1. Ana Abulahamu ŵalosisye wuli kuti ŵakulupililaga cilungamo ca Yehofa? (Alole ciwulili cacili penanipa.)

“ANA jwakwelusya jwa cilambo cosope ngasatenda yakulungama?” (Gen. 18:25) Abulahamu ŵawusisye ciwusyoci pakulosya kuti ŵakwete cikulupi cakuti Yehofa cacijelusya misinda ja Sodomu ni Gomola mwacilungamo. Abulahamu ŵakulupililaga kuti Yehofa nganaŵa atesile yangalungama ‘mwakuwulaga mundu jwakulungama yalumo ni jwakusakala.’ Yeleyi yaliji ‘yangapikanika’ kwa Abulahamu. Yaka 400 panyuma pakwe, Yehofa ŵasasile kuti, “Lwala, masengo gakwe gosope gali gamlama, pakuŵa matala gakwe gosope gali gacilungamo. Mlungu jwakulupicika, ngakusatenda yangalungama. Jwalakwe ali jwakulungama.”—Deut. 31:19; 32:4.

2. Ligongo cici mpaka tujile kuti yili yangakomboleka kuti Yehofa ajelusye mwangalungama?

² Ligongo cici Abulahamu ŵakulupililaga kuti ndaŵi syosope Yehofa cacijelusya mwacilungamo? Ligongo lyakuti Yehofa ali cisyasyo cambone pangani ja cilungamo. Pakuŵa jwalakwe ni juŵatamilikasisye malamusi gakutulongola gacilungamo, ndaŵi  syosope akusayiwona yindu mwakuŵajilwa. Konjecesya pelepa, Baibulo jikusasala kuti, “Jwalakwe akusanonyela cilungamo soni akusajelusya mwakuŵajilwa.”—Sal. 33:5.

3. Asale cisyasyo cakulosya kuti pacilambopa pakutendekwa yangali cilungamo.

³ Yili yakusangalasya kumanyilila kuti Yehofa ndaŵi syosope akusatenda yindu mwacilungamo. Nambo masiku agano, cilamboci cigumbalene ni ungali cilungamo. Mwambone, ŵandu ŵane akusiŵalambucisya kuti ali ŵakulemwa mpaka kwikana pakwaŵika mu ukayidi. Panyuma pakwalinga DNA, ŵane asimanikwe kuti ali ŵangalemwa, nambo ali atemi kwa yaka yejinji mu ukayidimo. Yeleyi yikusatendekasya ŵandu ŵajinji kutenguka soni kutumbila mnope. Nambo kwa Aklistu pana cindu cine cacili cakusawusya kucipilila. Ana cindu celeci ni capi?

4. Ana cikulupi cetu mpaka cilinjikwe camtuli?

⁴ Aklistuwe tukusajembeceya kuti citusimaneje ni yindu yine yangali cilungamo kutyocela kwa ŵandu ŵanganaŵa Aklistu. Nambope, cikulupi cetu mpaka cilinjikwe mnope naga ŵakututendela yangali cilungamo ali Aklistu acimjetu. Ana mpaka tutende wuli naga tusimene ni yangali cilungamo kutyocela mumpingo kapena kwa Aklistu acimjetu? Ana mpaka tukunde kuti yeleyi yitukuŵasye?

5. Ligongo cici ngatukusasimonga naga tuyiweni kapena tukusimana ni yangali cilungamo mumpingo?

⁵ Ligongo lyakuti tuli ŵangali umlama soni tukusatenda yakulemwa, ndaŵi sine mumpingo ŵane mpaka atutendele yangali cilungamo kapena m’wejo kwatendela ŵane yangali cilungamo. (1 Yoh. 1:8) Atamose kuti yeleyi ngayikusatendekwatendekwa, nambo Aklistu ŵakulupicika ngakusasimonga kapena kukuŵala naga yikutendekwa yangali cilungamo. Yehofa apelece Maloŵe gakwe gagakusatukamucisya kwendelecela kuŵa ŵakulupicika, atamose naga tusimene ni yangali cilungamo kutyocela kwa ŵakulupilila acimjetu.—Sal. 55:12-14.

6, 7. Ana m’bale jwine ŵasimene ni yangali cilungamo yamtuli, soni ana ndamo japi jajamkamucisye?

⁶ Kwende tulole yayamtendecele M’bale Willi Diehl. Kutandila mu 1931, jwalakwe ŵatumicile mwakulupicika pa Beteli ja Bern, m’cilambo ca Switzerland. Mu 1946, jwajinjile kalasi nambala 8 ja sukulu ja Gileadi mumsinda wa New York ku United States. Panyuma pakuti amalisisye majiganyo gakwe ŵamsalile kuti akaŵe jwakulolela mkuli ku Switzerland. Mungani ja mbili jakwe jwasasile kuti, “Mu May 1949, najisalile ofesi ja nyambi ku Bern kuti ngusaka kulombela.” Ana ŵamjanjile yamtuli? Jwalakwe ŵatite, “Ŵasalile kuti pacilombelepo cindendeje upayiniya wakutamilicika.” M’bale Diehl jwajendelecele kusala kuti. “Nganangundaga kuŵeceta ngani . . . Ŵajinji ŵalesile kutupa moni, mwamti ŵatuwonaga mpela ŵatyosyegwe”

⁷ Ana M’bale Diehl ŵatesile wuli? Jwalakwe ŵasasile kuti, “Twamanyililaga kuti malemba gangalekasya kulombela. M’yoyo, twajegamile lipopelo soni twamkulupililaga Yehofa.” Atamose kuti pandaŵiji abale nganapikanicisyaga cenene nganisyo sya Yehofa pangani ja ulombela nambo pambesi pakwe ŵapikanicisye cenene. Pali papitile ndaŵi M’bale Diehl ŵawujile pa undumetume wakwe. Jwalakwe ŵapocele mbote ligongo lya kulupicika kwakwe. * Mpaka tutende cenene kuliwusya kuti, ‘Yindu yangali cilungamo payindendecele, ana mpaka losye msimu waŵalosisye  m’baleju? Ana mpaka njembeceye mwakulitimalika kuti Yehofa ajongolele nganijo kapena ana mpaka linjelinje kumalana najo jika?’—Miy. 11:2; aŵalanje Mika 7:7.

8. Ligongo cici ndaŵi sine mpaka tulemwesye kuganisya kuti ŵane atutendele kapena amtendele mundu jwine yangali cilungamo?

⁸ Ndaŵi sine mpaka tulemwesye kuganisya kuti mumpingo ŵane atutendele kapena amtendele mundu jwine yangali cilungamo. Ligongo cici? Ligongo lya ungali umlama wetu mpaka tujipikane mwakulemweceka ngani jine jakwe. Mwinesoni ligongo lyakuti ngatukumanyilila yosope yakwayana ni nganijo. Mulimose mwampaka yiŵele, kupopela kwa Yehofa soni kumkulupilila mpaka kutukamucisye kuti ‘tukamtumbilila Yehofa.’—Aŵalanje Miyambo 19:3.

9. Ana mungani ajino soni jakuyicisya citutagulilane cici?

⁹ Kwende tutagulilane yisyasyo yitatu ya m’Baibulo ya ŵandu ŵaŵatendeledwe yangali cilungamo. Mungani ajino, citutagulilane yangali cilungamo yayamtendecele Yosefe. Mungani jakuyicisya tucitagulilana muŵatendele yindu Yehofa ni Mwenye Ahabu soni yayamtendecele ndumetume Petulo paŵaliji ku Antiokeya jwa ku Siliya. Patukutagulilana yisyasyo yeleyi, kwende tuloleje yampaka yitukamucisye kuti tujendelecele kuŵa ŵausimu soni kuŵape paunasi ni Yehofa, mnopemnope naga tukukulupilila kuti tutendeledwe yangali cilungamo.

10, 11. (a) Ana Yosefe ŵasimene ni yangali cilungamo yamtuli? (b) Ana ŵakwete upile wamtuli paŵaliji mu ukayidi?

¹⁰ Yosefe juŵaliji jwakulupicika kwa Yehofa ŵatendeledwe yangali cilungamo ngaŵape ni ŵandu ŵacilendo, nambo cakupweteka mnope caliji cakuti yangakulupicika yine yaliji yakutyocela kwa acakulugwe ŵakupagwana. Yosefe ali akwete yaka 17 acakulugwe ŵamsumisye kuti akaŵe kapolo. Ŵaŵamsumilewo ŵamjigele kwawula najo ku Iguputo. (Gen. 37:23-28; 42:21) Pali papite ndaŵi ali ku Iguputo, jwalakwe ŵamlambucisye kuti asacileje kwakamulila ŵamkwawo Potifala, mwamti kaneko ŵaŵicidwe mu ukayidi mkanamjelusye. (Gen. 39:17-20) Jwalakwe ŵalasile mnope mpela kapolo soni mkayidi kwa yaka ciŵandika 13. Ana mpaka tulijiganye cici kutyocela pa yayamtendecele Yosefe yampaka yitukamucisye naga ŵakulupilila acimjetu atutendele yangali cilungamo?

¹¹ Yosefe ŵakwete upile wakusala ngani jakwe kwa mkayidi mjakwe. Pandanda mkayidiju ŵakamulaga masengo gakupelecela mgawo kwa mwenye. Pandaŵi jele Yosefe ŵaliji yalumo mu ukayidi, jwakupelecela mgawojo ŵasagamile. Yosefe ŵagopolele sagamisisyo. Jwalakwe ŵamsalile jwakupelecela mgawojo kuti cakopoce mu ukayidimo soni cakajendelecele kamula masengo mpela jwakupelecela mgawo m’nyumba ja Falao. Pelepa Yosefe ŵapatile upile wakumsalila mkayidi mjakwejo yindu yayamtendecele. Mpaka tulijiganye yejinji kutyocela pa yaŵasasile Yosefe kwa jwakupelecela mgawojo nambosoni pa yindu yanganamsalila.—Gen. 40:5-13.

12, 13. (a) Ana yaŵasasile Yosefe kwa jwakupelecela mgawo yikulosya camtuli kuti nganagamba kwiticisya yangali cilungamo yayamtendecele? (b) Ana yindu yapi yanganasala kwa jwakupelecela mgawojo?

¹² Aŵalanje Genesis 40:14, 15. Alole kuti Yosefe ŵasasile kuti ŵatesile “kwiŵidwa kutyocela m’cilambo ca Ahebeli.” Kusala yisyene, jwalakwe ŵatendeledwe yangali cilungamo. Yosefe ŵasasilesoni kuti jwaliji jwangalemwa pa magambo gaŵaŵicidwe nago mu ukayidi. Pamagongo gelega, jwalakwe ŵamsalile jwakupelecela mgawojo kuti akamsalile  Falao ya yeleyi. Ligongo cici? Jwalakwe ŵasasile lisosa lyakwe kuti, “Ni cakulinga cakuti angoposye mu ukayidi muno.

¹³ Ana Yosefe ŵagambile kwiticisya mwayaŵelele yindu kwa jwalakwejo ngatenda cilicose? Iyayi. Jwalakwe ŵamanyililaga kuti ŵandu ŵamtendele yangali cilungamo yejinji. Ni ligongo lyakwe Yosefe ŵamsalile mwakupikanika cenene jwakupelecela mgawojo yayatendekwe, acijembeceyaga kuti camkamucisye. Nambo m’Baibulo pangali palipose papakusalosya kuti Yosefe ŵamsalile jwalijose, atamose Falao kuti acakulugwe ni ŵaŵamsumisye. Nambosoni, pandaŵi jine acakulugwe ali ayice ku Iguputo ŵaŵelesoni paunasi ni Yosefe. Falao ŵapocele cenene mwamti ŵasalile kuti atameje ku Iguputoko ni ‘kusangalalaga ni yindu yambone ya m’cilamboco.’—Gen. 45:16-20.

14. Naga mumpingo ŵane atutendele yangali cilungamo, ana cici campaka citukamucisye kuŵambala kuŵeceta yakulemweceka?

¹⁴ Naga Mklistu akukulupilila kuti atendeledwe yangali cilungamo, akusosekwa kusamala kuti akatanda kusogoda. Yili yisyene kuti mpaka twasalile acakulungwa ŵa mumpingo ya nganijo kuti atukamucisye, soni kwasalila naga Mklistu mjetujo atesile cakulemwa cekulungwa. (Lev. 5:1) Nambope, payakutendekwa yine yangayikupwatikapo cakulemwa cekulungwa, mpaka tukombolece kumasya nganijo ŵaŵilipe mwangamsalila jwalijose atamose acakulungwa ŵa mumpingo. (Aŵalanje Matayo 5:23, 24; 18:15.) Kwende tuŵe ŵakulupicika soni tukamulicisyeje masengo malamusi gakutulongola ga m’Baibulo pa ngani mpela syelesi. Ndaŵi sine mpaka tumanyilile kuti twalemwisye kuganisya kuti Mklistu mjetu ŵatutendele yangali cilungamo. M’yoyo mpaka tuŵe ŵakusangalala mnope naga nganitutenda yakuti nganijo jiyice panepakwe mwakuŵeceta yakusakala ya Mklistu mjetujo. Tukumbucileje kuti, cinga atulemwecesye kapena nganatulemwecesya, kuŵeceta maloŵe gakupweteka kwa Mklistujo nganikuŵa kujongwele yindu. Kuŵa ŵakulupicika kwa  Yehofa soni kwa Aklistu acimjetu kucitukamucisya kuti tuŵambale kuŵeceta yeleyi. Pakusala ya mundu “jwakwenda mwangalemwesya,” jwamalumbo ŵaŵecete kuti, “Ali jwele pejo jwangakusasogoda, jwangatendela yakusakala acimjakwe soni jwanganyosya acimjakwe.”—Sal. 15:2, 3; Yak. 3:5.

15. Ana Yosefe ŵapatile majali gamtuli ligongo lyakuŵa pa unasi wambone ni Yehofa?

¹⁵ Mpaka tulijiganye cindu cine cakusosekwa mnope kutyocela kwa Yosefe. Pa yaka 13 yaŵaŵele ali mkulagasika ni yangali cilungamo, jwalakwe ŵalosisye kuti ŵayiwonaga yindu mpela muŵayiwonelaga Yehofa. (Gen. 45:5-8) Jwalakwe nganamjimba magambo Yehofa pa yayamtendeceleyo. Atamose kuti yampwetekaga mnope nambo nganatumbila. Jwalakwe, nganakunda kuti ungali umlama wa ŵane soni yakulemwa ya ŵane yisokonasye unasi wakwe ni Yehofa. Kulupicika kwa Yosefe kwampele upile wakum’wona Yehofa ali mkumasya yangali cilungamoyo soni kumjaliwa pampepe ni liŵasa lyakwe.

16. Ligongo cici tukusosekwa kum’ŵandicila Yehofa ŵane patutendele yangali cilungamo mumpingo?

¹⁶ Mwakulandana ni Yosefe, m’wejisoni tukusosekwa kuwucenjela unasi wetu ni Yehofa. Tukakunda kuti ungali umlama wa abale ni alongo utulekanganye ni Mlungu jwatukusamnonyela soni kumlambila. (Alo. 8:38, 39) M’malo mwakwe, naga ŵakulambila acimjetu atutendele yangali cilungamo, tuŵeje mpela Yosefe soni tum’ŵandicileje Yehofa ni kuyiwonaga yindu mpela mwakusayiwonela jwalakwe. Naga tutesile yosope mwakamulana ni Malemba kuti tumasye nganijo, tukusosekwa kwembeceya Yehofa kuti cacitendapo kandu pa ndaŵi jakwe.

17. Ana mpaka tulosye camtuli kuti tukwete cikulupi mwa “Jwakwelusya jwa cilambo cosope”?

¹⁷ Patukwendelecela kutama m’cilambo cakusakalaci, citusimaneje ni yindu yangali cilungamo. Ndaŵi sine, wawojo kapena mundu jwine jwakum’manyilila mpaka atendeledwe yindu yakuwoneka mpela yangali cilungamo mumpingo. Nambope, ngakusosekwa kutenguka. (Sal. 119:165) Mpela ŵakutumicila ŵa Mlungu ŵakulupicika, tukusosekwa kupopela soni kumjegamila jwalakwe. Tukumbucileje kuti ligongo lya ungali umlama wetu, ndaŵi sine nganituŵa tupikanicisye yisyesyene yakwe. Mpela mwatulijiganyicisye pa cisyasyo ca Yosefe, tukusosekwa kuŵambala kuŵeceta maloŵe gakusakala kwa ŵane, pakumanyilila kuti yeleyi mpaka yitendekasye kuti yindu yiyice pakusakala mnope. Pakumalisya, m’malo mwakwamba kumalana nayo yindu jika, tukusosekwa kuŵape ŵakulupicika ni kwembeceyaga kwa Yehofa kuti cacilinganya yindu pandaŵi jakwe. Mwakutenda yeleyi, Yehofa cacisangalala nawe soni cacitupa majali mpela muŵatendele ni Yosefe. M’yoyo, mpaka tuŵe ŵakusimicisya kuti Yehofa, jwali “Jwakwelusya jwa cilambo cosope” cacitenda yacilungamo ndaŵi syosope “pakuŵa matala gakwe gosope gali gacilungamo.”—Gen. 18:25; Deut. 32:4.

18. Ana mungani jakuyicisya tucitagulilana cici?

¹⁸ Mungani jakuyicisya, tucitagulilana yisyasyo yiŵili ya m’Baibulo ya ŵandu ŵaŵatendeledwe yangali cilungamo. Yisyasyoyi yicitukamucisya kulola mwele kulinandiya soni kuŵa ŵakusacilila kwakululucila ŵane yili yakamulana ni nganisyo sya Yehofa pangani ja cilungamo.