbusi, sikumkumbusya ya yaka yejinji yaŵele ali mkutama umi wakwendajenda. Abulahamu * ŵali ŵamkwakwe, atyosile kundaŵi. Sambano lyuŵa lisigele panandi kapila, jwalakwe akwembeceya mwalung’wanu ndaŵi jacakopocele ŵamkwakwewo pamlango. Mwangajembeceya akwawona ali palutando ali mkwisa, ngope ja Sala jilangwice ni akutanda kumwemwetela.

Sambano, pamasile yaka 10 kutyocela pandaŵi ja ŵajombwece Lusulo lwa Filate ni kwinjila mu Kanani. Sala ŵaliji jwakusacilila kutenda yiliyose yakakombwele pakwakamucisya ŵamkwakwe paulendo wakwawula kumalo kwanganakumanyililaga. Jwalakwe jwamanyililaga kuti ŵatendaga mbali jakusosekwa mnope pakwanilisya lisosa lya Yehofa ligongo ŵakwete upile wakuti caciŵeleka mbeju soni mtundu wapajika. Nambo ana yikakombolece camtuli kuti Sala akole mbali mu yakutendekwa yeleyi? Tukuŵeceta m’yoyo ligongo lyakuti sano akwete yaka 75 mkanaŵelece mwanace. Komboleka jwaliwusyaga kuti, “Ana lisosa lya Yehofa licikwanilicikwa camtuli pakuŵa une mpela ŵamkwakwe Abulahamu ngalambele?” Yaliji yakupikanika naga Sala ŵalasile nganisyo, kapena kulepela kulitimalika ni yeleyi.

M’wejisoni mpaka tukayicileje kwanicilikwa kwa yindu yasasile Yehofa. Mpaka tulepelesoni kulitimalika naga tukwembeceya kwanilicikwa kwa yindu yatukusayisacilila mnope. Ana mpaka tulijiganye cici kutyocela kwa jwamkongwe jwacikulupi cangaliŵalicikaju?

Liŵasali ligambile kusama kwene kutyocela ku Iguputo. (Genesis 13:1-4) Sambano likutama kumalo gakwela cakungopo lyuŵa kwa Beteli, kapena kuti Lusi mpela mwaŵakolanjilaga Akanani. Kutyocela pamalo gelega, Sala ŵakombolaga kulola mkuli wekulungwa wa Cilambo ca Cilangano. Ŵakombolagasoni kulola misi ja Akanani, soni ŵandu ŵapaulendo ali kupitikupiti m’misewu. Nambo yosope yaŵayiwonagayi nganiyiŵa yilandene ni tawuni jaŵajilesile kumangwawo. Sala jwakulile ku Uli, msinda wa ku Mesapotamiya. Paliji lutando lwa makilomita 1,900 kutyocela pamalopa kuja kwika kumangwawoku. Jwalakwe jwalesile ŵacinasi ŵakwe, msinda wakuti nganalajililaga kupata yindu soni wakutupa ni misika soni magolosale. Jwalakwe ŵalesilesoni nyumba jakola msakasa soni mapupa gakulimba, kombolekasoni kuti jaliji ja mesi m’momo. Ana Sala pajimipa akuganicisya yindu yaŵayilesile mpela umi wapacinyesi soni nyumba jakwe jambone? Naga tukuti elo, nikuti ngatukummanyilila cenene jwamkongwe jwakogopa Mlunguju.

Ligongo cici tukuti m’yoyo? Ligongo lyakuti pali pamasile yaka 2,000 kutyocela pandaŵiji, Mlungu jwamlongolele ndumetume Paulo kulemba ya cikulupi ca Sala soni Abulahamu. Jwalakwe jwatite, “Yikaŵe kuti ŵagambaga kukumbucila kumalo kwaŵatyocele, nikuti yikaliji yangasawusya kuti awujile.” (Ahebeli 11:8, 11, 15) Sala nambosoni Abulahamu nganaganicisyaga yamunyuma. Yikaŵe kuti ŵaganicisyaga yeleyi nikuti yikaliji yangasawusya kuti awujile. Kuwujila ku Uli kukatendekasisye kuti ajase upile waŵapele Yehofa. Nambosoni m’malo mwakutulecela  cisyasyo cawo cakulupicika cacikusicakwaya ŵandu ŵajinji, ngamkanitumanyililasoni kuti kwaliji Abulahamu soni Sala.

M’malo mwakuti aganicisyeje yamunyuma, Sala jwaganicisyaga yamsogolo. Jwalakwe jwajendelecele kwakamucisya ŵamkwakwe paulendo wawo, jwakamucisyaga pakulonganya matenti, kusama yimpepe ni likuga lyawo, soni kupata malo gasambano gakuti atameje. Jwalakwe jwapililaga yindu yakusawusya yaŵasimanaga nayo soni kucenga kwa yindu paumi wakwe. Kaneko Yehofa jwawilisye kumsalila Abulahamu ya cilanga cakwe, nambo pandaŵiji nganakolanga lina lya Sala.—Genesis 13:14-17; 15:5-7.

Pambesi pakwe Sala jwaganisisye yakwasalila ŵamkwakwe pulani jasambano jaŵaŵele ali mkujiganicisya kwandaŵi jelewu. Awanicisye ali mkum’wona Sala ali alagasice nganisyo ni akwasalila ŵamkwakwe kuti, “Mlole sambano, Yehofa ambugele kuti ngakola ŵanace.” Kaneko akwasalila ŵamkwakwe kuti aŵelece ŵanace kupitila mwa jwakutumicila jwakwe Hagala. Aganicisye mwayampwetecele mumtima paŵasalilaga ŵamkwakwe ya nganiji. Yaŵaŵendile Sala mpaka tuyiwone kuŵa yacilendo lelojino. Nambope nganiyiŵa yacilendo mu ndaŵijo ligongo lyakuti jwamlume jwakombolekaga kulombela mitala, kapena kugona ni jwakutumicila jwakwe jwamkongwe ni cakulinga cakuti aŵelece mwanace jwacacijigala lina soni yipanje. * Sala komboleka jwaganicisyaga kuti Mlungu cacikwanilisya lisosa lyakwe lyakola mtundu kupitila mwa Abulahamu m’litala lyeleli. Atamose yaliji yakusawusya nambope Sala jwalipelece kutenda yindu yeleyi. Ana Abulahamu jwatesile cici? Tukusaŵalanga kuti, jwalakwe “ŵapikanile yaŵamsalile [Sala].”—Genesis 16:1-3.

Ana nganiji jikusalosya kuti Yehofa ni juŵamlongolele Sala kusagula yeleyi? Iyayi. Jwalakwe ŵagambile kuyitenda ligongo lyaganisya mwaumundu. Sala jwaganicisyaga kuti Mlungu ni juŵam’wugele kuti akaŵeleka ŵanace. Yakuti Mlungu akwete litala line lyakulekangana ni lyeleli, yaliji kutali munganisyo mwa Sala. Yaŵasagwile Salayi yam’ŵisile pamoto. Nambope yeleyi yalosisye kuti jwaliji jwangalinonyela. Lelojino m’cilamboci, ŵandu akusalongosya yakusaka yawo m’malo mwa ya acimjawo. Ana ngakuyiwona kuti Sala jwakwete ndamo jakusangalasya jangalinonyela? Naga m’wejisoni tukusasacilila kulongosya kutenda lisosa lya Mlungu m’malo mwa yakusaka yetu, nikuti tukusyasya cikulupi ca Sala.

Nganipapita ndaŵi jelewu kaneko Hagala jwakwete citumbo. Paŵayimanyi kuti akwete citumbo, Hagala jwatandite kuliwona kuti jwaliji jwakusosekwa mnope kupunda Sala, soni jwamcembulasyaga mbujegwe ngaŵa masanje. Kusala yisyene, jwamkongwe jwangaŵelekaju jwaliji m’mesi. Nambope Abulahamu mwakulongoleledwa ni Mlungu, jwakundile kuti Sala amlagasyeje Hagala m’litala line lyakwe. Papite yaka Hagala ali aŵelece mwanace jwamlume jwakolanjikwa kuti Isimayeli. (Genesis 16:4-9, 16) Kaneko Sala ali akwete yaka 89, soni ŵamkwakwe  yaka 99, nganiji jikusasala kuti Yehofa jwatumisye utenga kwa jemanjaji. Nambope utenga wakwe waliji wakusimonjesya.

Yehofa jwawilisye kumsalila Abulahamu juŵaliji mjakwe yakwamba cilanga cakwe cakuti cacitupiya mbeju jakwe. Pandaŵiji Yehofa jwacenjile lina lyakwe lyakuti Abulamu ni kumpa lina lyakuti Abulahamu. Linali likusagopolela kuti, “Mtati jwa mitundu jejinji.” Sambano pandaŵiji, Yehofa jwalosisye mbali jaŵakwete Sala pakwanilisya lisosa lyakwe. Jwalakwe jwacenjilesoni lina lya ŵamkwakwe Abulahamu lyakuti Salai, lyalikusagopolela kuti, “Jwakangana,” ni kumpa lina lyakuti Sala, lyalikusagopolela kuti, “Nangolo jwa acayimwene.” Yehofa ŵasasile ligongo lyakwe ŵampele jwamkongweju lina lyeleli, jwalakwe jwatite, “Jwalakwe cinjimjaliwa soni m’mwejo cimcikola mwanace kupitila mwa jwalakwe. Cinjimjaliwa mwakuti caciŵa nangolo jwa mitundu jejinji soni pacipagwa mayimwene kupitila mwa jwalakwe.”—Genesis 17:5, 15, 16.

Cilanga ca Yehofa cakuti paciyika mbeju soni kuti mitundu josope jicipocela majali kupitila mu mbeju jeleji, yaliji yakuti yicikwanilicikwa kupitila mwa mwanace jwa Sala. Mlungu ŵampele mnyamataju lina lyakuti Isaki, lyalikusagopolela kuti, “Kuseka.” Abulahamu paŵagambile kupikana kuti caciŵeleka mwanace kupitila mwa Sala pakwanilisya lisosa lya Yehofa, “jwakotimisye mtwe wakwe pasi nikutanda kuseka.” (Genesis 17:17) Jwalakwe jwasimonjile soni kusangalala kwamnope. (Aloma 4:19, 20) Nambi wuli pakwamba ya Sala?

Ndaŵi jaŵayice acalendo ŵatatu ŵacilume ku tenti ja Abulahamu kukupeleka utengawu waliji musi. Acalendoŵa ali ayice, mwangacelewa, liŵasa lyecekulupeli lyatesile yakomboleka pakulosya kuti ŵapocele cenene. Abulahamu jwamsalile Sala kuti, “Mwacitemacitema! Mjigale utandi wambone, milingo jitatu ja seya ni m’wunye ni kupanganya mitanda ja mikate.” Kalakala mundu pakusaka kulosya kuti ŵapocele cenene acalendo pasosekwaga yejinji. Abulahamu nganiŵalecela jika ŵamkwakwe masengogo. Jwalakwe mwacitemacitema jwapite kukujigala mwanace jwa ng’ombe ni kumsikita, soni jwalinganyisye yakulya yejinji ni cakumwa. (Genesis 18:1-8) Acalendo ŵaŵapocele Abulahamuŵa galiji malayika. Ngatukukayicila kuti Paulo jwaganicisyaga yeleyi paŵalembile kuti, “Akaliŵalila kwapocela cenene acalendo, pakuŵa ŵane pakutenda yeleyi, ŵapocele malayika mwangamanyilila.” (Ahebeli 13:2) Ana wawojo nganaŵa ajigalile cisyasyo cambone mnope ca Abulahamu ni Sala pangani jakupocela cenene acalendo?

Jumo mwa malayikago palyasalaga utenga wa Mlungu wakuti Sala caciŵeleka mwanace jwamlume, Salajo jwatalicile panandi nambope jwaliji mu tenti pemo mwakuti pagaŵecetaga malayikago ŵapikanaga. Cagamba kupikana kuti caciŵeleka mwanace pamsingu wakuti akalambele, ŵalepele kulikamula mwakuti ŵatandite kuseka mumtima mwakwe ni kuŵecetaga kuti, “Mumalile unemu, soni mwacekulupile ambuje ŵangumu, ana mpaka yikombolece kola upile welewu?” Lilayikalyo lyayimanyi yaŵaganisyagayi mwakuti lyamjamwice mwakuwusya kuti, “Ana pana cilicose campaka cimleme Yehofa?” Pakuŵa Sala jwaliji mundu mpela m’weji, wamkamwile woga mwakuti jwajanjile mwakuliŵicila kunyuma kuti, “Une nganiseka.” Nambope lilayikalyo lyamjanjile kuti, “Mkakana, m’mwejo msecile.”—Genesis 18:9-15.

Pakuŵa Sala jwasecile ali apikene utengawu, ana yeleyi yikugopolela kuti nganakola cikulupi? Iyayi. Baibulo jikusasala kuti, “Mwacikulupi nombe najo Sala jwapocele macili ga Mlungu kuti akole citumbo, atamose kuti jwapelete yaka yakuŵelecela, ligongo lyakuti jwayiweni kuti Juŵasasile yeleyi ali jwakulupicika.” (Ahebeli 11:11) Sala jwammanyililaga cenene Yehofa, jwamanyililaga kuti jwalakwe nganaŵa alepele kwanilisya cilanga cakwe. Ana apali jwalijose jwanganaŵa asacile kola cikulupi mpela celeci? M’wejisoni mpaka tutende cenene kummanyilila Mlungu juŵalembile Baibulo. Naga tukutenda m’yoyo, tucimanyilila cenene ligongo lyakwe Sala jwakwete cikulupi mpela celeci mwa Mlungu jwakwe. Yehofa ali jwakulupicika soni akusakwanilisya yiliyose yasasile. Ndaŵi sine akusatenda yeleyi m’litala lyakusimonjesya soni mwine m’litala lyakusekasya.

Pambesi pakwe Sala ali akwete yaka 90, ndaŵi jakuti asangalale ligongo lyakola mwanace jakwanile. Sala paumi wakwe wosope jwasacililaga mnope ndaŵi mpela jeleji. Jwalakwe jwaŵelecele ŵamkwakwe mwanace jwamlume. Pandaŵiji ŵamkwakweŵa ŵakwete yaka 100. Abulahamu jwampele mwanaceju lina lyakuti Isaki, lyalikusagopolela kuti “Kuseka,” mwakamulana ni yaŵamsalile Mlungu. Awanicisye ali mkum’wona Sala apesile, nambope akumwemwetela pakuŵeceta kuti, “Mlungu asekasisye, soni jwalijose jucacipikana yeleyi nombe najo caciseka.”  (Genesis 21:6) Ngatukukayicila kuti mtuka wakusimonjesya waŵapocele Sala kutyocela kwa Yehofa nganawuliŵalila mpaka pandaŵi jaŵajasice. Kuŵeleka mwanace kwampelesoni masengo gamakulungwa gakuti atende.

Isaki ali akwete yaka msano, liŵasali lyalinganyisye cindimba pakusangalalila kuti mwanace jwawo alesile konga. Nambope ngaŵa kuti nganasimanaga ni yakusawusya pakulela mwanaceju. Tukusaŵalanga kuti, Sala “ŵatandite kuyiwona” kuti mwanace jwa Hagala, Isimayeli, jwamlagasyaga Isaki. Isimayeli jwakwete yaka 19 pandaŵiji mwakuti ndaŵi syejinji ŵamnyosyaga mwanace jwacinondipileju. Kweleku nganikuŵa kunyosya wamba. Tukuŵeceta m’yoyo ligongo lyakuti ndumetume Paulo jwasalilidwe ni Mlungu kulemba kuti Isimayeli jwamtendelaga ngalwe Isaki. Sala ŵayiwonaga kuti umi wa mwanace jwakwe waliji pangosi ligongo Isimayeli jwagambaga kumkong’onda. Jwalakwe ŵamanyililaga kuti mwanace jwakwe jwaliji jwapajika, jwaliji jwakuti cacikwanilisya lisosa lya Yehofa. M’yoyo, jwalimbile mtima ni kuja kum’ŵenda Abulahamu cindu cine cakwe. Jwalakwe jwam’ŵendile kuti Hagala ni Isimayeli atyoce pamlangopo.—Genesis 21:8-10; Agalatia 4: 22, 23, 29.

Ana Abulahamu ŵapikene wuli? Tukusaŵalanga kuti, “Yeleyi yamsakalisye Abulahamu ligongo lyakuti jwaliji mwanace jwakwe.” Abulahamu jwamnonyelaga mnope Isimayeli mwakuti ŵalepele kujiwona cenene ngani josope mpela Mtati. Nambope, Yehofa ŵajiwonaga nganiji cenene mwakuti ŵajinjilile. Tukusaŵalanga kuti, “Kaneko Mlungu ŵamsalile Abulahamu kuti, ‘Yikamsakalisya yaŵele ali mkusalila Sala pakwamba ya mnyamatajo soni pakwamba ya kapolo jwamkongwejo. Mwapikanile ŵamkwenuwo, ligongo mwanace jucacikolanjidwa kuŵa mbeju jenu cacityocela mwa Isaki.’” Yehofa ŵamsimicisye Abulahamu kuti Hagala soni mwanacejo cacasamalila. Kaneko Abulahamu jwatesile mwakamulana ni nganisyo sya ŵamkwakwe.—Genesis 21:11-14.

Apatu Sala jwalosisye kuti jwaliji mjakwe jusyesyene soni jwakuŵajilwa kuŵa ŵamkwakwe Abulahamu. Jwalakwe nganasunga nganiji kulukosi, nambo jwalimbile mtima ni kwasalila ŵamkwakwe mwangapita mumbali yindu yakuti nganiyasangalasya. Sala jwayiwonaga kuti yeleyi yikakwayiye sogolo jaliŵasa lyawo. Nambo yeleyi ngayikulosya kuti jwalakwe nganiŵacimbicisyaga ŵamkwakwe. Tukuti m’yoyo ligongo lyakuti ndumetume Petulo mpela mundu jwapaulombela, jwasasile kuti Sala ali cisyasyo cambone mnope kwa acakongwe ŵapaulombela pangani ja kwacimbicisya ŵamkwakwe. (1 Akolinto 9:5; 1 Petulo 3:5, 6) Kusala yisyene, akagambe kusunga nganiji nikuti ngamkanalosya kuti jwacimbicisyaga ŵamkwakweŵa ligongo lyakuti yeleyi, yikakwayiye mnope Abulahamu soni liŵasa lyosopelyo. Sala nganalemwa cilicose pakuŵeceta yeleyi kwa ŵamkwakwe.

Acakongwe ŵajinji akusasyasya cisyasyo ca Sala mwakuŵeceta mwakuwona mtima soni mwakwacimbicisya aciŵamkwawo. Acakongwe ŵane ŵapaulombela ndaŵi sine akusasacilila kum’wona Yehofa ali ajinjilile mpela mwaŵatendele kwa Sala. Atamose kuti yindu nganiyiŵa yitendekwe mwaŵajembeceyaga nambope akusasyasya cikulupi ca Sala mwakuŵa ŵacinonyelo soni ŵakulitimalika.

Atamose kuti Yehofa ŵamkolasile jwamkongweju kuti, “Nangolo jwa acayimwene” nambo Sala nganajembeceyaga kuti ŵandu amcimbicisyeje mwapajika. Paŵajasice ali akwete yaka 127, Abulahamu ngamkanatendela mwine nambo ‘kutanda kumlilila mnope Sala.’ * (Genesis 23:1, 2) Mwangakayicila, Abulahamu ŵasoŵile ŵakunonyelwa ŵakweŵa, ŵaŵamanyikagasoni kuti, “Nangolo jwa acayimwene.” Ngatukukayicilasoni kuti Mlungu jwamsoŵile jwamkongwe jwacikulupiju kwamnope, soni ali jwakusacilila kumjimusya jwalakwe kuti caŵesoni cijumi m’paladaiso pacilambo capasi. Sala akwembeceya kuti casangalale kwangamala soni wosopewe mpaka tutende cenene kusyasya cikulupi cakweci.—Yohane 5:28, 29.