Istorya han Kinabuhi

An Amon Pakig-away Basi Makapabilin nga Marig-on ha Espirituwal

Iginsumat ni Rolf Brüggemeier

An siyahan nga surat nga akon nakarawat han napriso ako tikang ha usa nga sangkay. Iya ako ginsumatan nga an akon nanay ngan an akon mga manghod nga kalalakin-an—hira Peter, Jochen, ngan Manfred—gin-aresto liwat. Tungod hito nawad-an hin mga kag-anak ngan kabugtoan an amon manghod nga kababayin-an. Kay ano nga gintimaraot han mga awtoridad han Este nga Alemanya an amon pamilya? Ano an nakabulig ha amon nga makapabilin nga marig-on ha espirituwal?

AN GIRRA HA KALIBOTAN II nakadaot gud han amon mamurayawon nga pagkabata; naeksperyensyahan gud namon an kamadarahog han girra. Hi Tatay nagin sundalo han Alemanya ngan namatay hiya sugad nga bihag ha girra. Nangangahulogan ini nga kinahanglan atamanon han akon iroy, nga hi Berta, an ira unom nga anak nga an edad usa tubtob 16 ka tuig.

Tungod han iya relihiyon nawad-an hin gana hi Nanay ha relihiyon ha kabug-osan, nga nagin hinungdan nga magdumiri hiya ha pagpamati mahitungod ha Dios. Kondi usa ka adlaw han 1949, hi Ilse Fuchs, nga maaramon nga gutiay nga babaye, binisita ha amon ngan nag-istorya mahitungod ha Ginhadian han Dios. An iya mga pakiana ngan pangatadongan nakaaghat han interes ni Nanay. Nagkaada paglaom hi Nanay pinaagi han pag-aram ha Biblia.

Kondi, ha tinikangan nag-aalang kami nga kalalakin-an. An mga Nazi ngan ha urhi an mga Komunista mag-opay an mga saad, kondi waray ito matuman. Bisan kon maruhaduhaon na kami ha bisan ano nga bag-o nga saad, nagkainteres kami han hibaroan namon nga may mga Saksi nga priso ha mga kampo konsentrasyon tungod ha pagdumiri ha pagsuporta ha girra. Han sumunod nga tuig, nabawtismohan kami nira Nanay ngan Peter.

Nabawtismohan liwat an amon manghod nga hi Manfred, kondi matin-aw nga an kamatuoran han Biblia waray makagamot ha iya kasingkasing.  Han igdiri han mga Komunista an aton buruhaton han 1950 ngan ginpirit hiya han mga sekreta—an maraot an dungog nga Stasi—iya iginsumat kon diin kami nagkakatirok. Ito an nagresulta han kaaresto ni Nanay ngan han akon kabugtoan nga kalalakin-an.

Pag-alagad Ilarom han Pagdiri

Tungod han pagdiri, kinahanglan patago an amon pagdara han mga literatura ha Biblia ngadto ha Este nga Alemanya. Sugad nga kartero, nakuha ako hin mga literatura ha weste nga bahin han Berlin, diin waray igdiri an aton literatura, ngan gindadara ito ngadto ha lahos han giutan. Diri la makausa nga nakapalagiw ako ha mga polis, kondi han Nobyembre 1950, naaresto ako.

Ginpriso ako han Stasi ha waray bintana nga selda ha basement. Diri ako tinutugotan ha pagkaturog ha adlaw, ngan gin-iinimbistigar ako ha gab-i ngan usahay kinakastigo. Waray ako komunikasyon ha akon pamilya tubtob han inabot hira Nanay, Peter, ngan Jochen durante han pagbista ha akon han Marso 1951. Ginsentensyahan ako hin unom ka tuig.

Gin-aresto hira Peter, Jochen, ngan Nanay paglabay hin unom ka adlaw katapos han pagbista ha akon. Katapos hito, gin-ataman hin igkasi-tumuroo an akon bugto nga hi Hannelore, nga 11 anyos, ngan usa nga dadâ an nag-ataman kan Sabine, nga 7 anyos. Gintratar han mga gwardya han Stasi hi Nanay ngan an akon kabugtoan sugad nga peligroso nga mga kriminal, ginkuha pa ngani an ira mga sintas. Kinahanglan hira magtinindog la durante han bug-os nga imbistigasyon. An kada usa liwat ha ira ginsentensyahan hin tubtob ha unom ka tuig.

Han 1953, ako ngan an iba nga priso nga mga Saksi igintoka ha pagtukod hin paluparan han militar, kondi nagdumiri kami. Ginsirotan kami han mga awtoridad hin 21 ka adlaw nga kabartolina, nangangahulogan nga waray trabaho, waray mga surat, ngan gutiay nga pagkaon. Diri ginkakaon han pipira nga kabugtoan nga kababayin-an an gutiay nga rasyon ha ira ngan patago nga iginhahatag ito ha amon. Tungod hito nagkakilala kami ni Anni, usa hito nga kabugtoan, ngan nagpakasal kami han amon pakagawas—hiya han 1956 ngan ako han 1957. Paglabay hin usa ka tuig, natawo an amon anak, hi Ruth. Hira Peter, Jochen, ngan Hannelore haros durungan nga nag-aragsawa.

Mga tulo ka tuig tikang han akon pakagawas, gin-aresto utro ako. Ginkinombinse ako hin opisyal han Stasi nga magin impormante. Hiya nagsiring: “Magin praktikal ka la Mr. Brüggemeier. Maaram ka kon ano an kahimtang ha prisohan, ngan diri namon karuyag nga maeksperyensyahan mo utro ito. Mahimo ka magpabilin nga Saksi, magpadayon han imo pag-aram, ngan mag-istorya mahitungod han Biblia sugad han imo karuyag. Karuyag la namon mahibaro han gibabag-ohi nga impormasyon. Hunahunaa an imo asawa ngan gutiay nga anak.” An iya kataposan nga ginsiring nakapasina gud ha akon. Kondi maaram ako nga samtang priso ako, mas maaataman ni Jehova an akon pamilya kay han akon mahihimo, ngan ito gud an iya ginbuhat!

 Nangalimbasog an mga awtoridad ha pagpirit kan Anni nga bug-os-panahon nga magtrabaho ngan pabantayan hi Ruth ha iba durante han semana. Waray sumugot hi Anni, kondi nagtrabaho hiya ha gab-i basi maataman niya hi Ruth ha adlaw. Mahigugmaon gud an amon espirituwal nga kabugtoan ngan gintagan nira an akon asawa hin damu hinduro nga butang salit nakapanhatag pa hiya ha iba. Samtang hito nga panahon, naggasto ako hin haros unom pa ka tuig ha prisohan.

Kon Paonan-o Namon Natipigan an Pagtoo Samtang Priso

Han napriso na liwat ako, an mga Saksi nga kaupod ko ha selda interesado gud mahibaro kon ano an bag-o la nga mga naipublikar? Nalipay gud ako nga nag-aram ako hin maopay han Barantayan nga magasin ngan regular nga tinambong ha mga katirok, tungod hito nakadasig gud ako ha ira!

Han nangaro kami hin Biblia ha mga gwardya, hira binaton: “An paghatag ha mga Saksi ni Jehova hin Biblia sugad kapeligroso ha paghatag ha priso nga kawatan hin mga garamiton para makaeskapo.” Kada adlaw, an nangunguna nga kabugtoan napili hin teksto ha Biblia nga paghihisgotan. Ha tunga hin oras nga paglakat-lakat namon ha libong, mas interesado kami ha pagpahimulos tikang ha teksto han Biblia hito nga adlaw kay ha pag-ehersisyo ngan ha presko nga hangin. Bisan kon kinahanglan 15 piye an amon distansya ha kada tagsa ngan diri tinutugotan ha pag-istorya, nakakahimo pa gihapon kami hin mga paagi ha pagpasa han teksto. Pagbalik ha amon mga selda, amon iginpapaangbit an hinbatian han kada tagsa, ngan katapos nagkakaada kami han amon adlaw-adlaw nga paghisgot ha Biblia.

Ha kamaihaan, iginbuhayhag han usa nga impormante an amon binubuhat, ngan ginbartolina ako. Nalipay gud ako nga hito nga panahon memoryado ko na an pipira ka gatos nga teksto! Durante hiton mga adlaw nga waray ako ginbubuhat, ginpapamalandong ko an magkalain-lain nga topiko ha Biblia. Katapos iginbalhin ako ha iba nga prisohan, diin iginbutang ako han gwardya ha selda kaupod hin duha nga Saksi ngan—an pinakamakalilipay ha ngatanan—gintagan kami hin Biblia. Katapos hin unom ka bulan han kabartolina, mapasalamaton ako nga nakakapaghisgot na liwat ako mahitungod han Biblia upod han mga igkasi-tumuroo.

Iginhulagway han akon bugto nga hi Peter an nakabulig ha iya nga makaantos ha iba nga prisohan: “Ginhahanduraw ko an kinabuhi ha bag-o nga kalibotan ngan pirme ako naghihinunahuna hin mga teksto ha Biblia. Ginpaparig-on namon nga mga Saksi an usa kag usa pinaagi hin mga pakiana o mga eksaminasyon mahitungod ha Biblia. Makuri gud an amon kahimtang. Usahay 11 kami nga priso ha selda nga 12 metros kwadrado la an kahaluag. Dida namon ginbubuhat an ngatanan—pagkaon, pagkaturog, pagkarigo, ngan pag-uro pa ngani. Nagin nerbyoso ngan aringit kami.”

Nahinumdoman ni Jochen an mahitungod han iya mga eksperyensya ha prisohan, hiya nagsiring: “Nagkakanta ako han mga kanta nga akon nahinunumdoman ha aton songbook. Kada adlaw ginpapamalandong ko an usa nga teksto nga akon memoryado. Han nakagawas na ako, iginpadayon ko an maopay nga eskedyol han espirituwal nga pag-aram. Kada adlaw, ginbabasa ko an teksto ha Biblia para han adlaw upod han akon pamilya. Nag-aandam liwat kami para ha ngatanan nga katirok.”

An Pakagawas ni Nanay ha Prisohan

Pagkatapos hin duha ka tuig ngan pipira ka bulan nga kapriso ni Nanay, ginpagawas hiya. Iya gin-gamit an iya kagawasan ha pagdumara hin pag-aram han Biblia kanda Hannelore ngan Sabine, binubuligan hira nga magkaada maopay nga pundasyon han ira pagtoo. Gintutdoan liwat niya hira ha pag-atubang hin mga problema ha eskwelahan tungod han ira pagtoo ha Dios. Hi Hannelore nagsiring: “Diri kami nababaraka han nagigin resulta tungod kay nagdidinasigay kami ha balay. Sugad hin balewaray la an bisan ano nga problema nga amon naeksperyensyahan tungod han marig-on nga relasyon han amon pamilya.”

Hi Hannelore nagpadayon: “Nagsusuplay liwat kami hin espirituwal nga pagkaon ha amon kabugtoan ha prisohan. Amon iginsusurat hin gudti ha waxed paper an usa nga kompleto nga gowa han The Watchtower. Katapos amon ginpuputos an mga pahina hin diri-nahuhulos nga papel ngan igintatago ito ha butnga han mga prune nga amon iginpapadara kada bulan. Makalilipay gud an paghibaro nga an mga prune ‘marasa hinduro.’ Naruyagan gud namon an amon trabaho,  salit masisiring ko nga makalilipay gud adto nga panahon.”

Pagkinabuhi Ilarom han Pagdiri

Iginhulagway ni Peter an pagkinabuhi ha sulod hin mga dekada durante han pagdiri ha Este nga Alemanya: “Nagkakatirok kami ha pribado nga kabalayan ha gudtiay nga grupo, diri durungan nga naabot ngan nabaya. Ha kada katirok, naghihimo kami hin kahikayan para ha sunod. Ginbuhat namon ini pinaagi han mga sinyales ngan sinurat nga mga nota tungod kay an Stasi pirme nga nag-iinispeya ha amon.”

Hi Hannelore nagsaysay: “Usahay nakakakarawat kami hin nakarekord ha tape nga mga programa han asembleya. Pirme ini nakakapalipay ha amon pagkatirok. An amon gutiay nga grupo nagkakatirok basi mamati ha pipira ka oras han mga instruksyon ha Biblia. Bisan kon diri namon nakikita an mga mamumulong, ginsusundan namon hin maopay an programa ngan nagnonota.”

Hi Peter nagsiring: “An amon Kristiano nga kabugtoan ha iba nga mga nasud nangalimbasog ha pagtagana ha amon hin mga literatura ha Biblia. Ha ultimo nga dekada o sobra pa antes mapukan an Pader han Berlin han 1989, nagpublikar hira hin espesyal nga gudti nga mga publikasyon para ha amon. Bisan pa han mga peligro, ginamit han pipira an ira mga awto, kwarta, ngan bisan an ira kagawasan basi magdara hin espirituwal nga pagkaon ngadto ha Este nga Alemanya. Usa ka gab-i, an mag-asawa nga amon ginhihinulat waray umabot. Hinkit-an han mga polis an mga literatura ngan ginkompiskar an ira awto. Bisan pa han mga peligro, waray gud kami maghunahuna ha pag-undang basi magkaada la mas murayaw nga kinabuhi.”

Hi Manfred, an akon manghod nga nagtraydor ha amon han 1950, naghulagway kon ano an nakabulig ha iya basi makabalik ngan maipadayon an iya pagtoo: “Katapos ako prisuhon hin pipira ka bulan, binalhin ako ha Weste nga Alemanya ngan binaya ha kamatuoran. Binalik ako ha Este nga Alemanya han 1954 ngan nakaasawa han sunod nga tuig. Waray pag-iha kinarawat han kamatuoran an akon asawa, ngan han 1957 nabawtismohan hiya. Inabot an panahon nga nagtikang ako makonsensya, ngan ha bulig han akon asawa, binalik ako ha kongregasyon.

“Mahigugmaon nga ginkarawat ako han Kristiano nga kabugtoan nga nakilala ha akon antes ako bumaya ha kamatuoran, nga baga hin waray nahitabo. Makalilipay gud an pagkarawata pinaagi hin mahigugmaon nga hiyom ngan hangkop. Nalilipay gud ako nga nahibalik an akon relasyon kan Jehova ngan ha akon kabugtoan.”

Nagpapadayon an Espirituwal nga Pakig-away

Kami ngatanan ha pamilya kinahanglan makig-away gud para ha pagtoo. “Yana,” siring han akon bugto nga hi Peter, “mas napapalibotan kita hin damu nga ulang ngan pagsulay ha materyal kay ha kakan-o pa man ha naglabay. Ilarom han mga pagdiri, kontento na kami kon ano an aada. Pananglitan, waray ha amon naruruyag nga ibalhin ha iba nga grupo han pag-aram tungod la hin personal nga mga rason, ngan waray nareklamo nga hirayo hinduro o gab-i na hinduro an mga katirok. Malipayon kami ngatanan nga magkatitirok, bisan kon an pipira ha amon kinahanglan maghulat tubtob ha alas-11 h.g. para han ira turno ha pagbaya ha katirokan.”

 Han 1959, nagdesisyon hi Nanay nga bumalhin ha Weste nga Alemanya kaupod hi Sabine, nga 16 anyos hito nga panahon. Tungod kay karuyag nira mag-alagad ha lugar nga mas daku an panginahanglan hin magwarali han Ginhadian, igintoka hira han sanga nga opisina ha Ellwangen, Baden-Württemberg. An kadasig ni Nanay bisan pa han iya maluya nga kahimsog, nagpagios kan Sabine ha pagpayunir han 18 anyos hiya. Han nakaasawa hiya, nag-aram hi Nanay—ha edad nga 58—ha pagdrayb basi mapauswag an iya pakigbahin ha pagsangyaw. Iya ginpabilhan ini nga pag-alagad tubtob han mamatay hiya han 1974.

Han 1965, katapos hin haros unom ka tuig han akon ikaduha nga kapriso, gindistyero ako ha Weste nga Alemanya nga diri hinbabaroan han akon pamilya. Kondi, ha urhi, inupdan ako ni Anni ngan han amon anak, hi Ruth. Nagpakiana ako ha sanga nga opisina kon mahimo ba kami magsirbe ha lugar nga mas daku an panginahanglan hin magwarali, salit ginhangyo nira kami nga kumadto ha Nördlingen, Bavaria. Didto nagtubo hi Ruth ngan an iya manghod nga lalaki, hi Johannes. Nagpayunir hi Anni. An iya susbaranan nakaaghat kan Ruth nga magpayunir dayon katapos han iya pag-eskwela. Mga payunir an napangasawa han amon duha nga anak. Yana pamilyado na hira, ngan ginbendisyonan kami hin unom nga magpakaruruyag nga apo.

Han 1987, ginsalingabot ko an higayon nga magretiro hin temprano basi makagpayunir ako upod ni Anni. Paglabay hin tulo ka tuig, gintawag kami ha sanga nga opisina ha Selters basi makabulig ha pagpahaluag han mga pasilidad. Katapos hito, binulig kami ha pagtukod han siyahan nga Assembly Hall of Jehovah’s Witnesses ha Glauchau, an Este nga Alemanya hadto, diin ha urhi kami an nagin mga caretaker. Tungod han amon kahimsog, binalik kami kan Ruth ha Nördlingen Congregation, diin nag-alagad kami sugad nga payunir.

Daku gud an akon kalipay nga an ngatanan ko nga kabugtoan ngan kadam-an han membro han amon pamilya padayon nga nag-aalagad ha aton urusahon nga Dios, hi Jehova. Ha paglabay han katuigan, hinbaroan namon nga samtang nagpapabilin kami nga marig-on ha espirituwal, maieksperyensyahan namon an kamatuoran han mga pulong han Salmo 126:3: “Hi Jehova nagbuhat hin dagku nga mga butang tungod ha aton, dida hito nalilipay kita.”

[Retrato ha pahina 13]

Ha adlaw han amon kasal, 1957

[Retrato ha pahina 13]

Upod han akon pamilya han 1948: (prente, tikang ha wala tipatoo) Manfred, Berta, Sabine, Hannelore, Peter; (luyo, tikang ha wala tipatoo) ako ngan hi Jochen

[Mga Retrato ha pahina 15]

Gutiay nga libro nga gin-gamit durante han pagdiri ngan mga gamit han “Stasi” ha pag-espiya han iristorya

[Ginkuhaan han Retrato]

Forschungs- und Gedenkstätte NORMANNENSTRASSE

[Retrato ha pahina 16]

Upod an akon kabugtoan: (prente, wala tipatuo) Hannelore ngan Sabine; (luyo, wala tipatuo) ako, Jochen, Peter, ngan Manfred