Murowe mpantta wa sirimuhina

Murowe mpantta wa myaha sirimuhina

MURU 14

Owo Aahiixutta Omoriwa Ikharari

Owo Aahiixutta Omoriwa Ikharari

1. Mukwaha xeeni aarowa awe weetta Yona, ni oonela sai opuro waarowa awe?

YONA aahiviriha okathi munceene uupuwelaka. Okhala wira aahaana weetta mukwaha wa ikiloomo 800, yoowo aarowa awe ovira mweeri ntero wala ovikana eettaka. Wanipacerya owo aahaana othanla ephiro yaarowa okhala yookhweya ni yahaakhanle alavilavi, nto opaceryeke weetta orowaka ovira omwaako ni iphiro saavira moowiixa. Ohiya-vo, aahaana ovira woothakoni wa oSiria, olapuwa miro suulupale ntoko Eufrate ni omaka mmaitthokoni mwa atthu yahaasuwela awe oSiria, oMesopotamia, ni wAsiria. Okathi mahiku yaavira aya, aattamelaka muttetthe wa oNiinive, oxankiheya wa Yona waanitepa wunnuwa.

2. Exeeni yaamwiiriha Yona osuwela wira khivaareerela otthyawa-tho muteko aavahiwe awe?

2 Yona aanisuwela wira khivaaweryaneya otthyawa muteko aavahiwa awe. Mwaha woowi aaheererya opaka eyo khalai. Ntoko noonale ahu muru ovinre, voopixa murima Yehova aahimwiixuttiha etthu Yona orumeelaka epheyo mphareya ni woopoliwa wawe mwa mwiiriirya, omiriwaka ni ehopa yuulupale. Nuuvira mahiku mararu, ehopa ele yaahimurapheya Yona muxerexere mwa ephareya, vano aari oowiiyeviha ni oowiiwelelaYona, ikapitulu 1, 2.

3. Etthu xeeni Yona aaxuttihiwa awe ni Yehova, nto nikoho xeeni ninkhumela?

3 Okathi Yehova aamurumme awe Yona orowa oNiinive mukwaha wa nenli, profeta ole aahivenya naananoru khurowa. (Mmusome Yona 3:1-3.) Niireke aaheemererya yoolaka ele yaavahiwe awe ni Yehova, nto khurukunuxa muupuwelo awe? Mwa ntakiheryo, Yehova aahimmorela ikharari, omoopola mphareya ni ohimuhukhumu mwaha wa ohiiwelela wawe; vano aahinvaha eparakha ya otthikela ovara muteko awe. Niireke Yona aahiixutta etthu nuumala omoreliwa ikharari? Ikwaha sinceene apinaatamu oohimalela waavila okhala oomoriwa ikharari. Nrowe noone ele eniixutta ahu sa wiiwelela wa Yona.

Moolumo Oophukela ni Yookhumelela Yoohakalaliha

4, 5. Exeeni yaamwiiriha Yehova ohimya muttetthe wa oNiinive okhala “muttetthe mulupalexa”, nto eyo enniixuttiha exeeni voohimya sa yena?

4 Yona khoona etthu yaamwiiriha Yehova osiveliwa ni muttetthe wa oNiinive. Masi Muluku aanoona wira: “oNínive wari muttetthe mulupalexa”. (Yona 3:3) Mwa ikwaha tthaaru, eliivuru ya Yona ennimuromola Yehova wira aanoona oNiinive okhala “muttetthe mulupale”. (Yona 1:2; 3:2; 4:11) Exeeni yiiriha muttetthe ole okhala muulupale, niire so, wootthuneya wa Yehova?

5 Muttetthe wa oNiinive waari mmosa wa mittetthe soopacerya saatekiwe ni Nemurodi nuuvira Mutaaseke. Tthiri ole waari muttetthe muulupalexa, woonasa wene waahela muhina ipooma sinceene, yoowo waatthuneya mahiku mararu wira mutthu eette okhuma mpantta mmosa orowaka mpantta mukina. (Maph. 10:11; Yona 3:3) Muttetthe ole waari muulupale okhala wira saahikhala itemplo sinceene, ixiri soorakama ni ipa sikina suulupalexa. Masi khahiyo itthu iyo ti saamwiirinhe Yehova ohimya wira muttetthe ole waari muulupale. Etthu yuulupale wa Yehova yaari atthu yaakhala opuro ole. Tthiri muttetthe ole yaanikhala atthu anceene okathi ole. Nnaamwi atthu ale yaari ootakhala murima, Yehova aaniwoonela efaita. Owo onnivaha efaita ekumi ya pinaatamu ni owerya orina awe wa ottharuwa, ni wiixutta opaka itthu sooloka.

Yona aahoona wira epooma ya oNiinive waari muttetthe muulupale ni woosareya itthu sootakhala

6. (a) Exeeni yaamwiiriha Yona woona muttetthe wa oNiinive okhala wowoopiha? (Nwehe-tho enoota.) (b) Exeeni enniixuttiha aya muteko woolaleerya waavariwe ni Yona?

6 Okathi Yona aaphiyale awe oNiinive, ni waaweha atthu ale 120.000, Yona aahoova vanceene. * Owo aaheetta nihiku nimosa okelaka eriyari ya muttetthe ole muulupale, woonasa wene ophavelaka nipuro nooreerela, eriyari ya epooma ele wira opacerye olaleya ihapari saarina awe. Vano aarowa owerya sai waaleela ihapari iye atthu otheene? Niireke owo aanisuwela olavula nttaava na wAsiria? Niireke Yehova mwa mwiiriirya aahinvaha osuwela olavula nttaava nle? Hiyo khannisuwela. Woonasa wene, Yona aalaleerya orumeelaka nttaava na elapo awe, eHeeberi nto khukhala mutthu aataphulela atthu a oNiinive. Nnaamwi nihisuwelaka itthu sothenee, enisuwela ahu tiila, ihapari saalaleya Yona khisaasivela atthu anceene, okhala wira owo aahimya so: “Yamalá mahiku miloko mixexé, oNínive onrowa opwetexiwa”. (Yona 3:4) Owo aanilavula voolipa murima ohimyaka etthu emosaru. Okathi aapaka awe eyo, Yona aahooniherya wira aari mutthu oolipa murima ni oowaamini, makhalelo yaawo maKristau anitthuneya aya okhalana olelo-va.

Ihapari Yona saalaleya awe saari soohivila masi khisaasivela atthu anceene

7, 8. (a) Atthu a oNiinive yoonenle sai ihapari sa Yona? (b) Exeeni yaapanke awe mwene a oNiinive nuumala wiiwa ihapari sa Yona?

7 Atthu anceene a oNiinive yaneemela wira awiriyane ihapari sa Yona. Owo aanoova wira atthu ale yaamunanariwa ni omutuphela voowali. Masi, etthu yaakhumelenle yaari yoovirikana ni ele yoova awe. Tthiri atthu ale yaahinwiriyana! Masu awe yaahimwareela muttetthe ole ntoko siniira awe mooro mutakhwani. Voohipisa, atthu otheene yaalavula ihapari soophukela Yona saalaleya awe. (Mmusome Yona 3:5.) Nto atthu otheene a muttetthe ole, athaaciri ni amasikhini, aalupale ni anamwane yaahittharuwa mweettelo aya woohiloka. Awo yaahitthuka, khuhilya. Voohipisa, mwene a elapo ele aahiiwa ihapari iyo.

Vaatthuneya olipa murima ni waamini wira Yona olaleerye oNiinive

8 Nuumala wiiwa, mwene nave aahittharuwa itampi sawe. Mwaha wa omoova Muluku, aahivenya veehiceni vawe, khurula ikuwo sa omwene, khuwara mattapwatta ntoko atthu otheene a elapo ele ni “khukilathi vatturwani”. Mwene ni “makhulupale awe”, aahikumiherya nlamulo noowi atthu ahilye etthu. Owo aahiruma wira atthu otheene ni inama eware mattapwatta. * Voowiiyeviha, mwene aahisuwela wira atthu awe yaahipaka itthu sootakhala ni sowali. Ooniheryaka owehererya wira Muluku aamukurunuxa murima awe nuumala woona wiiwelela waya, mwene aalavunle so: ‘Khino Muluku onrowa . . . ohiya oviruwa wawe, onilevelele, wira nihirimelé’.Yona 3:6-9.

9. Muupuwelo xeeni arina aya anamavaanyiha voohimya sa atthu a oNiinive, masi exeeni enniiriha ohimya wira awo aavonya?

9 Anamavaanyiha akina khanikupali wira atthu a oNiinive yaahirukunuxa mirima saya vowaakuveya. Masi asomi anceene anitokosa itthu soolempwa sa mBiibiliyani, annihimya wira mweettelo owo waanikhumelela ikwaha sinceene ni atthu a okathi ole. Ohiya-vo, hiyo noosuwela wira anamavaanyiha awo yaahivonya, okhala wira Yesu Kristu aahihimya wira atthu a oNiinive yaahittharuwa mweettelo aya. (Mmusome Matheyo 12:41.) Nto Yesu aanisuwela ele yaahimya awe maana owo aahoona itthu iye siiraneyaka oryeene wiirimu. (Yoh. 8:57, 58) Ekeekhai tiila: hiyo khanikhanle oohimya wira atthu ootakhala khaniwerya ottharuwa itampi saya, mwaha woosuwela moota sitempe aya otakhala. Yehova paahi toniwerya woona ele eri vamurimani va mutthu.

Ovirikana Okhanle wa Othunku wa Muluku ni Moonelo wa Apinaatamu

10, 11. (a) Yehova oonenle sai ottharuwa wa atthu a oNiinive? (b) Exeeni enniiriha okupali wira ophukela wa Yehova waari wa xariya?

10 Yehova oonenle sai ottharuwa wa atthu a oNiinive? Ohoolo waya, Yona aalempe so: “Muluku ahòna miteko saya s’ottharuwa, ehiyaka iphiro saya sotakhala. Tivó ahihiya ehukhumu yalakenlyawe wakumiherya, khuhahukhumu”.Yona 3:10.

11 Niireke eyo enitaphulela wira yoophukela ele yaarowa awe okumiherya oNiinive yaari yoohikhalela? Nnaari. Biibiliya onnihimya wira exariya ya Yehova ti yoomalela. (Musome Otumererya 32:4.) Tthiri Yehova khaarowa-tho ovikaniha oviruwela muttetthe wa oNiinive. Owo aahoona marukunuxo yaapanke aya atthu ale, vano khivaareerela waakumiherya ehasara. Masi ola waari okathi wira Muluku ooniherye omoriwa wawe ikharari.

12, 13. (a) Yehova oonihenrye sai okhala Muluku ooreera murima, ni oomoriwa ikharari? (b) Exeeni enooniherya wira eprofesia ya Yona khahiyo yaari yeethiru?

12 Yehova khahiyo Muluku ohinrukunuxa muupuwelelo awe, ohirina othunku, wala ootakhala murima ntoko sinimakela awe ohimmwa ni makhulupale a itiini. Ohiya-vo, Muluku tooreera murima, onipaka itthu voreerela, ni voomoriwa ikharari. Khula okathi oniphavela awe waaphukela atakhali, owo onnaaruma atthu awe wira yaalopole, owehereryaka wira anoorukunuxa murima aya, ntoko atthu a oNiinive, yaawo yaattharunwe mweettelo aya woohiloka. (Ezek. 33:11) Yehova aahimuhimeerya profeta awe Yeremiya wira: “Okathi mukina miyo kinnupuwela wira kinrowa ohonona n’upwetexa n’umaliha omwené mukina walá nloko nikina. Masi, atthu awo yattharuwá sotakhala saphwanyihale ehukhumu iyo, ni miyo-tho kinottharuwa owirela sotakhala supuwenlyaka owirela”.Yer. 18:7, 8.

Muluku oniphavela wira atakhali arukunuxe murima aya, ntoko atthu a oNiinive

13 Vano niireke eprofesia ya Yona yaari yeethiru? Nnaari; maana yaahivara muteko aya, yaalopolaka atthu ale. Atthu ale yaalopoliwa mwaha wa itthu sootakhala saapaka aya, nto awo yaahittharuwa mweettelo owo. Nto vaakhanle wira atthu a oNiinive yaarowa otthikela opaka itthu sootakhala, Muluku aarowa waakumiherya ehukhumu emosaru. Tthiri eyo yaahikhumelela ohoolo waya.—Sof. 2:13-15.

14. Yona oonenle sai omoriwa ikharari wa Yehova ni atthu a oNiinive?

14 Yona oonenle sai ohipwetexiwa wa atthu a oNiinive? Biibiliya onihimya so: “Yona ahinanariwa n’ulevelela w’Apwiya, khuximwa”. (Yona 4:1) Yona aahipaka nivekelo nenno naakhala ntoko Yona ampwapwela Muluku! Owo khuhimya wira phataari ahaakhumme elapo awe orowaka oNiinive. Aahihimya wira aanisuwela okhuma wanipacerya wira Yehova khaarowa waapwetexa atthu a oNiinive, oothereryaka wira eyo ti yaamwiirihale otthyawela oTárisi. Nuumala-vo khuvekela wira vaamureera okhwa, ohiya ovikaniha okhala mukumi.Mmusome Yona 4:2, 3.

15. (a) Exeeni yaamuriipiha murima Yona? (b) Yehova aamoonela sai profeta ole ooriipiwa murima?

15 Exeeni yaamunanara Yona? Hata nihisuwelaka sotheene suupuwela awe, masi ninnisuwela wira aarummwale olaleya opwetexiwa wa atthu otheene a oNiinive. Atthu ale yaahimwaamini Yona. Vano khivaatthuneya opwetexiwa. Niireke owo oova otheiwa ni atthu ale ahimyaka wira owo aari profeta oowootha? Yona khaahakalanle nuumala woona wira atthu ale yaahittharuwa khumoreliwa ikharari ni Yehova. Owo aahiriipiwa murima, onanariwa, aixoonelaka othunku, ni oxanka voohimya sa moota atthu akina yaarowa aya wuupuwelaka. Hata vaari siiso, Muluku oomoriwa ikharari nlelo aanoona ele yooloka yaarina awe profeta ole. Yehova khampwapwenle Yona mwaha wa ohiiwelela wawe, masi aamukonhe so: “Munnanareliwa-ní?” (Yona 4:4) Niireke Yona aahaakhula? Biibiliya khonihimya etthu.

16. Mwa inamuna xeeni akina aninvaanyiha aya Muluku, ni exeeni enniixuttiha aya ntakiheryo na Yona?

16 Vannikhweya omuhimya Yona okhala mutakhali mwaha wa mweettelo awe, masi vannireerela wuupuwela wira hiyo apinaatamu oohimalela, waakuva onvaanyiha Muluku. Akina pooti wuupuwelaka ariki: xeeni Yehova ohikoottiheryaka wiiraneya wa ihasara, ni xeeni ohaaphukelaka vowaakuveya atakhali, ni xeeni ohimala-malihaka makhalelo ala ootakhala a olumwenku ola? Ntakiheryo na Yona nihaana oniixuttiha wira khula okathi oninvaanyiha ahu Yehova Muluku, muupuwelo ahu tonitthuneya olokiheriwa ohiya muupuwelo wa Yehova.

Moota Yehova Aamwiixuttihale Awe Yona

17, 18. (a) Exeeni Yona yaapanke awe nuumala okhuma oNiinive? (b) Yona oonenle sai miiriirya saapakiwe ni Yehova voohimya sa muraapela ole?

17 Yona oriipiwe ene murima aahikhuma muttetthe wa oNiinive, masi khaaronwe elapo awe, aaronwe omwaako nipuro noottukhuwa wira ooneke muttetthe ole. Aahiteka muxaxa onakhala vaavo khiyaweha oNiinive. Tthiri aaniwehererya wira muttetthe ole wampwetexiwa. Vano, Yehova aarowa omwiixuttiha sai omoriwa ikharari mulopwana ole?

18 Ohiyu, Yehova aahimeliha muraapela. Yona okathi aavennya awe aahoona muraapela ole waari wooreera, ni makukhu aya maalupale yaahikumiherya muuttutthi munceene ovikana muxaxa ole waatekale awe. Owo aahitteeliwa murima. Tthiri “murapel’owo wahimutteliha murima Yona vanjene”, ni aahoona oreera, nto khoonaka wira waataphulela wira Muluku aanimureeliha. Masi Yehova aaphavela opaka etthu ekina yuulupale ohiya onvaha muuttutthi paahi ni ovukula othunku awe. Owo aaphavela onvara murima Yona. Tivonto Muluku aahikumiherya mitikiniho sikina. Owo aahimurumeela mwaxiitthu wira okhuure mpakha wiiva muraapela ole. Nuumala-vo, “Muluku ahòpiha epheyo yovihexa” mpakha Yona ohala vakhaani “okhwa” mwaha wooviha. Nto Yona aahiriipiwa murima, khunvekela Muluku wira okhwe.Yona 4:6-8.

19, 20. Yehova aamutthokihenrye exeeni Yona voohimya sa muraapela ole?

19 Yehova aahimukoha Yona akhala wira aahikhalana edireito yooviruwa mwaha wa muraapela ole. Ohiya ovekela oleveleliwa, Yona aahiikhupanyerya oriki: “Ayo! Exariyá! Kophweleya mpakha ophiyerya okhwá”.Yona 4:9.

Muluku aahirumeela muraapela wira omwiixuttihe Yona omoriwa ikharari

20 Yehova aahivaanela ni Yona omukohaka wira xeeni woonelaka othunku muraapela wunnunwe ohiyu omosa ohaalale anyu nnakhala winnuwiha? Vano Muluku aahimuhimeerya wira: “Vano miyo nkakhanle òmorela ikharari muttetthe mulupale w’oNínive, weiwo okhanlyaya atthu ikonto miloko mulokó ni mili (120.000) ahinisuwela t’uvi mono wolopwana walá mono wothiyana, weiwo okhanlyaya-tho inama sohalikeleya?”Yona 4:10, 11. *

21. (a) Etthu xeeni Yehova aamwiixuttinhe awe Yona? (b) Moota xeeni yowiiraneya ya Yona ennikhaliherya aya wiivarerya saana?

21 Niireke munniiwexexa ele Yehova aaphavela awe ohimya wa nlikanyiho nle? Tthiri Yona khiivo yaapanke awe wira muraapela ole omele ni winnuwe. Masi, Yehova taavaha okumi ni waakhapelela atthu ale a oNiinive, siisaale sinikhapelela awe itthu sotheene sirina okumi. Nto xeeni Yona ovahaka efaita yuulupale mwiri mmosa ohiya apinaatamu ale 120.000, ni inama saya? Niireke nrima ti naamukhanle? Masi aahoonela othunku muraapela, mwaha woowi waanimphwanyiha mureerelo. Nto niireke ohiwoonela wawe othunku atthu oNiinive, waari mwaha wa nrima nawe, murima wowisinnuwiha woohiphavela otheiwa, wala ophavela wooniherya wira aahimya ekeekhai? Yowiiraneya ya Yona enoonikhaliherya wiivarerya saana. Niireke valaponi ookhala mutthu nrima nihinwerya onvara? Tthiri ti voohakalaliha woona moota Yehova voopixa murima onniixuttiha awe, wira nikhootte nrima, masi nooneke othunku ni omoriwa ikharari, ntoko Yehova!

22. (a) Yona oonenle sai malakiheryo a Yehova voohimya sa omoriwa ikharari? (b) Exeeni eniixutta ahu mwa yowiiraneya ela?

22 Nikoho ninkhumelela ti nna: Niireke Yona aahiixutta etthu? Eliivuru ya Yona enimala nlelo nihaakhuliwe nikoho nne na Yehova. Anamavaanyiha akina anihimya wira Yona khonaakhule nikoho nne. Masi owo aahaakhula. Tthiri eliivuru ya Yona ethoonyeryo ya waakhuliwa wa nikoho nno. Nave ethoonyeryo, okhala wira eliivuru eyo elempwe ni mwaneene Yona. Vano mmananihe omuupuwela profeta ole, otthikenle ene elapo awe, olepaka yowiiraneya ela. Munoowerya omuupuwela mulopwana oowuuluvala, a ankhili yoowo moowiiyeviha onittikinya muru awe, okathi onitthokiherya awe soovonya sawe, ohiiwelela wawe ni okhootta wawe waamorela ikharari atthu ale. Tthiri, Yona aahiixutta etthu nuumala olakiheriwa ni Yehova. Nto aahiixutta omoriwa ikharari. Ankhi hiyo?Mmusome Matheyo 5:7.

^ etti. 6 Vanihimmwa wira muttetthe wa oSamaria yoowo waari epooma ya omwene wa maloko 10 a Isarayeli yaahikhala atthu 20.000 wala 30.000, awo yaari atthu vakhaani voovirikana ni ale yaakhala oNiinive. Okathi ole, Niinive waari muttetthe muulupalexa waakhanle valaponi.

^ etti. 8 Nnaamwi soohimmwa iya sooniwaka ohireerela, masi saahitoko wiiraneya. Namalepa mmosa muGriki, Heródoto, aahimyale wira khalai atthu a oPersia vamosa ni inama saya, yaaninla okhwa wa muulupale aanakhotto oovuwa.

^ etti. 20 Masu oowi khanisuwela tuuvi moono woolopwana ni moono woothiyana, yaalavuliwe ni Muluku, anooniherya wira atthu ale khiyaasuwela sooruma sa Muluku.