ʼE Maʼuli Te Folafola ʼa Sehova Ko He ʼu Puani ʼAoga ʼo Te Tohi ʼa Maleko

ʼE KO te Evaselio ʼa Maleko ʼaē ʼe nounou age ʼi te ʼu Evaselio e fā. Neʼe tohi te Evaselio ʼaia e Soane Maleko iā taʼu e 30 tupu ʼi te ʼosi mate pea mo fakatuʼuake ʼo Sesu Kilisito, pea ʼe ko he fakamatala ʼe maʼuli pea ʼe talanoa ki te ʼu meʼa maʼuhiga neʼe hoko ʼi te ʼu taʼu e tolu vaelua ʼo te minisitelio ʼa Sesu.

ʼE ʼasi mai, neʼe fai te tohi ʼa Maleko maʼa nātou ʼaē neʼe mole ko he kau Sutea, tāfito ia te kau Loma, heʼe fakamatala ai ko Sesu neʼe ko te ʼAlo ʼo te ʼAtua ʼaē neʼe ina fai te ʼu milakulo, pea neʼe gāue mālohi ʼi te gāue fai fakamafola. ʼE fakamaʼuhigaʼi tāfito te ʼu gāue ʼa Sesu kae mole ko tana ʼu faiakonaki. Kapau ʼe tou tokagaʼi ia te Evaselio ʼa Maleko, pea ʼe mālohi ai anai tatatou tui ʼaē ki te Mēsia pea mo uga ai tātou ke tou liliu ʼi te minisitelio fakakilisitiano ko he kau fakamafola faʼafai ʼo te logo ʼa te ʼAtua.—Hep. 4:12.

TE MINISITELIO LAHI ʼI KALILEA

(Maleko 1:1–9:50)

Hili tana fakamatala ʼi te ʼu vaega pē e 14 ia te gāue ʼa Soane Patita pea mo te nofo ʼa Sesu iā ʼaho e 40 ʼi te toafa, ʼe fakamatala ai leva e Maleko ia te minisitelio ʼa Sesu ʼi Kalilea. ʼE hā ʼi te fakamatala ia te maʼuhiga ʼo te temi ʼaia, heʼe fakaʼaogaʼi liuliuga ai te ʼu kupu “hake ake pē” pea “ ʼi te ʼosi pē.”—Mko. 1:10, 12.

Neʼe mole heʼeki kātoa te ʼu taʼu e tolu, kae neʼe kua tuʼa tolu ia te fai fakamafola ʼa Sesu ʼi Kalilea. ʼE fakamatala e Maleko te ʼu meʼa ʼaē neʼe hoko ʼo mulimuli pē ki te temi ʼaē neʼe hoko ai te ʼu meʼa ʼaia. ʼE mole talanoa ki te Akonaki ʼi te Moʼuga, ʼo fēia mo te ʼu faiakonaki loaloaga ʼa Sesu.

Te Tali Ki Te ʼu Fehuʼi Fakatohi-Tapu:

1:15—Koteā ʼaē neʼe fakahoko ʼi “te temi ʼaē neʼe fakakatofa”? Neʼe ʼui e Sesu kua hoko ia te temi ʼaē neʼe fakakatofa kiā ia moʼo kamata tona minisitelio. ʼUhi he neʼe ko ia te Hau ʼaē neʼe Hinoʼi, koia neʼe feala ai ke ʼui kua ovi ia te Puleʼaga ʼo te ʼAtua. Pea ko te hahaʼi faitotonu neʼe kua feala ke natou tali ia tana gāue fai fakamafola pea mo fakahoko ia te ʼu maʼua ʼaē ke tali ai nātou e te ʼAtua.

1:44; 3:12; 7:36—He koʼē neʼe mole loto e Sesu ke logologo te ʼu milakulo ʼaē neʼe ina fai? Neʼe mole loto ia ke fai e te hahaʼi he ʼu tonu neʼe fakatafito ki te ʼu gāue fakaofoofo ʼaē neʼe ina fai peʼe natou fakalalahi fau te ʼu fakamatala ʼo ʼuhiga mo te ʼu milakulo ʼaē neʼe ina fai. Neʼe loto e Sesu ke natou mahino neʼe ko ia ia Kilisito pea mo natou fai he tonu neʼe fakatafito ki te faʼahi ʼaia. (Isa. 42:1-4; Mat. 8:4; 9:30; 12:15-21; 16:20; Luka 5:14) Neʼe gata pē ki te tagata ʼaē neʼe ʼulusino ai te ʼu temonio ʼi te fenua ʼo Selasenia, ʼaē neʼe ʼui age e Sesu kiā ia ke ʼalu ki tona ʼu kāiga pea mo fakamatala kiā nātou ia te ʼu meʼa ʼaē neʼe hoko. Neʼe kole e te hahaʼi kiā Sesu ke mavae ʼi Selasenia, koia ʼaē neʼe mole felāveʼi ai mo te hahaʼi ʼo te fenua ʼaia. Ko te tagata ʼaē neʼe agalelei ki ai Sesu, ʼuhi ko tana nofo ʼi te fenua ʼaia pea mo tana fakahā ia te meʼa ʼaē neʼe hoko kiā ia totonu, neʼe feala ai ke fakatupu ʼaki he ʼu felau ʼo ʼuhiga mo te faga puaka ʼaē neʼe mamate.—Mko 5:1-20; Luka 8:26-39.

2:28—He koʼē ʼe fakahigoaʼi ia Sesu ʼe ko te “ ʼAliki tonu ia ʼo te sāpato”? Neʼe tohi fēnei e te ʼapositolo ko Paulo: “E mau e te lao he ata o te u koloa kahau.” (Hep. 10:1, Tauhi Foou) Ohagē ko tona ʼui ʼi te Lao, neʼe hoko te Sāpato hili kiai ʼaho gāue e ono, pea ʼi te ʼaho ʼaia neʼe lahi ai te ʼu fakamālōlō neʼe fai e Sesu. Ko te faʼahi ʼaia neʼe ina fakakikite ia te fakamālōlō pea mo te tahi age ʼu tapuakina ʼaē kā maʼu anai e te mālamanei ʼi te Afio ʼa Kilisito Iā Taʼu e Afe, ʼi te kua ʼosi pulihi ʼo te pule aga fefeka ʼa Satana. Koia, ko te Hau ʼo te Puleʼaga ʼaia ʼe toe higoa ko te “ ʼAliki ʼo te sāpato.”—Mat. 12:8; Luka 6:5.

3:5; 7:34; 8:12—Neʼe lava ʼiloʼi lelei feafeaʼi e Maleko ia te ʼu meʼa ʼaē neʼe logoʼi e Sesu ʼi tona  loto? Neʼe mole kau ia Maleko ʼi te toko 12 kau ʼapositolo pea neʼe mole kaugā gāue mo Sesu. ʼO mulimuli ki te manatu ʼaē neʼe maʼu ʼi te temi muʼa, neʼe ko te ʼapositolo ko Petelo, ʼaē neʼe kaumeʼa lelei mo Maleko, ʼaē neʼe ina fakamatala kiā Maleko ia te ʼu faʼahi ʼaia.—1 Pet. 5:13.

6:51, 52—Koteā “te fakaʼuhiga ʼo te ʼu pane” ʼaē neʼe mole mahino kiai ia te kau tisipulo? ʼI ni ʼu hola pē ki muʼa atu, ʼaki pē ia te ʼu foʼi pane e nima pea mo ʼika e lua neʼe fafaga e Sesu ia te hahaʼi e toko 5 000, kae neʼe mole lau ia te hahaʼi fafine pea mo te fānau ʼaē neʼe kau ai. Ko “te fakaʼuhiga ʼo te ʼu pane” ʼaē neʼe tonu ki te kau tisipilo ke natou mahino kiai ʼaki te meʼa ʼaia neʼe hoko, ko hanatou mahino kua foaki age e Sehova ʼAtua kiā Sesu ia te mālohi moʼo fakahoko te ʼu milakulo. (Mko. 6:41-44) Kapau neʼe natou mahino ki te toe mālohi lahi ʼaē neʼe foaki age kiā Sesu, pea neʼe mole tonu ke natou punamaʼuli ʼi te temi ʼaē neʼe haʼele fakamilakulo ai ʼi te tai.

8:22-26—He koʼē neʼe koga lua ia te fakamālōlō ʼaē neʼe fai e Sesu ki te tagata kivi? Neʼe lagi fai e Sesu ia te faʼahi ʼaia he neʼe ʼofa ki te tagata. Ko te fakafealagia māmālie ʼaē ke sio ia te tagata ʼaē neʼe kua māhani pē ʼi te nofo ʼi te fakapōʼuli, neʼe ko he faigamālie ʼaia ki ai ke fakamāmāhani mo te mālama ʼo te ʼaho.

Te ʼu Puani ʼe Tou Lava Tāʼofi:

2:18; 7:11; 12:18; 13:3. ʼE fakamahino e Maleko ia te ʼu talatisio, mo te ʼu kupu, mo te ʼu akonaki, pea mo te ʼu koga meʼa neʼe mole lagi ʼiloʼi e te kau lautohi ʼaē neʼe mole ko he kau Sutea. Neʼe ina fakahā lelei ko te kau Faliseo neʼe natou “taupau te sēsuniō,” ko te kolopano ʼe ko “he mōlaga ia kua foaki ki te ʼAtua,” ko te kau Satuseo ʼe natou “ ʼui ʼe mole ʼi ai he fakatuʼuake,” pea ko te fale lotu neʼe “haga” ia ki “te Moʼuga ʼo Oliveto.” Mai tona ʼaluʼaga ʼaē ko te kau Sutea pē anai ʼaē kā natou tokagaʼi tāfito ia te hōloga ʼo te Mēsia, koia neʼe mole talanoa kiai ia Maleko. Pea ko he faʼifaʼitaki ʼaia neʼe tuku mai e Maleko kiā tātou. ʼE tonu ke tou tokagaʼi ia te haʼuʼaga ʼo te hahaʼi ʼaē ʼe tou fai fakamafola kiai peʼe kā tou fai he ʼu akonaki ʼi te ʼu fono fakakilisitiano.

3:21. Ko te fāmili ʼo Sesu neʼe mole natou tui kiā te ia. Koia, neʼe lotomahino ai ki te hahaʼi ʼaē ʼuhi ko tanatou tui, neʼe fakafeagai peʼe manukiʼi nātou e tonatou ʼu fāmili ʼaē ʼe mole tauhi tahi mo nātou.

3:31-35. ʼI tana papitema, neʼe liliu ia Sesu ko te Foha fakalaumālie ʼo te ʼAtua, pea ko “te Selusalemi ʼaē ʼi ʼoluga” neʼe ko tana faʼē. (Kal. 4:26) ʼO kamata mai ai, neʼe felōgoi lelei age pea mo maʼuhiga age kiā Sesu ia tona fāmili fakalaumālie ʼi tona fāmili ʼaē ʼi te kele. Ko te ako ʼe tou tāʼofi mai ai, ke tou fakamuʼamuʼa ia te ʼu faʼahi fakalaumālie ʼi totatou maʼuli.—Mat. 12:46-50; Luka 8:19-21.

8:32-34. ʼE tonu ke tou ʼiloʼi fakavilivili pea mo tekeʼi ia he ʼu faʼahiga laupisi ʼe fai mai e ʼihi. Ko he tisipulo ʼa Kilisito ʼe tonu ke “fakafisi ia kiā ia totonu,” ko tona fakaʼuhiga ʼe mole ina fai anai  ia te ʼu meʼa ʼaē ʼe holi kiai pea mo tana ʼu fakatuʼutuʼu. ʼE lotolelei ke ina “toʼo tona pou fakamamahi,” ko tona fakaʼuhiga mo kapau ʼe fakamaʼua age ki ai, ke ina tali hona fakamamahiʼi, peʼe ke fakalainoaʼi peʼe ke fakatagaʼi peʼe ke matehi ʼi tona ʼuhiga Kilisitiano. Pea ʼe tonu ke “muli tuʼumaʼu” iā Sesu, ke ina faʼifaʼitakiʼi ia Tona faʼahiga maʼuli. Ko te liliu ʼaē ko he tisipulo ʼa Sesu, ʼe fakamaʼua kiai ke tou maʼu pea mo taupau he manatu fakasākilifisio ohagē ko Kilisito Sesu.—Mat. 16:21-25; Luka 9:22, 23.

9:24. ʼE mole tonu ke tou ufiufi ʼi te fakahā ki te hahaʼi ia tatatou tui peʼe ke tou faikole ke foaki mai he tui ʼe lahi age.—Luka 17:5.

TE MĀHINA FAKAʼOSI

(Maleko 10:1–16:8)

ʼI te fakaʼosi ʼo te taʼu 32 ʼo totatou temi, neʼe haʼu Sesu ki “te ʼu tuʼakoi ʼo Sutea pea mo te tahi kauvai ʼo Solotane,” pea neʼe toe fakatahi age kiā te ia ia te toe hahaʼi tokolahi. (Mko. 10:1) ʼI tana kua ʼosi fai fakamafola ai, neʼe ʼalu leva ia ki Selusalemi.

ʼI te ʼaho 8 ʼo Nisani, neʼe nofo Sesu ʼi Petania. ʼI tana lolotoga kai, neʼe ʼalu age te fafine pea ina liligi ia te moʼi lolo magoni ki tona ʼulu. Ko te ʼu meʼa ʼaē neʼe hoko mai te temi ʼaē neʼe hū ai Sesu ki Selusalemi ʼi tona kolōlia ʼo aʼu ki tona fakatuʼuake, ʼe fakamatala ʼo mulimuli ki te temi ʼaē neʼe hoko ai.

Te Tali Ki Te ʼu Fehuʼi Fakatohi-Tapu:

10:17, 18—He koʼē neʼe fakatonutonuʼi e Sesu ia te tagata ʼi tana pāuiʼi age ia Ia ko te “Faiako Agalelei”? ʼI tana fakafisi ʼaē ki te higoa fakalaupisi ʼaia, neʼe foaki e Sesu ia te kolōlia kiā Sehova pea mo fakahā ai ko te ʼAtua moʼoni ʼe ko te matapuna ʼo te ʼu meʼa lelei fuli pē. Tahi ʼaē meʼa, neʼe fakahā e Sesu ia te moʼoni maʼuhiga ʼaenī: Ko Sehova ʼAtua ia te Tupuʼaga ʼo meʼa fuli, ʼe ko ia tokotahi pē ʼaē ʼe tāu mo feʼauga ke ina fakatuʼu he ʼu lēkula ʼo ʼuhiga mo te meʼa ʼaē ʼe lelei pea mo ʼaē ʼe kovi.—Mat. 19:16, 17; Luka 18:18, 19.

14:25—Koteā ʼaē neʼe fia ʼui e Sesu ʼi te ʼu palalau ʼaenī neʼe ina fai ki tana kau ʼapositolo agatonu: “ Kailoa ʼe mole au toe ʼinu anai ki te fua ʼo te vite ʼo aʼu ki te ʼaho ʼaē ʼe au toe ʼinu ai ki he vino foʼou ʼi te puleʼaga ʼo te ʼAtua”? Neʼe mole ʼui leva e Sesu ʼe ʼi ai he huʼa vino moʼoni ʼi selō. Kae ʼi ʼihi temi ʼe fakatātā ia te fakafiafia ki te vino, koia neʼe fia talanoa ia Sesu ki te fiafia ʼaē kā ina maʼu ʼi tana fakatahi mo tona ʼu tehina fakanofo ʼaē kā fakatuʼuake ʼi te Puleʼaga.—Pes. 104:15; Mat. 26:29.

14:51, 52—Ko ai te tūpulaga ʼaē neʼe “hola telefua”? ʼE ko Maleko pē ʼaē ʼe talanoa ki te meʼa ʼaia neʼe hoko, koia ʼe feala ke tou manatu neʼe palalau ʼo ʼuhiga mo ia totonu.

15:34—Ko te ʼui ʼaē ʼa Sesu: “E toku ʼAtua, toku ʼAtua, koteā ʼaē kua ke liʼaki ai au?” ʼe fakahā ai koa tana mole kei tui? Kailoa ia. Logolā tatatou mole ʼiloʼi papau ia te tupuʼaga ʼo te fai e Sesu ʼo te ʼu palalau ʼaia, kae ʼe fakahā ai ko Sesu neʼe ina ʼiloʼi neʼe kua toʼo e Sehova ia Tana puipui mai iā te ia, ke tupu ʼaki he ʼahiʼahiʼi kātoa ʼo te agatonu ʼo Tona ʼAlo. Pea lagi neʼe toe fai e Sesu ia te ʼu palalau ʼaia he neʼe ina fia fakahoko ia te fakakikite ʼo ʼuhiga mo ia ʼaē iā Pesalemo 22:1.—Mat. 27:46.

Te ʼu Puani ʼe Tou Lava Tāʼofi:

10:6-9. Ko te fakatuʼutuʼu ʼa te ʼAtua ke nonofo fakatahi ia te taumatuʼa. Koia, ʼe mole tonu ai ki he taumatuʼa ke nā foimo māvete, kae ʼe tonu ke nā faigaʼi ke nā maʼuliʼi ia te ʼu pelesepeto ʼo te Tohi-Tapu moʼo tauʼi te ʼu faigataʼa fuli pē ʼaē ʼe feala ke hoko ʼi te nofo ʼohoana.—Mat. 19:4-6.

12:41-44. Ko te ako ʼe tou maʼu mai te faʼifaʼitaki ʼa te fafine vītua masiva, ʼe tonu ke tou loto fia foaki moʼo lagolago ki te tauhi moʼoni.

[Paki ʼo te pasina 31]

He koʼē neʼe ʼui e Sesu ki te tagata ʼaia ke ina fakamatala ki tona ʼu kāiga ia meʼa fuli pē ʼaē neʼe hoko kiā ia?