An malarya usa nga sakit nga nakukuha tikang ha parasito. An sintomas hito nag-uupod hin hiranat, pangadal, pamalhas, sakit ha ulo, sakit ha kalawasan, paghingasuka, ngan pagsinuka. Ini nga mga sintomas mahimo bumalik kada 48 tubtob 72 ka oras, depende ha klase han parasito nga nakasulod ha lawas han usa ngan kon mationan-o na kaiha an iya malarya.

1. An mga parasito han malarya—mga protozoan nga Plasmodia—nakakasulod ha mga ugat han tawo pinaagi hin kagat han babayé nga lamok nga Anopheles.

2. An mga parasito napakadto ha mga selyula han atay han tawo, diin didto ito nagdadamu.

3. Kon maburit an usa nga selyula han atay, magkakagawas an mga parasito, ngan magkakasulod ito ha pula nga mga selyula han dugo. Dida hito, padayon nga nagdadamu an mga parasito.

4. Kon maburit an pula nga mga selyula han dugo, magkakagawas an mga parasito, ngan magkakasulod ito ha mas damu pa nga pula nga mga selyula han dugo.

5. Nagpapadayon an sikolo han pagsulod ha pula nga mga selyula han dugo ngan han kaburit hito. Kasagaran nga makikita ha usa nga tawo an mga sintomas han malarya ha kada kabuburit han usa nga pula nga selyula han dugo.

Kon naukoy ka ha lugar nga kalyap an malarya . . .

• Gamit hin moskitero. Kinahanglan ito

  • butangan hin insecticide.

  • waray buho o gisi.

  • nakasuksok hin maopay ha ilarom han banig o kama.

• Isprihi an iyo balay hin indoor residual spray.

• Kon posible, tauri hin skrin an iyo purtahan ngan bintana, ngan gamit hin aircon ngan bentilador basi diri makasulod an lamok.

• Pagsul-ot hin mapus-aw an kolor nga bado nga nagpuputos han imo bug-os nga lawas.

• Kon posible, likyi an mga lugar nga damu an banwa diin naukoy an mga lamok, ngan an naiistak nga tubig diin ito nagbubonay.

• Kon magkaada ka malarya, pagpatambal dayon.

Kon nagpaplano ka pagkadto ha lugar nga kalyap an malarya . . .

• Usisaha an pinakabag-o nga impormasyon antes magbiyahe. Posible nga magkaiba an klase han parasito han malarya ha tagsa nga lugar, salit madepende hito kon ano nga klase hin medisina an mas epektibo. Maaramon liwat nga magpakiana ha doktor kon ano an kinahanglan mo hibaroan mahitungod han imo kahimsog.

• Durante han panahon nga aadto ka ha lugar nga kalyap an malarya, sunda an mga suhestyon nga gin-unabi hini nga artikulo.

• Kon magkaada ka malarya, pagpatambal dayon. Hibaroi nga an mga sintomas mahimo makita paglabay hin usa tubtob upat ka semana katapos makasulod ha imo lawas an parasito han malarya.