Ajawule pa ndandanda

Ajawule pa ndandanda wa yindu

KULIJIGANYA YAKALA

Desiderius Erasmus

Desiderius Erasmus

M’YAKA ya m’ma 1469 mpaka 1536 ŵandu ŵa ku Europe ŵamlapililaga mnope Desiderius Erasmus kuti jwaliji mundu jwalunda mnope. Nambo mkupita kwa ndaŵi ŵatandite kum’wona mpela jwawoga soni ŵane mpela jwakwimucila. Pakusisyana kwekulungwa pakwamba ya dini, Desiderius Erasmus jwasasile pelanga yakulemweceka yayatendekwaga mu dini ja Katolika soni ngalwe syasyatendekwaga mu diniji. Jwasasilesoni ya ngalwe syaŵatendaga ŵandu ŵaŵasakaga kuti yindu yicenje mu diniji. Masiku agano, ŵandu ŵajinji akusamkumbucila Desiderius Erasmus mpela mundu juŵakamucisye kuti yindu yicenje mu dini syejinji ku Europe. Ligongo cici yili m’yoyo?

YAŴALIJIGANYISYE SONI YIKULUPI YAKWE

Erasmus jwamanyililaga mnope Cigiliki ni Cilatini. Yeleyi yamkamucisye kuti apakombole kulekanganya pasikati pa Mabaibulo ga Cilatini, mpela ja Latin Vulgate, ni mipukutu ja Malemba Gacigiliki Gaciklistu gakolanjikwa kuti Malangano Gasambano. Jwalakwe jwamanyilile kuti kulijiganya Baibulo kuli kwakusosekwa mnope. Ligongo lya yeleyi, jwayiweni kuti Malemba Geswela gakusosekwa gopoleledwa m’yiŵeceto yine.

Yaŵakulupililaga Erasmus yatendekasisye kuti yindu yicenje m’Calici ca Katolika. Jwalakwe jwakulupililaga kuti Ciklistu nganiciŵa kwamba kuya miteto jangali mate, nambo ciwoneceleje mu yitendo yetu ya lisiku lililyose. M’yoyo, ŵandu paŵatandite kwimucila soni kucisya kuti yindu yicenje mu Calici ca Katolika, acakulungwakulungwa ŵa calicici ŵamkayicile Erasmus kuti ni jwatandisye yeleyi.

Erasmus jwasasile pelanga yakulemweceka yayatendekwaga mu dini ja Katolika soni ngalwe syasyatendekwaga mu diniji

M’mabuku gakwe, Erasmus jwalembile yindu yangalwe yaŵatendaga acakulungwakulungwa ŵa dini, kulikwesya kwawo, soni yagatendaga mapapa pakulimbikasya ngondo. Jwalakwe jwasisyaga yaŵatendaga acakulungwakulungwa ŵa dini pakwakalamucila ŵandu. Acakulungwaŵa ŵalimbikasyaga mteto wakuti ŵandu akasaleje yakulemwa kwa jwambopesi, kulambila ŵaswela mtima, kulijima yakulya, soni kwakanganicisya ŵandu kuti ajawuleje kukulola malo gapajika. Erasmus jwaŵenganagasoni ni yindu yine yayatendekwaga mu calicico, mpela kumlipisya mbiya mundu jwatesile cakulemwa kuti Mlungu amkululucile, nambosoni kwakanganicisya ŵandu kuti akalombelaga.

MALEMBA GACIGILIKI GA MALANGANO GASAMBANO

Mu 1516, Erasmus jwakopwesye Baibulo ja Malangano Gasambano m’ciŵeceto ca Cigiliki. Jeleji jaliji Baibulo ja Malangano Gasambano jandanda kopoka m’Cigiliki. Baibuloji jakwete maloŵe gane gakamucisya kujipikanicisya. Erasmus jwagopolelesoni Baibuloji m’Cilatini. Baibuloji jaliji jakulekangana panandi ni ja Latin Vulgate. Mkupita kwa ndaŵi, jwajendelecele kujilembasoni Baibuloji. Pambesi pakwe jwakopwesye Baibulo jakulekangana mnope maloŵe gakwe ni ja Latin Vulgate.

Baibulo ja Malangano Gasambano ja Cigiliki jaŵagopolele Erasmus

Kulekangana kwine kuli pa lilemba lya 1 Yohane 5:7. Pakusaka kuti cijiganyo ca Utatu ciŵe mpela cakutyocela m’Baibulo, ŵaŵagopolele Baibulo ja Latin Vulgate ŵajonjecesye maloŵe pa lilembali. Maloŵe gakwe gali gakuti, “Atati, Liloŵe, soni Msimu Weswela, wosope ali ŵamo.” Nambo Erasmus nganajonjecesya maloŵega m’Mabaibulo gakwe gaŵili gandanda gagakopwece mwakulekangana. Jwalakwe jwatesile yeleyi ligongo lyakuti maloŵega nganigapatikanaga m’mipukutu ja Cigiliki ja Malangano Gasambano. Nambo pakoposya Baibulo jakwe jatatu, acakulungwakulungwa ŵa calici ŵamkanganicisye kuti apwatice maloŵega.

Mabaibulo ga Cigiliki ga Malangano Gasambano gaŵagagopolelesoni gakamucisye ŵandu gopolela Mabaibulo m’yiŵeceto yine ya ku Europe. Martin Luther jwagopolele kwawusya m’Cijelemani, William Tyndale kwawusya m’Cisungu, Antonio Brucioli kwawusya m’Citaliyana, soni Francisco de Enzinas kwawusya m’Cisipanishi.

Mu ndaŵi ja Erasmus, mu dini syejinji mwaliji yindu yakusokonasya. M’yoyo, Baibulo jakwe ja Cigiliki ja Malangano Gasambano jakamucisye mnope ŵandu ŵaŵacisyaga yakuti yindu yicenje mu dini. Pandanda, ŵandu ŵayiwonaga kuti Erasmus ni jwakucisya yakuti yindu yicenje mu dini. Nambo mkupita kwa ndaŵi ŵandu ŵaŵacisyaga yeleyi ŵamanyice. Kaneko, pa kusisyana kwakwapali pangani sya dini, jwalakwe nganajinjilila nawo. Yakusimonjesya ni yakuti, yaka 100 yipiteyo, mundu jwine jwakulijiganya mnope lina lyakwe David Schaff jwalembile kuti Erasmus “jwawile ali jwangali dini jilijose. Ŵakatolika ŵamkanile, Ŵacipulotesitanti nombenawo ŵamkanilesoni.”