Ŵandu mpaka atende lusagu ligongo lya kulekangana chilambo, mtundu, chiŵecheto, dini, kuŵa jwamlume kapena jwamkongwe, soni kapate kawo ka yindu. Ŵandu ŵane akusiŵawona achimjawo mwakulemwecheka ligongo lya yaka yawo, majiganyo gawo, kulemala kapena kawoneche kawo. Nambo atamose yili myoyo, jemanjaji akusalipikana kuti nganakola lusagu.

Ana lusagu lukusakwaya wawojo? Ŵajinjiwe tukusaluwona lusagu lwa ŵane. Mwamti yikusaŵa yakusawusya kumanyilila kuti m’wejisoni tukwete lusagu. Nambo yisyesyene yakwe ni yakuti wosopewe panepakwe tukusatenda lusagu. Pulofesa jwine lina lyakwe David Williams, jwasasile kuti naga ŵandu akusawuwona mtundu wa ŵandu mwakulemwecheka kaneko ni akusimana ni mundu jumo jwakutyochelmu mtunduwo, “akusamtendela yindu mwakulekangana ni ŵandu ŵane nambo achimsyenewo ali ngakumanyilila kuti akutenda yeleyo.”

Mwachisyasyo, m’chilambo chine chachili kumwela chakungopoko lyuŵa kwa Europe, kwana mtundu wa ŵandu wangakusawunonyelaga ŵandu ŵajinji. Kweleku ni kwakusatama Jovica. Jwalakwe jwatite, “Naganisyaga kuti mu mtunduwu mwangali mundu jwambone. Nambo nganimanyililaga kuti lwelelu lwaliji lusagu. ‘Nambope nayiwonaga kuti yinaganisyagayo yaliji yisyesyene.’”

Maboma gejinji gakusatamilikasya malamusi gakulekasya lusagu lwa mtundu wuliwose. Atamose yili myoyo, ŵandu akupitilisyape kutenda lusagu. Ligongo chichi? Ligongo lyakuti malamusigo gakusagamba kusala ya yitendo ya ŵanduwo basi. Malamusiga nganigaŵa gachenjile nganisyo sya mundu kapena mwakupikanila mumtima. Lusagutu lukusatandila munganisyo soni mumtima. Nambo ana mpaka yikomboleche kumalana ni lusagu? Ana pana mtela wakumalana ni lusagu?