NI ḒIPFA hani musi ni tshi humbula nga ha u vha mulala? Zwi ita uri vhanzhi vha kwamee, vha vhilaele na u ofha. Zwenezwi zwi itiswa ngauri kanzhi u lalama zwi tshimbidzana na zwithu zwi si zwavhuḓi, zwi ngaho u honyekana ha lukanda, muvhili u si na nungo, u xelelwa nga muhumbulo na malwadze a sa fholi.

Naho zwo ralo, ngoho ndi ya uri vhathu vha lalama nga nḓila i sa fani. Vhaṅwe vha vha na mutakalo wavhuḓi, ṋamani na muhumbuloni musi vhe miṅwahani yavho ya vhulala. U shumisa dzilafho zwo ita uri vhaṅwe vha kone u lafha kana u langa malwadze a sa fholi. Nga ṅwambo wa zwenezwo, kha maṅwe mashango vhathu vhanzhi vha tshila tshifhinga tshilapfu vhe na mutakalo wavhuḓi.

Naho zwo ralo, hu sa londwi uri no sedzana na thaidzo dzi tshimbidzanaho na vhulala kana a no ngo sedzana nadzo, vhathu vhanzhi vha tama u lalama nga nḓila yavhuḓi. Zwenezwi zwi nga itwa nga nḓila-ḓe? U ita nga u ralo zwi ḓitika nga mavhonele ashu na u ḓiimisela hashu na u kona u ḓowela vhutshilo vhuswa. U itela u thusa kha eneo masia, kha ri ṱolisise maṅwe maitele a Bivhili o leluwaho na a shumaho.

ḒIṰUKUFHADZENI: “Vhuṱali vhu kha vha [ḓiṱukufhadzaho, NW].” (Mirero 11:2) Kha eneo mafhungo, “vha ḓiṱukufhadzaho” vha nga ambela kha vhalala vhane vha ṱanganedza uri vha nga si ite zwithu zwoṱhe zwe vha vha vha tshi kona u zwi ita, vha sa khou lingedza u lwisana na vhulala. Charles ane a vha na miṅwaha ya 93 wa ngei Brazil, u amba ngoho musi a tshi ri: “Arali na tshila tshifhinga tshilapfu, ni ḓo fanela u lalama. Maḓi a tevhuwa o tevhuwa.”

Naho zwo ralo, u ḓiṱukufhadza a zwi ambi u vha na mavhonele a si avhuḓi a ngaho “ndo no aluwa nahone a hu na zwiṅwe zwine nda nga ita.” Mavhonele o raloho a nga ita uri muthu a si vhe na mafulufulu. Mirero 24:10 i ri: “Wá nyabwá nga ḓuvha ḽa khombo, maanḓa au ndi maṱuku.” Nṱhani hazwo, muthu ane a ḓiṱukufhadza u vha na mavhonele avhuḓi, u lingedza u ita zwoṱhe zwine a nga kona.

Corrado a re na miṅwaha ya 77 wa ngei Italy, o amba nga vhuṱali a ri: “Musi ni tshi khou reila tshivhangani, ni tshintsha gere nahone na iledza u tsima ha goloi.” Vhukuma, hu ṱoḓea uri hu itwe tshanduko musi muthu a tshi aluwa. Corrado na mufumakadzi wawe vho thoma u linganyisela musi zwi tshi ḓa kha mishumo ya hayani, vha tevhela mbekanyo yavhuḓi u itela u iledza u ḓipfa vho neta musi ḽi tshi kovhela. Marian a re na miṅwaha ya 81 wa ngei Brazil, na ene u na mavhonele avhuḓi nga  ha vhulala. O ri: “Ndo guda u ḓilanga. Ndi a awelanyana arali zwi tshi konadzea musi ndi tshi ita mishumo. Ndi dzula fhasi kana nda ganama u itela u vhala kana u thetshelesa muzika. Ndo ṱanganedza uri ndi nga si tsha kona u ita zwe nda vha ndi tshi kona u zwi ita.”

LINGANYISELANI: “Vhafumakadzi ndi tama vha tshi ambara nga nḓila yo dzudzanyeaho na nga tshirunzi na u vha na muhumbulo wo tshaho.” (1 Timotheo 2:9) Mubulo une wa ri u “ambara nga nḓila yo dzudzanyeaho” u amba u linganyisela na u kona u nanga. Barbara a re na miṅwaha ya 74 wa ngei Canada, o ri: “Ndi lingedza u vha na vhudele na u kuna. A thi ṱoḓi u vha na mavhonele a nga ho, ‘ndo aluwa; a thi na ndavha na uri ndi sedzea hani.’” Fern a re na miṅwaha ya 91 wa ngei Brazil, o ri: “Ndi renga zwiambaro zwiswa luthihi nga murahu ha tshifhinga tshilapfu u itela u ḓipfa ndi wavhuḓi.” Nahone hu pfi mini nga ha vhakalaha? Antônio a re na miṅwaha ya 73 wa ngei Brazil, o ri: “Ndi lingedza nga nḓila dzoṱhe u nakelela nga u ambara zwiambaro zwo kunaho na zwavhuḓi.” Malugana na u ḓikunakisa, o dovha a ri: “Ndi ṱamba na u gera ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe.”

Kha ḽiṅwe sia, ndi zwa ndeme u iledza u vhilaela nga ha mbonalo yaṋu lune na kundelwa u vha na “muhumbulo wo tshaho.” Bok-im a re na miṅwaha ya 69 wa ngei Korea Tshipembe, u na mavhonele o linganyiselwaho nga ha zwiambaro. O ri: “Ndi a zwi ṱhogomela uri a zwo ngo tea uri ndi ambare zwiṅwe zwiambaro zwe nda vha ndi tshi zwi ambara musi ndi tshee muswa.”

IVHANI NA MAVHONELE AVHUḒI: “Mudzia-khombo maḓuvha awe oṱhe ndi mavhi; mbilu yó takala ndi tshimima tshi sá fheli.” (Mirero 15:15) Musi ni tshi lalama, ni nga vha na maḓipfele a si avhuḓi musi ni tshi humbula nga ha nungo dzaṋu dza musi ni tshee muswa na zwithu zwinzhi zwe na vha ni tshi kona u zwi ita. Zwenezwi zwi a pfesesea. Naho zwo ralo, itani vhuḓidini ha uri ni si kundwe nga eneo maḓipfele a si avhuḓi. U dzula u tshi humbula nga ha zwithu zwa kale zwi nga ita uri ni dzule ni songo takala nahone zwi nga ni kula nungo kha u ita zwine na kha ḓi kona u zwi ita. Joseph a re na miṅwaha ya 79 wa ngei Canada, ane a vha na mavhonele avhuḓi, o ri: “Ndi lingedza u ḓiphina nga u ita zwithu zwine nda kona u zwi ita nahone ndi litsha u ḓiremisa ṱhoho nga zwithu ndi sa koni u zwi ita.”

U vhala na u guda zwi nga dovha zwa ni ita uri ni vhe na mavhonele avhuḓi, ni ḓivhe zwithu zwiswa. Nga zwenezwo, dzulani no livhisa ṱhogomelo kha zwibuli zwa u vhala na u guda zwithu zwiswa. Ernesto a re na miṅwaha ya 74 wa ngei Phillippines, u ya laiburari nahone a sedza bugu dzi takadzaho dza u vhala. O ri: “Ndi kha ḓi takalela u vhala zwithu zwine zwa dzhia muhumbulo wanga wa zwi isa fhethu ha kule.” Lennart a re na miṅwaha ya 75 wa ngei Sweden, o dovha a ita muṅwe mushumo u konḓaho wa u guda luambo luswa.

IVHANI NA MAFUNDA: “Ḓiḓowedzeni u ṋea, nahone vhathu vha ḓo ni ṋea.” (Luka 6:38) Ḓigudiseni u ṋea vhaṅwe tshifhinga tshaṋu na thundu dzaṋu. Zwenezwi zwi ḓo ni ita uri ni fushee na u takala. Hosa a re na miṅwaha ya 85 wa ngei Brazil, o lingedza vhukuma u thusa vhaṅwe hu sa londwi zwine a kundelwa u zwi ita. O ri: “Ndi rwela luṱingo khonani dzi lwalaho kana vho kuleaho nungo  na u vha ṅwalela marifhi. Nga zwiṅwe zwifhinga ndi a vha rumela zwifhiwa zwiṱuku. Ndi dovha nda takalela u bika kana nda itela vhane vha khou lwala zwidyangudyangu.”

Mafunda a ita uri vhaṅwe vha vhe na mafunda. Jan a re na miṅwaha ya 66 wa ngei Sweden, o ri: “Musi ni tshi funa vhaṅwe na vhone vha a ni funa.” Vhukuma, muthu ane a vha na mafunda u vha na lufuno na u dzhiela nṱha u takala ha vhaṅwe.

NI DZHENEE: “Wa tshilendele u tevhela mbilu yawe; na zwa lukuna u lwa nazwo’.” (Mirero 18:1) Musi hu na zwifhinga zwine na ṱoḓa u vha ni noṱhe, iledzani u dzula ni noṱhe na u ḓisendedza kule na vhaṅwe. Innocent a re na miṅwaha ya 72 wa ngei Nigeria u takalela u vha e na dzikhonani. “Ndi takalela u konana na vhathu vhoṱhe vha miṅwaha yo fhamba-fhambanaho.” Börje a re na miṅwaha ya 85 wa ngei Sweden, o ri: “Ndi lwela u vha ndi na vhathu vhaswa. Nungo dzavho dzi nnyita uri ndi dovhe ndi ḓipfe ndi muswa—nga ngomu.” Itani vhuḓidini ha u ramba dzikhonani nga zwiṅwe zwifhinga. Han-sik a re na miṅwaha ya 72, wa ngei Korea Tshipembe, o ri: “Nṋe na mufumakadzi wanga ri takalela u ramba khonani dza miṅwaha yo fhamba-fhambanaho—vhalala na vhaswa—u itela tshimima kana dina.”

Vhathu vhane vha dzhenea zwo leluwa u davhidzana navho. Fhedzi samusi u davhidzana zwi tshi ambela kha zwithu zwivhili, ni fanela u ita vhungoho ha uri ni vhe muthu ane a ambea nae. Sumbedzani u vha na dzangalelo kha vhaṅwe. Helena a re na miṅwaha ya 71, wa ngei Mozambique, o ri: “Ndi a dzhenea nahone ndi fara vhaṅwe nga tshirunzi. Ndi thetshelesa zwine vha amba u itela uri ndi ḓivhe zwine vha zwi humbula na zwine vha zwi takalela.” José a re na miṅwaha ya 73, wa ngei Brazil, o ri: “Vhathu vha takalela u vha vhe na vhathu vhane vha thetshelesa zwavhuḓi—vhane vha pfela vhuṱungu na u vha na dzangalelo kha vhaṅwe, vhane vha ṱuṱuwedza vhaṅwe nga tshifhinga tsho teaho na vhane vha vha na miswaswo.”

Musi ni tshi amba zwine na zwi humbula, itani vhungoho ha uri ni ‘lunga muṋo kha maipfi aṋu.’ (Vhakolosa 4:6) Humbulelani na u ṱuṱuwedza.

LIVHUHANI: “Ni vhe vhane vha livhuha.” (Vhakolosa 3:15) Musi ni tshi wana thuso, sumbedzani uri ni a livhuha u ṱhogomelwa. U sumbedza u livhuha zwi thusa u ṱahulela vhushaka havhuḓi. Marie-Paule a re na miṅwaha ya 74, wa ngei Canada, o ri: “Nṋe na munna wanga ri kha ḓi bva u pfulutshela fuletheni ri tshi bva nḓuni. Ro vha na khonani nnzhi dze dza ri thusa. A ro ngo kona u vha livhuha lwo eḓanaho. Ro rumela garaṱa dza u livhuha dzo ṅwalwaho madzina nahone ra ramba vhaṅwe uri vha ḓe vha ḽe na riṋe.” Jae-won a re na miṅwaha ya 76, wa ngei Korea Tshipembe u takalela u dzhiiwa nga goloi musi a tshi ya Holoni ya Muvhuso. O ri: “Ndi livhuha vhukuma yeneyi thuso yoṱhe lune nda ita vhuḓidini ha u ṋeela nga tshelede ya pitirolo. Nga zwiṅwe zwifhinga ndi lugisa zwifhiwa zwiṱuku zwi na kugaraṱa kwa u livhuha.”

Zwihuluhulu, livhuhani uri ni a tshila. Khosi Solomo o ṱalifhaho o ri humbudza uri: “Mmbwa i tshilaho i fhira ndau yo faho.” (Muhuweleli 9:4) Vhukuma, musi ri na mavhonele avhuḓi nahone ro ḓiimisela u ḓowelana na zwiimo, zwi a konadzea u lalama nga nḓila yavhuḓi.