Alayon sumati kami han imo gindak-an nga relihiyon.

An akon tatay natawo ha India, ngan bisan kon tikang ha India an akon nanay, ha Uganda hiya igin-anak. Ha kadak-an nga bahin, impluwensyado hira han kustomre han Hindu. Ikaduha ako ha tulo nga magburugto. Naukoy kami ha Nairobi, Kenya, ngan damu an amon amyaw nga Hindu.

Ano an nakaaghat han imo interes ha syensya?

Mahilig ako ha hayop, ngan kami han akon kasangkayan agsob mamasyada ha kagurangan ngan magkamping didto basi makita an urusahon nga ihalas nga mga hayop ngan iba pa nga linarang. Ha siyahan karuyag ko magin beterinaryo. Pero pakagradwar ko ha kolehiyo ha Nairobi, nag-eskwela ako hin medisina ha University of London ha Inglatera. Ha urhi, dugang nga nag-eskwela ako mahitungod ha utok han tawo.

Nakaapekto ba ha imo gintotoohan an imo edukasyon?

Oo. Samtang mas gin-aadman ko an syensya, mas nakurian ako pagtoo ha mitolohiya ngan ha mga tradisyon han Hindu, sugad ha pagsingba ha mga hayop ngan ha mga imahen.

Kay ano nga ginkarawat mo an katutdoan han ebolusyon?

Han bata pa ako, napapalibotan ako hin mga tawo nga natoo nga an teoriya han ebolusyon nagtikang ha Aprika, ngan agsob paghisgotan ini nga ideya ha eskwelahan. Dugang pa, ginpatoo liwat kami han amon mga titser ngan mga propesor nga an tanan nga gintatahod nga mga syentista natoo ha ebolusyon.

Kay ano nga gin-usisa mo utro an isyu may kalabotan ha gintikangan han kinabuhi?

Pipira na ka tuig ako nga nag-iestudyo han biolohiya ngan anatomiya  han ginsumatan ako han akon kaeskwela han iya hinbaroan ha Biblia tikang ha mga Saksi ni Jehova. Nagin interesado ako. Salit han nagdumara hin asembleya an mga Saksi ni Jehova ha amon eskwelahan ha Nairobi, tinambong ako. Waray pag-iha, may duha nga misyonero nga nakig-istorya ha akon mahitungod ha pipira nga katutdoan han Biblia. An ira pagtoo ha Harangdon nga Disenyador nga nagbabaton han importante nga mga pakiana ha kinabuhi baga hin diri susmatanon la. Para ha akon, lohikal ito.

Nakapugong ba ha imo pagtoo ha paglarang an imo hinbabaroan ha medisina?

Waray gud! Samtang gin-iestudyohan ko an anatomiya, nasantop ko kon mationan-o kaopay ngan kakomplikado an buhi nga mga linarang. Salit nagin waray basihan para ha akon an pagsiring nga an sugad kakomplikado nga mga linarang nagtikang ha waray klaro nga proseso.

Puydi ka ba mag-unabi hin ehemplo?

Temprano pa ha dekada han 1970 han magtikang ako pag-aram ha utok han tawo, kondi may-ada la gihapon ako bag-o nga hinbabaroan mahitungod hini. Ito an gintitikangan han aton panhunahuna ngan memorya ngan an nagkukontrol han damu nga ginbubuhat han lawas. Dugang pa, an utok amo an sentro han aton damu nga sentido, ngan ito an nag-iinterpretar han impormasyon tikang ha gawas ngan sulod han lawas.

An aton utok kadak-an nga nagios tungod han komplikado nga chemistry hito ngan han makuti nga sistema han mga neuron—an nangunguna nga mga selyula han utok. An utok han tawo may binilyon nga neuron, nga nakikigkomunikar ha kada tagsa pinaagi hin higlaba nga lanot nga gintatawag nga axon. Tikang hini, an usa nga neuron puydi maghimo hin yinukot nga koneksyon ha iba nga neuron pinaagi han sanga-sanga nga mga lanot nga gintatawag nga dendrite. Sugad nga resulta, sobra kadamu an koneksyon ha utok! Ngan diri la ito, an komplikado ngan damu hinduro nga mga koneksyon han neuron ngan dendrite diri masamok, kondi organisado. Urusahon gud ito!

Alayon isaysay.

An nagsasanga-sanga nga mga lanot nagtitikadamu ha organisado nga paagi samtang nagtutubo an bata ha tiyan ngan samtang nagdadaku hiya. An mga neuron nagpapagawas hin mga lanot basi igoon an iba nga neuron nga bangin pipira la ka sentimetro an kahirayo—distansya nga hirayo na hinduro kon selyula an pag-iistoryahan. An gintatarget han lanot nga maigo, diri la an usa nga espisipiko nga selyula kondi an usa nga espisipiko nga bahin hito nga selyula.

An bag-o nga mga lanot nga nagawas tikang ha usa nga neuron gin-gigiyahan hin kemikal nga sugad hin nasiring nga “stop,” “go,” o “turn” tubtob nga makaabot an lanot ha gintatarget hito. Kon waray hinin klaro nga instruksyon, diri maiigo han lanot an gintatarget hito. Inin bug-os nga proseso, tikang ha mga instruksyon nga nakasurat ha aton DNA, ekselente gud an pagkaorganisar.

Bisan pa hito, diri gud naton bug-os nga masasabtan kon paonan-o napuporma ngan nagana an utok, pati na kon paonan-o napuporma hito an mga hinumdoman, emosyon, ngan panhunahuna. Para ha akon, bisan an paggana la han utok—labot la ha pagin ekselente han paggana hito ngan ha pagkamaopay hito—nagtutudlok ha usa nga labaw gud hinduro ha aton.

Kay ano nga nagdesisyon ka nga magin usa han mga Saksi ni Jehova?

An mga Saksi nagpakita ha akon hin mga ebidensya nga an Biblia Pulong han Dios. Pananglitan, an Biblia diri libro han syensya, pero pirme ito husto kon naghihisgot ito mahitungod ha syensya. Nagsusulod liwat ito hin mga tagna nga natuman. Ngan nag-uuswag an kinabuhi hadton nag-aaplikar han mga katutdoan hito. Pamatuod hini an akon kinabuhi. Tikang han nagin Saksi ako han 1973, an Biblia an akon nagin giya. Sugad nga resulta, nagkaada ako makapatagbaw ngan may katuyoan nga kinabuhi.