An Kalibotan nga Sayop an mga Ideya han Pagin Maunungon

HA USA ka mapaso nga Biernes nga gab-i ha Tel Aviv, Israel, usa nga batan-on nga lalaki an inupod ha grupo han mga batan-on nga naghuhulat ha gawas han usa nga nightclub. Waray pag-iha usa nga daku nga buto an nakadaot han damu nga mga tawo.

Usa pa nga suicide bomber an naghatag han iya kinabuhi ngan madarahog nga nagtapos han kinabuhi han 19 nga iba nga mga batan-on. “Bisan diin makikita an mga bahin han lawas, mga batan-on hira ngatanan, batan-on hinduro—an pinakamakangingirhat nga hitabo nga akon nakita,” siring han usa nga doktor ha mga reporter pagkatapos.

“Ito an mga kalidad nga gindadayaw han ngatanan, pariho han pagin maunungon . . . , nga nakakahimo han mga girra nga mas posible an pagtikang ngan mas makuri an pagtapos,” nagsurat hi Thurstan Brewin ha The Lancet. Oo, tikang ha mga Krusada han Kakristianohan tubtob ha organisado nga mga pamatay han Nazi ha Alemanya, an kasaysayan han tawo simboliko nga ginhugawan han dugo hadton ginpatay tungod han pagin maunungon.

Nagtitikadamu nga mga Biktima han Pagin Diri Maunungon

Diri maninigaran nga an panatiko nga pagin maunungon mahimo makadaot, kondi an pagin diri maunungon mahimo liwat makadaot han sosiedad. An pagin maunungon, siring han Webster’s New Encyclopedic Dictionary, nangangahulogan hin pagin ‘matinumanon ha usa nga tawo o katuyoan’ ngan “nagpapasabot hin personal nga karig-on ha pagsunod ha atubangan han bisan ano nga pagsulay ha paglingo o pagtraydor.” Samtang kadam-an han mga tawo an nasiring nga gindadayaw nira ini nga klase hin pagin maunungon, an sosiedad nag-aantos han duro nga pagin diri maunungon ha pinakabasihanan nga sukol—ha sulod han pamilya. An kadamu han nagdidiborsyo madagmit nga nag-uuswag, ginpapakusog tungod han pagpabug-at han personal nga kapulsanan, han mga tensyon ngan mga problema han adlaw-adlaw nga pagkinabuhi, ngan han mga epekto han kaylap nga pagin diri maunungon ha asawa may kalabotan ha sekso. Ngan pariho ha mga biktima han pagbomba ha Tel Aviv, an mga batan-on agsob nga amo an inosente nga mga biktima.

“An edukasyon han bata agsob nga amo an apektado hinduro han pagin diri marig-on han pamilya tungod han diborsyo, pagbulag, ngan solo nga kag-anak,” siring han usa nga report. An kabataan nga kalalakin-an ha mga pamilya nga iroy la an kag-anak baga hin labi nga namimeligro nga magkulang hin edukasyon, mag-unay, ngan magbuhat hin krimen. Kada tuig, usa ka milyon nga kabataan ha Estados Unidos an nakakaeksperyensya han pagdiborsyo han ira mga kag-anak, ngan ha bisan ano nga tuig, katunga han ngatanan nga kabataan nga may-ada kinasal nga mga kag-anak hito nga nasud posible magin mga biktima han diborsyo ha panahon nga 18 anyos na ito nga kabataan. An estadistika nagpapakita nga pariho hito kamakasurubo an kabubuwason han damu nga mga batan-on ha iba nga mga bahin han kalibotan.

Pagin Maunungon—An Suruklan nga Maopay Hinduro Basi Mabuhat?

An presente nga kapakyasan han tradisyonal nga mga pagin maunungon nakakahimo han mga pulong ni Hadi David nga mas angayan yana kay  ha kakan-o pa man: “Buligi, Jehova; kay an makidios nga tawo mauubos na; kay an mga magtinumanon mauubos na ha butnga han mga anak han mga tawo.” (Salmo 12:1) Kay ano nga kaylap ini nga pagin diri maunungon? Hi Roger Rosenblatt nga nagsusurat ha Time nga magasin, nagkomento: “Bisan kon an pagin maunungon maopay hinduro nga suruklan, may-ada la daku hinduro nga kahadlok, kawaray pagsarig ha kalugaringon, pagin oportunista ngan pagin ambisyoso naton ha paglaom nga an aton pagin mga tawo nga maluya ha moral makakabuhat han suruklan han pagin maunungon.” Ha pagsaysay han panahon diin kita nabubuhi, an Biblia prangka nga nasiring: “An mga tawo magmamahigugmaon ha ira kalugaringon, . . . diri mga baraan [“maunungon,” NW], waray gugma nga kinaiya.”—2 Timoteo 3:1-5.

May kalabotan ha gamhanan nga impluwensya han pagin maunungon—o han pagin diri maunungon—ha panhunahuna ngan mga buhat han tawo, bangin kita magpakiana, ‘Hin-o gud an takos han aton pagkamaunungon?’ Tagda kon ano an isisiring han masunod nga artikulo mahitungod hini nga pakiana.

[Ginkuhaan han Retrato ha pahina 3]

Retrato ha igbaw: © AFP/CORBIS