NDO bebwa nga March 1930, muvhunduni wa Namkumba ngei Malawi, muṱani wa vhashumeli vha Mudzimu vha fulufhedzeaho. Nga 1942, ndo ṋekedza vhutshilo hanga kha Yehova nahone nda lovhedzwa kha muṅwe wa milambo yashu yavhuḓi. Lwa miṅwaha ya 70 yo fhiraho, ndo lingedza u ita zwe muapostola Paulo a zwi ṱuṱuwedza Timotheo ‘uri a huwelele fhungo, a ḽi fhisetshele nga zwifhinga zwavhuḓi na zwi konḓaho.’—2 Timotheo 4:2.

Nga 1948, Nathan H. Knorr na Milton G. Henschel vho ḓa ngei Malawi, nahone u dala havho ho nṱuṱuwedzela u shumela Yehova lwa tshifhinga tsho ḓalaho. Nga murahu, ndo ṱangana na wahashu wa tshisadzini ane a pfi Lidasi, we a vha e na tshipikwa tshi fanaho na tshanga tsha u shumela Yehova lwa tshifhinga tsho ḓalaho. Nga 1950 ro vhingana, nahone nga 1953 ro vha na vhana vhavhili. Naho ro vha ri na vhuḓifhinduleli vhunzhi ha muṱa, ro dzhia phetho ya uri ndi ḓo thoma vhuvulanḓila ha tshifhinga tshoṱhe. Nga murahu ha miṅwaha mivhili, ndo humbelwa u shuma sa muvulanḓila o khetheaho.

Nga murahu ha zwenezwo, ndo vha na ndugelo ya u dalela zwivhidzo sa mulavhelesi wa ḽiisela. Ngauri Lidasi o vha a tshi ntikedza vhukuma, ndo kona u ṱhogomela zwishaiwa zwoṱhe zwa muṱa washu nahone nda dzula ndi kha tshumelo ya tshifhinga tsho ḓalaho. *(Sedzani ṱhaluso i re magumoni a siaṱari.) Nga zwenezwo, ro vha ri tshi ṱoḓa u shumela Yehova lwa tshifhinga tsho ḓalaho. Ngauralo, ro dzudzanya zwavhuḓi na u shumisana na vhana vhashu, nahone Lidasi o kona u thoma tshumelo ya tshifhinga tsho ḓalaho nga 1960.

Nga 1962 ro ḓiphina nga Guvhangano ḽa Tshiṱiriki ḽi re na tshiṱoho “Courageous Ministers.” Nga murahu ha ṅwaha, wahashu Henschel o dalela Malawi u itela u ya buthanoni ḽo khetheaho ḽi re tsini na ḓorobo ya ngei Blantyre. Vhathu vha fhiraho 10 000 vho ya kha ḽeneḽo buthano. Musi ndi tshi humbula nga ha dzenedzo mbekanyamushumo dzo khetheaho, ndo ṱhogomela nḓila ye vha lugiselela na u ri khwaṱhisa ngayo roṱhe ngei Malawi u itela zwifhinga zwi konḓaho zwe zwa vha zwi tshi khou ḓa hu si kale.

Nga 1964 Ṱhanzi dzo tovholwa ngauri dzo hana u ṱanganela kha zwithu zwa politiki. Nga zwenezwo, Holo dza Muvhuso dzi fhiraho 100 na mahaya a vhahashu a fhiraho 1000 o tshinyadzwa. Nṋe na Lidasi ro bvela phanḓa na mushumo wa ḽiisela u swika muvhuso u tshi thivhela Dziṱhanzi nga 1967. Muvhuso wo dzhia ndaka ya davhi, wa kombetshedza vharumiwa uri vha ṱuwe kha ḽeneḽo shango, nahone wa valela vhunzhi ha Dziṱhanzi dzhele u katela nṋe na Lidasi. Musi ri tshi bviswa dzhele, ro bvela phanḓa na mushumo wa ḽiisela nga vhuṱali.

Ḽiṅwe ḓuvha nga October 1972, miraḓo ya tshigwada tsha politiki tshine tsha vhidzwa Malawi Youth League tsho ḓa nḓuni yashu. Fhedzi muṅwe wa muraḓo wavho o gidima a ḓa a mbudza uri ndi dzumbame ngauri vho vha vha tshi khou dzudzanya u mbulaha. Ndo vhudza mufumakadzi wanga na vhana uri vha dzumbame murahu ha miri ya miomva ye ya vha i nga tsini. Nga zwenezwo, nda gonya muri muhulwane wa munngo. Ngauralo, nda vhona vha tshi pwasha nnḓu yashu na tshiṅwe na tshiṅwe tshe ra vha ri natsho.

Musi u tovholwa hu tshi engedzea, vhunzhi ha Dziṱhanzi dzo pfuluwa ngei Malawi. Ro dzula gammbani ya tshengedzo ngei Mozambique u swika nga June 1974. Nga tshenetsho tshifhinga, nṋe na Lidasi ro humbelwa u shuma sa vhavulanḓila vho khetheaho ngei Dómue kha ḽa Mozambique. Ro bvela phanḓa na u vula nḓila u swika nga 1975 musi ri tshi kombetshedzwa u ṱuwa Mozambique nahone ra humela Malawi, he Ṱhanzi dza vha dzi tshi kha ḓi tovholwa.

Musi ro no huma, ndo ṋewa mushumo wa u dalela zwivhidzo ngei ḓoroboni khulwane ya Lilongwe. Hu sa londwi u tovholwa na vhuleme hoṱhe, tshivhalo tsha zwivhidzo tsho engedzea kha ḽiisela ḽe ra vha ri tshi shuma khaḽo.

Ḽiṅwe ḓuvha, ro ya kha muvhundu we ha vha ho farelwa hone muṱangano wa politiki. Vhaṅwe vha vhenevho vhathu vho zwi wana uri ri Dziṱhanzi nahone vha ri dzudza na tshigwada tsha politiki tshine tsha vhidzwa Malawi Young Pioneers. Ro humbela thuso na vhulivhisi ha Yehova. Musi muṱangano u tshi fhela, vho thoma u ri rwa. Nga u ṱavhanya, mufumakadzi muhulwane a ḓa a tshi khou gidima nahone a vhidzelela a ri: “Ndi khou humbela uri ni vha litshe! Hoyu munna ndi ṅwana wa khaladzi anga. Mu litsheni a ise phanḓa na lwendo lwawe!” Muthu we a vha o fara muṱangano o ri: “Vha litsheni vha ṱuwe!” A ri ḓivhi uri ndi ngani onoyo mufumakadzi o amba zwenezwo ngauri o vha e si shaka ḽashu. Ri fulufhela uri Yehova a nga vha o pfa thabelo dzashu.

Nga 1981 Malawi Young Pioneers vho dovha vha ri wana. Nga tshenetsho tshifhinga, vho dzhia baisigira,  mihwalo na bugu dzashu, u katela na mabammbiri a ndeme ane a amba nga ha vhahashu vha re kha ḽiisela. Ro ponyoka nahone ra shavhela muḓini wa muhulwane. Naho zwo ralo, ro vhilaela nga ha zwidodombedzwa zwe zwa vha zwi kha eneo mabammbiri. Musi Malawi Young Pioneers vha tshi lavhelesa eneo mabammbiri, vho wana marifhi e vhahashu u mona na Malawi vha nthumela one. Zwenezwo zwo vha tshuwisa ngauri vho vha vha tshi humbula u nga ndi mushumeli wa ndeme wa muvhuso. Ngauralo, vha ṱavhanya vha humisela eneo mabammbiri oṱhe kha vhahulwane vha henefho.

Nga tshiṅwe tshifhinga, ro vha ri tshi khou pfuka mulambo nga tshikepe. Muṋe wa tshikepe o vha e murangaphanḓa wa zwa politiki nahone o vha a tshi ṱoḓa u vhona garaṱa ya ḽihoro ḽa politiki ya muṅwe na muṅwe ane a vha tshikepeni. Musi e tsini na riṋe, o ṱhogomela mbava ye ya vha i tshi khou ṱoḓiwa nga mapholisa. Zwenezwo zwo thithisa muṅwe na muṅwe nahone muṋe wa tshikepe a litsha u sedza dzenedzo garaṱa dza ḽihoro. Ro dovha ra ḓipfa ro wana thikhedzo ya Yehova ya lufuno.

Nga February 1984, ndo vha ndi nḓilani ya u ya Lilongwe u isa mivhigo ya ofisi ya davhi ya ngei Zambia. Ndo imiswa nga pholisa nahone ḽa setsha bege yanga. Ḽo wana dziṅwe khandiso dza Bivhili, ngauralo ḽa ṱuwa na nṋe tshiṱitshini tsha mapholisa nahone ḽa thoma u nthwa. Nga zwenezwo, ḽa mbofha nga thambo nahone ḽa ndzhenisa fhethu he ha vha hu na zwivhotshwa zwe zwa vha zwi dzimbava.

Nga ḓuvha ḽi tevhelaho, ndo iswa kha iṅwe kamara nga muhulwane wa mapholisa nahone o vha a tshi ṱoḓa uri ndi saine bammbiri ḽo ṅwalwaho u pfi: “Nṋe Trophim R. Nsomba, ndo litsha u vha Ṱhanzi ya Yehova uri ndi kone u vhofhololwa.” Ndo hana u saina ḽeneḽo bammbiri nahone nda mu vhudza uri: “Ndo ḓiimisela u fa, hu si u vhofhwa fhedzi. Ndi kha ḓi vha Ṱhanzi ya Yehova.” Zwenezwo zwo sinyusa onoyo muhulwane, nahone a rwa ṱafula nga maanḓa lwe zwa ita uri pholisa ḽe ḽa vha ḽi kha kamara ya nga tsini ḽi ḓe nga u gidima u itela u vhona zwe zwa itea. Onoyo muhulwane o mu vhudza uri: “Hoyu munna u khou hana u saina uri o litsha u ṱanziela. Ngauralo, mu tendeleni a saine uri u muṅwe wa Ṱhanzi dza Yehova nahone ri ḓo mu rumela Lilongwe uri a vhofhwe.” U bva tsheetsho, mufumakadzi wanga o vha a sa ḓivhi hune nda vha hone. Nga murahu ha maḓuvha maṋa, vhaṅwe vhahashu vho kona u mu vhudza zwe zwa itea.

Ngei tshiṱitshini tsha mapholisa tsha Lilongwe, pholisa ḽa henefho ḽo mpfara nga vhuthu. Muhulwane wa mapholisa o ri: “Dzhiani phulethi ya raisi ngauri no vhofhelwa mafhungo a Ipfi ḽa Mudzimu. Vhaṅwe vhathu hafha ndi dzimbava.” Nga  zwenezwo ndo iswa Dzhele ya Kachere, he nda dzula hone miṅwedzi miṱanu.

Musi ndi tshi swika, mulanguli wa dzhele o vha o takala ngauri o vha a tshi ṱoḓa uri ndi vhe “mufunzi” wa dzhele. O bvisa mufunzi we a vha e hone, a mu vhudza uri: “A thi tsha ṱoḓa ni tshi funza Ipfi ḽa Mudzimu, ngauri no farelwa u tswa kerekeni yaṋu!” Ngauralo, vhege iṅwe na iṅwe ndo vha ndi tshi gudisa Bivhili miṱanganoni ya zwivhotshwa.

Nga murahu, zwithu zwo nkonḓela vhukuma. Vhashumi vha dzhele vho ntsengisa ngauri vho vha tshi ṱoḓa u ḓivha tshivhalo tsha Ṱhanzi dzine dza vha hone Malawi. A tho ngo vha ṋea phindulo ye vha vha vha tshi i takalela, ngauralo vho nthwa u swika ndi tshi dzidzivhala. Tshiṅwe tshifhinga, vho vha vha tshi ṱoḓa u ḓivha hune ofisi yashu khulwane ya vha hone. Ndo ri: “No vhudzisa mbudziso yo leluwaho, nahone ndi ḓo ni vhudza.” Ndo vha vhudza uri ofisi yashu khulwane yo ṱaluswa Bivhilini. Vho vha vho mangala nahone vha vhudzisa uri: “I wanala ngafhi Bivhilini?”

Ndo ri: “Kha Yesaya 43:12.” Vho i sedza nahone vha i vhala nga vhuronwane: “Inwi ni dziṱhanzi dzanga dza uri Yehova o amba a ri: Mudzimu ndi Nṋe.” Vho vhala lwonolwo luṅwalo luraru. Nga zwenezwo, vho vhudzisa uri: “Zwi ḓa hani uri ofisi khulwane ya Ṱhanzi dza Yehova i vhe Bivhilini nṱhani ha u vha Amerika?” Ndo vha vhudza uri: “Na Ṱhanzi dza Yehova dza ngei Amerika dzi dzhia lwonolwo luṅwalo sa lune lwa ṱalusa ofisi yavho khulwane.” Ngauri ndo vha ndi sa vha vhudzi zwine vha ṱoḓa u zwi pfa, ndo iswa Dzhele ya ngei Dzaleka devhula ha Lilongwe.

Musi ndi tshi swika Dzhele ya Dzaleka nga July 1984, ho vha ho no vha na Ṱhanzi dza 81 henengei. Dzhele yo vha yo ḓala vhukuma lwe zwivhotshwa zwa 300 zwa vha zwi tshi fanela u eḓela fhasi tsini na tsini. Mafheleloni, Ṱhanzi dzoṱhe dzo vha dzi tshi kona u ṱangana nga zwigwada zwiṱuku u itela u haseledza luṅwalo ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe, nahone zwenezwo zwo ri ṱuṱuwedza vhukuma.

Nga October 1984, roṱhe ro ya khothe nahone ra gwevhiwa miṅwaha mivhili dzhele. U fana na mathomoni, ro vhewa dzhele na vhathu vhane vha si vhe Dziṱhanzi. Fhedzi mulanguli wa dzhele o vhudza muṅwe na muṅwe uri: “Ṱhanzi dza Yehova a dzi dahi fola. Ngauralo, vhalindi ni songo ḓidina nga u vha humbela fola na u vha ruma u dobedza maxale a malasha ane a kha ḓi fhisa u itela u funga fola ḽaṋu. Ndi vhathu vha Mudzimu! Ṱhanzi dza Yehova dzoṱhe dzi fanela u ṋewa zwiḽiwa luvhili nga ḓuvha, samusi vhe si fhano nga nṱhani ha vhutshinyi, fhedzi nga nṱhani ha lutendo lwavho lwa Bivhili.”

Ho vha na mbuyelo nnzhi nga nṱhani ha vhuḓifari hashu havhuḓi. Musi hu na swiswi kana i tshi na, vhalindi vho vha vha sa tendeli zwivhotshwa zwi tshi bvela nnḓa. Fhedzi vho ri tendela u bva  nnḓa ha tshifhaṱo ngauri vho vha vha tshi ri fulufhela nahone vho vha vha tshi zwi ḓivha uri ri nga si lingedze u shavha. Sa tsumbo, nga tshiṅwe tshifhinga ro vha ri tshi khou shuma nnḓa tsimuni nahone mulindi a thoma u lwala. Ngauralo, ra mu hwalela dzhele. Nga nṱhani ha uri ro bvela phanḓa ri tshi vha na vhuḓifari havhuḓi, ro kona u vhona dzina ḽa Yehova ḽi tshi rendiwa nga vhanna vhe vha vha vha tshi ri linda.—1 Petro 2:12. *(Sedzani ṱhaluso i re magumoni a siaṱari.)

Nga ḽa 11 May 1985, ndo bviswa Dzhele ya Dzaleka nahone ndo takalela u dovha nda vha na muṱa wanga! Ri livhuha Yehova nge a ri thusa u dzula ri tshi fulufhedzea khae zwifhingani zwenezwo zwi konḓaho. Ri ḓipfa u fana na muapostola Paulo we a ṅwala uri: “A ri ṱoḓi uri ni si ḓivhe nga ha u tambula he ra sedzana naho . . . Ro vha ri si na vhuṱanzi ha uri ri ḓo tshila. Zwi re zwone ndi uri ro pfa ri na vhungoho ha uri ro haṱulelwa lufu. Zwenezwi zwo vha zwi zwa uri ri si ḓifulufhele, fhedzi ri fulufhele Mudzimu ane a vusa vhafu. O ri tshidza kha zwihulwane zwi ngaho sa lufu nahone u ḓo ri tshidza.”—2 Vhakorinta 1:8-10.

Nga zwiṅwe zwifhinga, zwo vhonala hu tshi nga a ri nga ponyoki. Fhedzi ro dzula ri tshi humbela Yehova uri a ri ṋee tshivhindi, vhuṱali na u ḓiṱukufhadza u itela uri ri kone u bvela phanḓa ri tshi ḓisela dzina ḽawe ḽihulwane vhugala.

Yehova o fhaṱutshedza tshumelo yashu “zwifhinga[ni] zwavhuḓi na zwi konḓaho.” Ṋamusi, ro takalela vhukuma u vhona ofisi ntswa ya davhi yavhuḓi ngei Lilongwe na Holo dza Muvhuso ntswa dzi fhiraho 1 000 ngei Malawi! Dzenedzi phaṱhutshedzo dzi bvaho ha Yehova dzo mangadza vhukuma nṋe na Lidasi lwe dza vhonala u nga ndi muḽoro! *—Sedzani ṱhaluso i re magumoni a siaṱari.