Pakadto ha sulod

Pakadto ha mga sulod

Diin Hiaagian an Totoo nga Pagliaw?

Diin Hiaagian an Totoo nga Pagliaw?

Diin Hiaagian an Totoo nga Pagliaw?

“An Dios ngan Amay han aton Ginoo Jesu-Kristo . . . naglilipay ha aton ha ngatanan nga aton mga kagol-anan.—2 KORINTO 1:3, 4.

 1. Ano nga mga kahimtang an bangin magin hinungdan nga umabat an mga tawo hin daku nga panginahanglan hin pagliaw?

 AN SAKIT nga nakakabaldado bangin makahimo ha usa ka tawo nga umabat nga nadaot na gud an iya kinabuhi ngan waray na paglaom. An mga linog, mga bagyo, ngan gutom nakakapakuri ha mga tawo. An girra bangin magresulta hin kamatayon han mga membro han pamilya, bangin makabungkag han mga balay, o bangin magpirit ha mga tag-iya han balay nga bayaan an ira mga panag-iya. An kawaray-hustisya bangin magin hinungdan nga umabat an mga tawo nga waray na lugar nga maaayopan nira para han katalwasan. Adton apektado han sugad nga kasakitan nagkikinahanglan gud hin pagliaw. Diin ito hiaagian?

 2. Kay ano nga waray kapariho an pagliaw nga iginhahatag ni Jehova?

2 May-ada mga indibiduwal ngan mga organisasyon nga nangangalimbasog ha paghatag hin pagliaw. Inaapresyar gud an mga pulong nga nagpapahayag hin pagkabuotan. An mga pangalimbasog ha pagtagana han kinahanglanon nga mga butang sugad han pagkaon, urukyan, ngan panapton nagtatagbaw han temporaryo nga mga panginahanglan. Kondi hi Jehova la, an totoo nga Dios, an makakaayad han ngatanan nga nadaot ngan makakatagana han klase hin bulig nga ginkikinahanglan basi diri na mahitabo utro an sugad hito nga mga kalamidad. Mahitungod ha iya, an Biblia nasiring: “Darayawon an Dios ngan an Amay han aton Ginoo Jesu-Kristo, an Amay han ngatanan nga pagkalooy ngan Dios han ngatanan nga paglipay; nga hiya an naglilipay ha aton ha ngatanan nga aton mga kagol-anan, basi nga sadang man kita makalipay ha ngatanan nga aada ha bisan ano nga kagol-anan, pinaagi han paglipay nga iginlipay ha aton han Dios.” (2 Korinto 1:3, 4) Paonan-o kita ginliliaw ni Jehova?

Pagsulbad ha Hinungdan han mga Problema

 3. Paonan-o an pagliaw nga iginhahatag han Dios nagsusulbad han hinungdan han mga problema han katawohan?

3 An bug-os nga katawohan nakapanunod han pagkadiri-hingpit sugad nga resulta han sala ni Adan, ngan ito an hinungdan han damu hinduro nga mga problema nga ha kataposan nagriresulta ha kamatayon. (Roma 5:12) Ini nga kahimtang gindudugangan pa han kamatuoran nga hi Satanas nga Yawa amo “an magmarando hini nga kalibotan.” (Juan 12:31NW; 1 Juan 5:19) Hi Jehova diri la kay nasusubo ha makuri nga kahimtang nga inaatubang han katawohan. Iya sinugo an iya bugtong nga Anak sugad nga lukat basi magtagana hin katalwasan, ngan Hiya nagsumat ha aton nga mahimo kita matalwas ha mga epekto han sala ni Adan kon magpakita kita hin pagtoo ha Iya Anak. (Juan 3:16; 1 Juan 4:10) An Dios nagtagna liwat nga hi Jesu-Kristo, nga gintaporan han ngatanan nga awtoridad ha langit ngan ha tuna, magbubungkag kan Satanas ngan ha iya bug-os nga maraot nga sistema han mga butang.—Mateo 28:18; 1 Juan 3:8; Pahayag 6:2; 20:10.

 4. (a) Ano an igintatagana ni Jehova ha pagparig-on han aton pagsarig ha iya mga saad nga katalwasan? (b) Paonan-o hi Jehova nabulig ha aton nga masabtan kon san-o maabot an katalwasan?

4 Basi maparig-on an aton pagsarig ha iya mga saad, gintitipigan han Dios an damu hinduro nga ebidensya nga nagpapamatuod nga natutuman an anoman nga iya igintatagna. (Josue 23:14) Iya igin-upod ha Biblia an usa nga rekord han iya ginbuhat na ha pagtalwas ha iya mga surugoon tikang ha mga kasakitan nga baga in imposible sulbaron ha panhunahuna han tawo. (Eksodo 14:4-31; 2 Hadi 18:13–19:37) Ngan pinaagi kan Jesu-Kristo, ipinakita ni Jehova nga an iya katuyoan nag-uupod han pagtambal ha katawohan nga nag-aantos han “ngatanan nga mga kasakitan,” pagbanhaw pa ngani ha mga patay. (Mateo 9:35; 11:3-6) San-o mahitatabo ini ngatanan? Sugad nga baton, an Biblia nagsusulod hin paghulagway mahitungod han kataposan nga mga adlaw hini nga daan nga sistema, antes han bag-o nga mga langit ngan bag-o nga tuna han Dios. An paghulagway ni Jesus nahitutukma ha mga panahon nga kinabubuhian naton yana.—Mateo 24:3-14; 2 Timoteo 3:1-5.

Pagliaw ha Katawohan nga Nagsasakit

 5. Han nagliliaw ha kadaan nga Israel, gindara ni Jehova an ira atensyon ngadto ha ano?

5 Tikang ha paagi han pakig-upod ni Jehova ha kadaan nga Israel, aton hinbabaroan kon paonan-o hiya nagliaw ha ira ha mga panahon han kasakitan. Iya ginpahinumdom hira kon ano hiya nga klase hin Dios. Nagparig-on ini han ira pagsarig ha iya mga saad. Ginpahinabo ni Jehova nga gamiton han iya mga propeta an matin-aw nga mga pagkaiba butnga niya sugad nga totoo ngan buhi nga Dios ngan han mga idolo, nga diri nakakabulig ha ira kalugaringon o ha ira mga magsiringba. (Isaias 41:10; 46:1; Jeremias 10:2-15) Han nagsusumat kan Isaias, “Paglipay kamo, paglipay kamo, katawohan ko,” ginpagios ni Jehova an iya propeta nga gamiton an mga ilustrasyon ngan mga paghulagway mahitungod han Iya mga binuhat basi pabug-atan an pagkaharangdon ni Jehova sugad nga amo la nga matuod nga Dios.—Isaias 40:1-31.

 6. Ano an mga tigaman nga usahay iginhatag ni Jehova mahitungod ha kon san-o maieksperyensyahan an katalwasan?

6 Ha pana-panahon, hi Jehova nagliaw pinaagi han pagsumat hin espisipiko nga panahon, hirani man o hirayo pa, kon san-o tatalwason an iya katawohan. Samtang nagtitikahirani na an katalwasan tikang ha Ehipto, iya ginsumatan an tinalumpigos nga mga Israelita: “Usa pa nga sirot an akon pagdadad-on kan Paraon, ngan ha Ehipto; kataliwan hini palalakton kamo tikang dinhi.” (Eksodo 11:1) Han an alyansa han tulo nga nasud sinulong ha Juda ha panahon ni Hadi Jehosapat, hi Jehova nagsumat ha ira nga Hiya maghihilabot para ha ira “buwas.” (2 Kronikas 20:1-4, 14-17) Ha luyo nga bahin, iginrekord ni Isaias an ira katalwasan tikang ha Babilonya haros 200 ka tuig nga abanse, ngan iginhatag an dugang nga mga detalye pinaagi kan Jeremias hin haros usa ka gatos ka tuig antes mahitabo an katalwasan. Makapadasig gud iton nga mga tagna ha mga surugoon han Dios samtang nagtitikahirani an panahon han katalwasan!—Isaias 44:26–45:3; Jeremias 25:11-14.

 7. Ano an agsob nga kaupod ha mga saad han katalwasan, ngan paonan-o ini nakaapekto ha matinumanon nga katawohan ha Israel?

7 Makatirigamnan nga an mga saad nga nagliaw ha katawohan han Dios agsob nga may-ada mga impormasyon mahitungod han Mesias. (Isaias 53:1-12) Ha paglabay han mga henerasyon, naghatag ini hin paglaom ha matinumanon nga katawohan samtang naatubang hira hin damu nga mga pagsari. Ha Lukas 2:25, aton mababasa: “Kitaa, aadto in usa ka tawo ha Jerusalem, nga ginngangaranan nga hi Simeon, ngan ini nga tawo matadong, ngan mainampoon, nga naghuhulat han Kalipayan ni Israel [o pagliaw; nga amo an pag-abot han Mesias]; ngan an Espiritu Santo nakadto ha iya.” Maaram hi Simeon han Mesianiko nga paglaom nga iginrekord ha Kasuratan, ngan an pagpamulat ha katumanan hito nakaimpluwensya ha iya kinabuhi. Waray hiya makasabot kon paonan-o ito matutuman, ngan waray niya makita an katumanan han igintagna nga kaluwasan, kondi nalipay hiya han nakilala niya an Usa nga magigin “paagi han pagluwas” han Dios.—Lukas 2:30NW.

Pagliaw nga Igintagana Pinaagi kan Kristo

 8. Mationan-o an bulig nga iginhatag ni Jesus kon itanding ha bulig nga ginhunahuna han damu nga tawo nga ginkikinahanglan nira?

8 Samtang ginbubuhat ni Jesu-Kristo an iya ministeryo ha tuna, diri niya iginhahatag pirme an bulig nga ginhunahuna han katawohan nga ginkikinahanglan nira. An iba naghingyap hin usa nga Mesias nga magtatalwas ha ira tikang ha kinangangalasan nga pagmando han Roma. Kondi hi Jesus waray mag-aghat hin rebolusyon; nagsiring hiya ha ira nga “ihatag kan Cesar an mga butang ni Cesar.” (Mateo 22:21) An katuyoan han Dios nag-upod hin labaw pa ha pagtalwas ha katawohan tikang ha pagmando han politikal nga gobyerno. Karuyag han katawohan nga himoon hi Jesus nga hadi, kondi hiya nagsiring nga iya ‘ihahatag an iya kinabuhi nga lukat han kadam-an.’ (Mateo 20:28; Juan 6:15) Diri pa ito an panahon para ha iya nga magin hadi, ngan an iya awtoridad ha pagmando ihahatag ha iya ni Jehova, diri han mga tawo nga waray pagkakontento.

 9. (a) Ano nga mensahe han pagliaw an iginpasamwak ni Jesus? (b) Paonan-o ipinakita ni Jesus an kalabotan han mensahe ha mga kahimtang nga inaatubang han katawohan? (c) An ministeryo ni Jesus naghatag hin basihanan para ha ano?

9 An pagliaw nga gindara ni Jesus kaupod han “maopay nga sumat han ginhadian han Dios.” Ini an mensahe nga iginpasamwak ni Jesus diin man hiya kumadto. (Lukas 4:43) Iya pinabug-atan an kalabotan hito nga mensahe ha adlaw-adlaw nga mga problema han katawohan pinaagi han pagpakita kon ano an iya pagbubuhaton para ha katawohan sugad nga an Mesias nga Magmarando. Tinagan niya an nag-aantos nga mga indibiduwal hin nabag-o nga hinungdan nga magpadayon ha pagkinabuhi pinaagi han pagtambal ha mga buta ngan mga ngula (Mateo 12:22; Markos 10:51, 52), pagtambal ha mga lulid (Markos 2:3-12), pagtambal ha mga igkasi-Israelita ha ira makangingirhat nga mga sakit (Lukas 5:12, 13), ngan pagtambal ha ira tikang ha iba pa nga grabe nga mga sakit. (Markos 5:25-29) Nagdara hiya hin daku nga kaliawan ha nabibido nga mga membro han pamilya pinaagi han pagbanhaw ha ira mga anak tikang ha mga patay. (Lukas 7:11-15; 8:49-56) Ipinakita niya an iya abilidad ha pagkontrol han peligroso nga mga bagyo ngan ha pagtagbaw han mga panginahanglan hin pagkaon han damu nga katawohan. (Markos 4:37-41; 8:2-9) Dugang pa, gintutdoan hira ni Jesus han mga prinsipyo ha pagkinabuhi nga makakabulig ha ira ha epektibo nga pagsulbad han naeksister nga mga problema ngan magpupuno han mga kasingkasing han katawohan hin paglaom para ha matadong nga pagmando ilarom han Mesias. Salit samtang ginbubuhat ni Jesus an iya ministeryo, diri la kay ginliaw niya adton namati nga may pagtoo kondi naghatag liwat hiya hin basihanan ha pagdasig ha mga tawo para ha yinukot ka tuig pa nga maabot.

10. Ano an nagin posible sugad nga resulta han halad ni Jesus?

10 Sobra 60 ka tuig katapos ighalad ni Jesus an iya tawhanon nga kinabuhi ngan ginbanhaw ngadto ha langitnon nga kinabuhi, hi apostol Juan giniyahan nga magsurat: “Mga idoy ko, iginsurat ko ini nga mga bagay ha iyo basi nga diri kamo unta magpakasala. Ngan kon may makasala, may Manlalaban kita ha Amay, hi Jesu-Kristo nga matadong: ngan hiya amo an halad tungod ha aton mga sala; ngan diri la tungod ha aton, kondi tungod ha bug-os man nga kalibotan.” (1 Juan 2:1, 2) Tungod han mga kapulsanan han hingpit nga tawhanon nga halad ni Jesus, naliliaw gud kita. Maaram kita nga mahimo kita mapasaylo ha aton mga sala, magkaada limpyo nga konsensya, inuyonan nga relasyon ha Dios, ngan paglaom han kinabuhi nga waray kataposan.—Juan 14:6; Roma 6:23; Hebreo 9:24-28; 1 Pedro 3:21.

An Baraan nga Espiritu Sugad nga Paraliaw

11. Ano nga dugang nga tagana han pagliaw an iginsaad ni Jesus antes hiya mamatay?

11 Samtang kaupod an iya mga apostol ha kataposan nga gab-i antes han iya halad nga kamatayon, gin-unabi ni Jesus an mahitungod han usa pa nga tagana nga ginhimo han iya langitnon nga Amay ha pagliaw ha ira. Hi Jesus nagsiring: “Akon pangangaroon ha Amay, nga hiya humatag ha iyo hin iba nga Maglilipay, [paraliaw; Griego, pa·raʹkle·tos] basi hiya iyo makaupod ha gihapon. Bisan an Espiritu han kamatuoran.” Hi Jesus nagpasarig ha ira: “An Maglilipay, an Espiritu Santo . . . pagtututdoan kamo niya ha ngatanan nga mga bagay, ngan magpapahinumdom ha iyo han ngatanan nga mga bagay, nga akon iginsumat ha iyo.” (Juan 14:16, 17, 26) Paonan-o an baraan nga espiritu aktuwal nga nagliaw ha ira?

12. Paonan-o an buruhaton han baraan nga espiritu sugad nga bulig ha memorya han mga disipulo ni Jesus nakabulig ha pagliaw ha damu nga katawohan?

12 An mga apostol nakakarawat hin detalyado nga pagtutdo ni Jesus. Sigurado nga diri gud nira hingangalimtan ito nga eksperyensya, kondi mahinunumdoman ba nira an aktuwal nga ginsiring niya? Hingangalimtan ba an importante nga mga instruksyon tungod han ira diri-hingpit nga mga memorya? Ginpasarig hira ni Jesus nga an baraan nga espiritu ‘magpapahinumdom ha ira han ngatanan nga butang nga iya iginsumat ha ira.’ Salit, mga walo ka tuig katapos mamatay hi Jesus, naisurat ni Mateo an siyahan nga Ebanghelyo, diin iginrekord niya an makalilipay nga Sermon ha Bukid ni Jesus, an iya damu nga mga ilustrasyon mahitungod han Ginhadian, ngan an iya detalyado nga paghisgot mahitungod han tigaman han iya presensya. Paglabay hin sobra 50 ka tuig, naisurat ni apostol Juan an masasarigan nga asoy nga may-ada damu nga detalye mahitungod han kataposan nga pipira ka adlaw han kinabuhi ni Jesus ha tuna. Makapadasig gud inin inspirado nga mga rekord tubtob ha aton panahon!

13. Paonan-o an baraan nga espiritu nagin magturutdo ha siyahan nga mga Kristiano?

13 Gawas pa han pagpahinumdom ha ira han mga pulong ni Jesus, gintutdoan han baraan nga espiritu an mga disipulo ngan giniyahan hira basi mas masabtan nira hin bug-os an katuyoan han Dios. Han kaupod pa ni Jesus an iya mga disipulo, iya iginsumat ha ira an mga butang nga waray nira masabti hin matin-aw hiton nga panahon. Kondi, ha urhi, tungod kay napagios han baraan nga espiritu, hi Juan, Pedro, Jakobo, Judas, ngan Pablo nagsurat hin mga pagsaysay mahitungod han dugang nga mga pag-uswag ha katumanan han katuyoan han Dios. Hito nga paagi an baraan nga espiritu nagin magturutdo, naghahatag hin birilhon nga pasarig han giya han Dios.

14. Ha ano nga mga paagi binulig an baraan nga espiritu ha katawohan ni Jehova?

14 An milagroso nga mga regalo han baraan nga espiritu binulig liwat ha pagpatin-aw nga iginbalhin na han Dios an iya pag-uyon tikang ha unudnon nga Israel ngadto ha Kristiano nga kongregasyon. (Hebreo 2:4) An mga bunga hiton nga espiritu ha mga kinabuhi han mga indibiduwal nagin importante liwat nga bahin ha pagkilala ha totoo nga mga disipulo ni Jesus. (Juan 13:35; Galasia 5:22-24) Ngan an espiritu nagparig-on liwat ha mga membro hiton nga kongregasyon nga magin maisugon ngan waray kahadlok nga mga saksi.—Buhat 4:31.

An Bulig ha Panahon han Duro nga Pag-ipit

15. (a) Ano nga mga pag-ipit an inatubang han mga Kristiano ha naglabay ngan yana? (b) Kay ano nga adton nagdadasig usahay nagkikinahanglan liwat hin pagdasig?

15 An ngatanan nga matinumanon kan Jehova ngan maunungon ha iya nakakaeksperyensya hin pipira nga klase hin pagtimaraot. (2 Timoteo 3:12) Kondi, damu nga mga Kristiano an nakaeksperyensya na hin makuri hinduro nga pag-ipit. Ha moderno nga mga panahon, an iba ginraugdaog han magsamok nga mga tawo ngan ginpriso ha mga kampo nga prisohan, ha mga prisohan, ngan ha mga kampo para ha makuri nga pagtrabaho ilarom han maraot hinduro nga mga kahimtang. An mga gobyerno nagin aktibo nga mga persigidor, o tinugotan hito an magraot nga mga tawo nga magin madarahog nga diri sinisirotan. Dugang pa, an mga Kristiano naatubang hin grabe nga mga problema ha kahimsog o seryoso nga mga problema han pamilya. An pag-ipit mahimo maeksperyensyahan liwat han hamtong nga Kristiano nga nabulig ha damu nga mga igkasi-tumuroo ha paglampos ha makuri nga mga kahimtang. Ha sugad nga mga kahimtang, an usa nga nagdadasig mahimo liwat manginahanglan hin pagdasig.

16. Han hi David nakada ha duro nga pag-ipit, paonan-o niya nakarawat an bulig?

16 Han ginlalanat ni Hadi Saul hi David basi patayon hiya, hi David inayop ha Dios sugad nga iya Parabulig: “Pamatia an akon pag-ampo, O Dios,” nakimalooy hiya. “Ha lambong han imo mga pako maayop ako.” (Salmo 54:2, 4; 57:1) Nakarawat ba ni David an bulig? Oo. Durante hiton nga panahon, ginamit ni Jehova hi Gad nga propeta ngan hi Abiatar nga saserdote ha paghatag kan David hin giya, ngan ginamit niya hi Jonatan nga anak ni Saul ha pagparig-on ha batan-on nga hi David. (1 Samuel 22:1, 5; 23:9-13, 16-18) Gintugotan liwat ni Jehova an mga Pilisteohanon nga atakehon an tuna, ngan hito nga paagi naipahirayo hi Saul tikang ha iya paglanat.—1 Samuel 23:27, 28.

17. Ilarom han duro nga pag-ipit, diin ayop hi Jesus para han bulig?

17 Hi Jesu-Kristo mismo nakaeksperyensya hin duro nga pag-ipit samtang nagtitikahirani an kataposan han iya tunan-on nga kinabuhi. Maaram gud hiya kon paonan-o makakaapekto an iya paggawi ha ngaran han iya langitnon nga Amay ngan kon ano an magigin kahulogan hito ha tidaraon han ngatanan nga katawohan. Naniguro gud hiya hin pag-ampo, “nasasakit hinduro” pa ngani. Ginsiguro han Dios nga makarawat ni Jesus an suporta nga ginkinahanglan niya durante hiton makuri nga panahon.—Lukas 22:41-44.

18. Ano nga pagliaw an iginhatag han Dios ha siyahan nga mga Kristiano nga gintimaraot hinduro?

18 Mabangis gud an pagtimaraot ha mga Kristiano katapos maorganisa an siyahan-siglo nga kongregasyon salit an ngatanan gawas han mga apostol nagpatlaag tikang ha Jerusalem. An kalalakin-an ngan kababayin-an gindanas tikang ha ira mga balay. Ano nga pagliaw an iginhatag ha ira han Dios? An pasarig tikang ha iya Pulong nga may-ada hira “maoroopay ngan mapadayunon nga bahandi,” an waray kataposan nga panurundon ha mga langit upod ni Kristo. (Hebreo 10:34; Efeso 1:18-20) Samtang nagpapadayon hira ha pagsangyaw, nakita nira an ebidensya nga an espiritu han Dios kaupod nira, ngan an ira mga eksperyensya naghatag ha ira hin dugang nga hinungdan nga maglipay.—Mateo 5:11, 12; Buhat 8:1-40.

19. Bisan kon nag-antos hi Pablo hin duro nga pagtimaraot, ano an iya inabat mahitungod han pagliaw nga iginhatag han Dios?

19 Ha kataposan, hi Saulo (Pablo), nga madarahog nga persigidor mismo, nagin puntirya han pagtimaraot tungod kay nagin Kristiano hiya. Ha isla han Kipre, may-ada usa nga tamyawan nga nangalimbasog ha pag-ulang han ministeryo ni Pablo pinaagi han paggamit hin panlimbong ngan pagbaliko han kamatuoran. Ha Galasia, ginbato hi Pablo ngan binayaan nga ginhunahuna nga patay na. (Buhat 13:8-10; 14:19) Ha Masedonia ginkastigo hiya hin mga pudlos. (Buhat 16:22, 23) Katapos han kamadarahog han magsamok nga mga tawo ha Efeso, hiya nagsurat: “Mabug-at gud kaopay ha amon [an amon kagol-anan], nga labaw ha amon kusog ha pagkaagi nga waray na ngani namon paglaom hin pagkabubuhi: oo, nakarawat na namon ha amon kalugaringon an pagkahinukman hin sirot ha kamatayon.” (2 Korinto 1:8, 9) Kondi hiton liwat nga surat, iginsurat ni Pablo iton nakakaliaw nga mga pulong nga ginkotar ha parapo 2 hini nga artikulo.—2 Korinto 1:3, 4.

20. Ano an aton paghihisgotan ha masunod nga artikulo?

20 Paonan-o ka makikigbahin ha paghatag han sugad nga pagliaw? Damu ha aton panahon an nagkikinahanglan hito kon nakakaeksperyensya hira hin kabidoan, tungod han kalamidad nga tigda nga nakakaapekto ha damu nga mga tawo o tungod han kagol-anan nga nagpapasakit ha ira la. Ha masunod nga artikulo, aton paghihisgotan kon paonan-o maihahatag an pagliaw ha hain man hito nga kahimtang.

Nahinunumdoman Mo Ba?

• Kay ano nga an pagliaw tikang ha Dios birilhon hinduro?

• Ano nga pagliaw an iginhahatag pinaagi kan Kristo?

• Paonan-o pinamamatud-an han baraan nga espiritu nga usa ito nga paraliaw?

• Paghatag hin mga ehemplo han pagliaw nga iginhatag han Dios han an iya mga surugoon inatubang ha duro nga pag-ipit.

[Mga Pakiana]

[Mga Retrato ha pahina 15]

Ipinapakita ha aton han Biblia nga hi Jehova nagliliaw pinaagi han pagtalwas ha iya katawohan

[Mga Retrato ha pahina 16]

Hi Jesus nagtagana hin pagliaw pinaagi han pagtutdo, pagtambal, ngan pagbanhaw ha mga patay

[Retrato ha pahina 18]

Hi Jesus kinarawat hin bulig tikang ha igbaw