KO TE ’u lau’i miliona haha’i ’e nātou tauhi pea mo faka’apa’apa ki te koluse. ’E ’ui ’i te tohi The Encyclopædia Britannica ko te koluse ’e ko “te tafito’aga ’o te lotu faka Kilisitiano.” Kae ko te kau Kilisitiano mo’oni ’e mole nātou faka’aoga’i te koluse ’i tanatou tauhi. Koteā tona tupu’aga?

Ne’e mole mate ia Sesu Kilisito ’i he koluse. Ko te kupu faka Keleka ’aē ’e fakaliuliu māhani ’aki te kupu “koluse” ’e ko te kupu stauros. ’E faka ’uhiga ki “he ’akau ’e fakatu’u tonu pe’e ko he pou.” ’E ’ui ’i te tohi The Companion Bible: “Ko te kupu [Stauros] ’e mole faka ’uhiga ki he ’u koga ’akau e lua ’e fakapipiki ohage ko he koluse…’E mole ma’u ’i te tohi faka Keleka ’o te [Tauhi Fo’ou] he fakamatala ’o ’uhiga mo he ’u koga ’akau e lua.”

’E lahi te ’u vaega ’i te Tohi-Tapu, ’e faka’aoga’i ai e te ’u tagata faitohi ’o te Tohi-Tapu, ia te kupu faka Keleka xulon mo’o talanoa ki te me’a ’aē ne’e faka’aoga’i mo’o matehi ’o Sesu. (Gaue 5:30; 10:39; 13:29; Kalate 3:13; 1 Petelo 2:24) ’E faka ’uhiga te kupu ’aia ki he “tokotoko” pe’e ko “he koga ’akau, he fo’i pou, pe’e ko he fu’u ’akau.”

’I tana tohi Das Kreuz und die Kreuzigung (Te Koluse Pea Mo Te Kulusifiko) ’e fakamahino ai e Hermann Fulda pe ko’e ne’e ko he agamāhani te faka’aoga’i ’o he pou ke tutuki kiai he tahi, ne’e ’ui ’i te tohi: “Ne’e mole ma’u tu’uma’u he ’u fu’u ’akau ’i te ’u koga me’a ’aē ne’e fili mo’o fai ai ia te tautea faka pule’aga. Koia ’e to pe te pou ki te kele. ’O ha’i kiai nātou ’aē ’e fakafeagai ki te lao, ’o ha’i pe’e tutuki ’onatou nima ’i ’onatou fuga ’ulu pea ’ihi temi ’e toe feiā pe ki tonatou ’u va’e.”

Kae ’i te ’u fakamo’oni fuli ’aia, ’e mo’oni age pe te fakamahino ’a te Folafola ’a te ’Atua. ’E ’ui fēnei e te ’apositolo ko Paulo: “Kua haofaki tatou e Kilisito mai te malaia o te Lao i tana liliu totonu ko te malaia, koteuhi kua tohi: Ke malaia ia’ia ae kua tautau i te akau.” (Kalate 3:13) ’E talanoa ’i henī ia Paulo ki te koga tohi ’o Teutalonome 21:22, 23, ’aē ’e talanoa ai ki he pou, kae mole ko he koluse. Koia ’e mole ko he me’a lelei anai ki he kau Kilisitiano, ke nātou teuteu’i tonatou ’u ’api ’aki he ’u fakatātā ’o Kilisito ’e tutuki ’i he pou, he’e ko te pou ’aē ne’e tutuki kiai ne’e ina fakaliliu ia ia ko “te malaia.”

’I te ’u ’uluaki ta’u e 300 ’i te ’osi mate ’a Kilisito, ’e mole ma’u he fakamo’oni ne’e faka’aoga’i e te kau Kilisitiano ia te koluse ’i tanatou tauhi. Kae ’i te fā sēkulō, ne’e logologo e te Hau pagani ko Constantin ’aē ne’e tafoki ki te Lotu Faka Kilisitiano, ke faka’aoga’i te koluse ohage ko he faka’iloga ’a te Keletiate. ’E mole ’ilo’i te ’u me’a ’aē ne’e tupu ai te fia faka’aoga’i e Constantin ia te koluse, kae ’e mole he pikipikiga ’o te koluse pea mo Sesu Kilisito. ’I tona fakahagatonu, ko te koluse ne’e faka’aoga’i ’i te tauhi faka pagani. ’E ’ui ’i te tohi New Catholic Encyclopedia: “Ne’e faka’aoga’i te koluse e te haha’i ’aē ne’e mā’u’uli ’i mu’a ’o te temi faka Kilisitiano pea ’e faka’aoga’i e te haha’i ’aē ’e mole nātou Kilisitiano.” Ko te tahi ’u haha’i ’e nātou faka’aoga’i te koluse ki te tauhi ki te ’u fa’u ’a te ’Atua, pea mo te ’u to’oto’oga faka pagani ’o ’uhiga mo te ’u felāve’i fakasino.

He ko’e koa ne’e tali te faka’iloga faka pagani ’aia e te Keletitate? ’E mahino mai, ne’e tupu tona faka’aoga’i ke faigafua ki te haha’i pagani hanatou tali ia te fa’ahiga tauhi ’aē ne’e nātou ’ui ’e ko te Lotu Faka Kilisitiano. Kae ’e tapu’i ’i te Tohi-Tapu ia te tauhi ki te ’u fakatātā faka pagani. (2 Kolonito 6:14-18) Ko te Tohi-Tapu ’e ina toe tapu’i mo te ’u fa’ahiga tauhi tamapua kehekehe. (Ekesote 20:4, 5; 1 Kolonito 10:14) Koia la ’aē ’e mole faka’aoga’i ai e te kau Kilisitiano mo’oni ia te koluse ’i tanatou tauhi.*

*  ’E koutou ma’u anai he tahi ’u fakamahino ’o ’uhiga mo te koluse, ’i te pasina 46 ki te pasina 50 ’o te ki’i kaupepa Te ’u Tokoni Ki Te ’u Fai Palalau Faka Tohi-Tapu, ’aē ne’e tā e te kau Fakamo’oni ’a Sehova.

← Vaka’i te pasina ’o te kāpite