1, 2. (a) “Khosi ya lini na lini” ndi nnyi, nahone ndi ngani dzina ḽeneḽo ḽo tea? (Sedzani tshifanyiso tsha u thoma.) (b) Ndi mini zwine zwa ita uri vhuvhusi ha Yehova vhu ri sendedze tsini nae?

KHOSI SOBHUZA ya Vhuvhili ya Swaziland yo vhusa miṅwaha i ṱoḓaho u vha 61. Zwenezwo ndi zwithu zwi swayeaho vhukuma kha khosi ya musalauno. Naho Khosi Sobhuza o vhusa tshifhinga tshilapfu vhukuma, hu na khosi ine vhuvhusi hayo ha sa ḓo kaṱudzwa nga uri vhathu vha tshila tshifhinga tshipfufhi. Zwi re zwone ndi uri Bivhili i mu vhidza “Khosi ya lini na lini.” (1 Tim. 1:17) Mupsalme o ṱalusa onoyu Muvhusahoṱhe nga dzina, a ri: “Khosi ndi Iwe Yehova tsha kale na kale na lini na lini.”—Ps. 10:16.

² Vhulapfu ha vhuvhusi ha Mudzimu vhu ita uri muvhuso wawe u sa fane na wa muthu naho e ufhio. Naho zwo ralo, nḓila ine Yehova a vhusa ngayo ndi yone ine ya ri sendedza tsini nae. Iṅwe khosi ye ya vhusa lwa miṅwaha ya 40 Isiraele ḽa kale yo renda Mudzimu nga maipfi a tevhelaho: “Yehova u na khathutshelo na tshilidzi, ha fheli mbilu, o pfuma vhuthu. Yehova o thea khuluṋoni yawe kha ḽiṱaḓulu, vhuhosi hawe vhu laya hoṱhe-hoṱhe.” (Ps. 103:8, 19) Yehova ha sokou vha Khosi yashu fhedzi, fhedzi u dovha a vha Khotsi ashu—Khotsi ashu wa ṱaḓulu a re na lufuno. Zwenezwi zwi takusa mbudziso mbili dzine dza ri: Yehova o vha Khotsi nga nḓila-ḓe? Yehova o shumisa hani vhuvhusi hawe u bva tshee ha vha na vhushandukwa ngei Edeni? Phindulo dza dzenedzi mbudziso dzi ḓo ri ita uri  ri sendele tsini na Yehova na u mu gwadamela zwi tshi bva mbiluni.

3. Muraḓo wa u thoma wa muṱa wa Yehova wa fhethu hoṱhe ndi nnyi, nahone ndi vhafhio vhe vha sikwa uri vha vhe “vhana” vha Mudzimu?

³ Yehova o vha o takala vhukuma musi a tshi sika Murwa wawe mubebwa e eṱhe! Mudzimu ho ngo fara murwa wawe sa muthu a si wa ndeme. Nṱhani hazwo, o vha a tshi mu funa sa Murwa nahone o shuma nae musi a tshi sika zwiṅwe zwivhumbiwa zwo fhelelaho. (Vhakol. 1:15-17) Zwenezwi zwi katela vharuṅwa vhanzhi-vhanzhi. Samusi vharuṅwa vha tshi ṱaluswa sa ‘vhaḓinḓa vhawe vhane vha ita zwine a zwi funa,’ vha shumela Mudzimu vho takala nahone u a vha hulisa nga u vha vhidza “vhana” vhawe. Ndi tshipiḓa tsha muṱa wa Yehova wa fhethu hoṱhe.—Ps. 103:20-22; Yobo 38:7.

4. Zwo ḓa hani uri vhathu vha vhe tshipiḓa tsha muṱa wa Mudzimu wa fhethu hoṱhe?

⁴ Musi Yehova o no sika ḽiṱaḓulu na ḽifhasi, o engedza muṱa wawe wa fhethu hoṱhe. Nga murahu ha u dzudzanya shango uri ḽi vhe haya ho nakaho hune ha kona u ḓivusulusa, Yehova o sika muthu wa u thoma ane a vha Adamu, a tshi ḓifanyisa. (Gen. 1:26-28) Sa Musiki, Yehova o vha e na ndugelo ya u lavhelela uri Adamu a thetshelese. Sa Khotsi, Yehova o ṋea vhathu ndaela dzawe dzoṱhe nga lufuno na nga vhuthu. Ho ngo vha ṋea ndaela dzine dza ḓo ita uri vha ḓipfe vha songo vhofholowa.—Vhalani Genesi 2:15-17.

5. Ndi nzudzanyo ifhio ye Mudzimu a i ita u itela u ḓadza ḽifhasi nga vhana vhawe?

⁵ U fhambana na mahosi manzhi a vhathu, Yehova u takalela u ṋea vhathu vhawe vhuḓifhinduleli, a tshi vha fara sa miraḓo i fulufhedzeaho ya muṱa wawe. Sa tsumbo, o ṋea Adamu maanḓa a u vhusa zwiṅwe zwithu zwi tshilaho, a mu ṋea mushumo u takadzaho na u konḓaho wa u ira zwifuwo madzina. (Gen. 1:26; 2:19, 20) Mudzimu ho ngo sika vhathu vha dzimilioni vho fhelelaho uri vha tshile kha ḽifhasi. Nṱhani hazwo, o khetha u sikela Adamu mufarisi o fhelelaho—Eva. (Gen. 2:21, 22) Nga murahu ha zwenezwo, a ṋea vhenevho vhavhingani tshibuli tsha u ḓadza shango nga vhana vhavho. Nga fhasi ha zwiimo zwavhuḓi, vhathu vho vha vha tshi ḓo ita uri shango ḽoṱhe ḽi vhe Paradiso nga zwiṱuku nga zwiṱuku. Vhathu khathihi na vharuṅwa vha ṱaḓulu, vho vha vha tshi ḓo gwadamela Yehova nga hu sa fheli vhe tshipiḓa tsha muṱa wawe wa fhethu hoṱhe. Tshenetsho tsho vha tshi tshilavhelelwa tshavhuḓi vhukuma! Nahone Yehova o sumbedza uri ndi Khotsi a re na lufuno!

6. (a) Vhushandukwa ho thoma nga nḓila-ḓe muṱani wa Mudzimu? (b) Ndi ngani vhushandukwa vhu sa ambi uri Yehova o vha a si tsha kona u langa?

⁶ Zwi ṱungufhadzaho ndi uri Adamu na Eva a vho ngo ṱanganedza Yehova sa Muvhusi wavho. Nṱhani hazwo, vho khetha u tevhela Sathane, murwa wa muya we a shandukela Mudzimu. (Gen. 3:1-6) U sa tshila nga fhasi ha vhuvhusi ha Mudzimu zwo ḓisela vhone na vhana vhavho vhuṱungu, tshengelo na lufu. (Gen. 3:16-19; Vharoma 5:12) Mudzimu ho ngo tsha dovha a vha na vhathu vha mu thetshelesaho kha ḽifhasi. Naa zwenezwi zwi amba uri o vha a si tsha kona u langa, uri ha tsha vha muvhusahoṱhe wa ḽifhasi? A zwo ngo ralo! O sumbedza maanḓa awe nga u pandela onoyo munna na mufumakadzi tsimuni ya Edeni, nahone u itela u vha thivhela uri vha si dovhe vha vhuyelela khayo, o mbo ḓi vhea vhakerube uri vha linde khoroni dzayo. (Gen. 3:23, 24) Naho zwo ralo, Mudzimu o ḓisumbedza uri ndi khotsi a re na lufuno nga u khwaṱhisedza uri ndivho yawe, ya u vha na muṱa wa fhethu hoṱhe wa vhana vha muya vho ḓiṋekedzaho u katela na vhana vha vhathu i ḓo ḓadzea. O fulufhedzisa “mbeu” ine ya ḓo fhelisa Sathane na u itulula mvelelo dza tshivhi tsha Adamu.—Vhalani Genesi 3:15.

7, 8. (a) Zwiimo zwo vha zwi zwivhi lungafhani misini ya Noaxe? (b) Yehova o ita ndugiselelo dzifhio u itela u kunakisa ḽifhasi na u ita uri muṱa wa vhathu u dzule u hone?

 ⁷ Maḓanani a miṅwaha e a tevhela, ho vha na vhaṅwe vhathu vhe vha khetha uri vha ḓo fulufhedzea kha Yehova. Vhaṅwe vhavho ndi Abele na Henoxe. Naho zwo ralo, vhunzhi ha vhathu vho landula Yehova sa Khotsi na Khosi yavho. Misini ya Noaxe, ḽifhasi ḽo vha ḽo “ḓala zwa mavemu.” (Gen. 6:11) Naa zwenezwi zwo vha zwi tshi amba uri Yehova ha tsha kona u langa zwithu kha ḽifhasi? Mafhungo a ḓivhazwakale a dzumbulula mini?

⁸ Ṱhogomelani mafhungo a Noaxe. Yehova o mu ṋea pulane na ndaela dzo fhelelaho dza u fhaṱa gungwa ḽihulwane ḽine ḽa ḓo tshidza ene na muṱa wawe. Mudzimu o dovha a sumbedza muṱa wawe woṱhe lufuno luhulwane musi a tshi ruma Noaxe u “huwelela nga ha u luga.” (2 Pet. 2:5) A zwi timatimisi uri mulaedza wa Noaxe wo vha u tshi katela u vhudza vhathu uri vha rembuluwe na u vha sevha nga ha ndozwo ine ya ḓo ḓa, fhedzi a hu na muthu we a thetshelesa. Lwa mahumi a miṅwaha, Noaxe na muṱa wawe vho tshila shangoni ḽine ḽa vha na vhuvemu na u ḓifara luvhi ho kalulaho. Sa Khotsi a re na lufuno, Yehova o tsireledza na u fhaṱutshedza vhenevho vhathu vha malo vha fulufhedzeaho. Musi a tshi ḓisa Maḓi Mahulu, Yehova o shumisa vhuvhusi hawe kha mashandukwa na vharuṅwa vhavhi. Vhukuma, Yehova o vha a tshi khou langa.—Gen. 7:17-24.

9. Yehova o ṋea vhathu tshibuli tshifhio nga murahu ha Maḓi Mahulu?

⁹ Musi Noaxe na muṱa wawe vha tshi thoma u kanda ḽifhasi ḽo kunakiswaho na u fema muya wo kunaho, vho livhuha zwi tshi bva mbiluni ngauri Yehova o vha ṱhogomela na u vha tsireledza. Nga u ṱavhanya, Noaxe o fhaṱa aletare nahone a ṋekedza zwiṱhavhelo u itela u gwadamela Yehova. Mudzimu o fhaṱutshedza Noaxe na muṱa wawe nahone a vha ṋea ndaela ya uri vha ‘bebe vha ande, vha ḓadze shango.’ (Gen. 8:20–9:1) Zwenezwi zwo dovha zwa vulela vhathu tshibuli tsha u vha vhathihi kha vhurabeli na u ḓadza ḽifhasi.

10. (a) Ndi ngafhi he vhathu vha thoma hone u shandukela Yehova nga murahu ha Maḓi Mahulu, nahone nga nḓila-ḓe? (b) Ndi vhukando vhufhio he Yehova a vhu dzhia u itela u khwaṱhisedza uri hu itwe zwine a funa?

¹⁰ Naho zwo ralo, Maḓi Mahulu ho ngo fhelisa u sa fhelela, nahone vhathu vho vha vha tshi kha ḓi fanela u sedzana na ṱhuṱhuwedzo i sa vhonali ya Sathane na vharuṅwa vha mashandukwa. Hu si kale, vhathu vho dovha vha shandukela vhuvhusi ha Yehova ha lufuno. Sa tsumbo, Nimirodo muḓuhulu-ḓuhulwane wa Noaxe, o pikisa vhuvhusi ha Yehova. Nimirodo u ṱaluswa sa “mudzimba wa ndele phanḓa ha Yehova.” O fhaṱa miḓi mihulwane, muṅwe wa hone ndi Babele nahone a ḓivhea sa khosi “shangoni ḽa Sineari.” (Gen. 10:8-12) Ndi vhufhio vhukando he Khosi ya lini na lini ya vha i tshi ḓo vhu dzhiela khosi yeneyi ya ḽishandukwa na vhuḓidini hayo ha u thithisa ndivho ya Mudzimu ya u ‘ḓadza shango’? Mudzimu o fhiriṱanya luambo lwa vhathu, a ita uri vhatevheli vha Nimirodo vho hanganeaho vha balangane “na shango ḽoṱhe.” Hoṱhe he vha ya hone vho ya na vhurabeli ha mazwifhi na maitele a vhuvhusi ha vhathu.—Gen. 11:1-9.

11. Yehova o sumbedza hani khonani yawe Abrahamu uri u a fulufhedzea?

¹¹ Naho vhathu vhanzhi vho vha vha tshi gwadamela midzimu ya mazwifhi nga murahu ha Maḓi Mahulu, vhaṅwe vhathu vha fulufhedzeaho vho bvela phanḓa vha tshi hulisa Yehova. Muṅwe wavho o vha e Abrahamu, we a ṱutshela haya hawe havhuḓi ngei muḓini wa Uri nahone a ya u dzula madenndeni lwa miṅwaha minzhi. (Gen. 11:31; Vhaheb. 11:8, 9) Tshifhingani tsha musi Abrahamu a tshi khou tendeleka, kanzhi o vha o tangwa nga mahosi, e vhunzhi hao a vha a tshi dzula miḓini i re na mitsheṱo. Fhedzi Yehova o tsireledza Abrahamu na muṱa wawe. Mupsalme o amba zwi tevhelaho malugana na nḓila ine Yehova a tsireledza  ngayo vhathu u fana na khotsi: “Ho ngo vhuya a tenda muthu a tshi vha dina, a vhuya a rwa na dzikhosi a tshi lwela vhone.” (Ps. 105:13, 14) Nga nṱhani ha uri Yehova o vha a tshi fulufhedzea kha khonani yawe Abrahamu, o i fulufhedzisa uri: “Mahosi a ḓo bva kha iwe.”—Gen. 17:6; Yak. 2:23.

12. Yehova o sumbedza hani Vhaegipita vhuvhusahoṱhe hawe, nahone zwenezwi zwo kwama hani vhathu vhawe vho khethwaho?

¹² Mudzimu o fulufhedzisa na Isaka murwa wa Abrahamu, na muḓuhulu wawe Yakobo uri u ḓo vha fhaṱutshedza, nahone zwenezwo zwo vha zwi tshi katela uri u ḓo ita uri vhaḓuhulu vhavho vha vhe mahosi. (Gen. 26:3-5; 35:11) Naho zwo ralo, musi vhaḓuhulu vha Yakobo vha sa athu u vha mahosi, vho vha dziphuli ngei Egipita. Naa zwenezwi zwo vha zwi tshi amba uri Yehova a nga si ḓo ḓadzisa fulufhedziso ḽawe kana uri a nga si ḓo vha muvhusahoṱhe wa ḽifhasi? Na khathihi! Nga tshifhinga tshawe, Yehova o sumbedza Farao a re na tshipimbi maanḓa na vhuvhusahoṱhe hawe. Vhaisiraele vhe vha vha vhe dziphuli vho vhea fulufhelo ḽavho kha Yehova we a vha phulusa nga nḓila i mangadzaho Lwanzheni Lutswuku. Zwi tou vha khagala uri Yehova o vha a tshee Muvhusahoṱhe, nahone sa Khotsi a re na lufuno, o shumisa maanḓa awe mahulwane u itela u tsireledza vhathu vhawe.—Vhalani Ekisodo 14:13, 14.

13, 14. (a) Ndi mini zwe Vhaisiraele vha imba nga hazwo malugana na vhuhosi ha Yehova? (b) Ndi mini zwe Mudzimu a zwi fulufhedzisa Davida malugana na vhuhosi?

¹³ Nga u ṱavhanya musi vho no phuluswa nga lwa vhuṱolo ngei Egipita, Vhaisiraele vho imba luimbo lwa gundo lwa u renda Yehova. Lwonolwo luimbo lwo ṅwalwaho kha ndima ya 15 ya bugu ya Ekisodo, lu katela maipfi a tevhelaho a re kha ndimana 18 ane a ri: “Yehova ndi Khosi ya lini na lini.” Vhukuma, Yehova o vha Khosi kha lwonolwo lushaka luswa. (Doit. 33:5) Naho zwo ralo, vhathu vho vha vha songo fushea uri Yehova a vhe Muvhusi wavho a sa vhonali. Miṅwaha i ṱoḓaho u vha 400 musi vho no bva Egipita, vho humbela Mudzimu uri a vha ṋee khosi ya muthu, u fana na vhahura vhavho vha vhahedeni. (1 Sam. 8:5) Naho zwo ralo, Yehova o vha a tshi kha ḓi vha Khosi, nahone zwenezwo zwo vhonala nga tshifhinga tsha vhuvhusi ha Davida, khosi ya vhuvhili ya Isiraele.

¹⁴ Davida o ḓisa mbulungelo ya mulanga khethwa ngei Yerusalema. Kha tshenetshi tshiitea tshi takadzaho, Vhalevi vho imba luimbo lwa thendo lune lwa katela mafhungo a  swayeaho o ṅwalwaho kha 1 Koronika 16:31: “Ambani kha vhannḓa ni ri: Khosi ndi Yehova!” Muṅwe a nga kha ḓi ḓivhudzisa uri, ‘Samusi Yehova e Khosi ya lini na lini, zwo ḓa hani uri a vhe Khosi nga tshenetsho tshifhinga?’ Yehova u vha Khosi musi a tshi sumbedza vhuvhusi hawe kana a tshi vhea muthu ane a ḓo mu imelela nga tshenetsho tshifhinga kana u sedzana na vhuṅwe vhuimo. Ḽeneḽi sia ḽa vhuhosi ha Yehova ndi ḽa ndeme vhukuma. Musi Davida a sa athu u fa, Yehova o mu fulufhedzisa uri vhuhosi hawe vhu ḓo vha ha lini na lini musi a tshi ri: “Ndi hone ndi tshi ḓo vusa wa mbeu yau, a ḓa murahu hau, ó bva muvhilini wau. Ndi onoyo ane nda ḓo khwaṱhisa vhuhosi hawe.” (2 Sam. 7:12, 13) Ḽeneḽi fulufhedziso ḽo ḓadzea musi “mbeu” ya Davida i tshi bvelela nga murahu ha miṅwaha i fhiraho 1 000. Yeneyi mbeu yo vha i tshi ḓo vha nnyi nahone yo vha i tshi ḓo vha Khosi lini?

15, 16. Yesu o ḓodzwa lini sa Khosi ya tshifhingani tshi ḓaho, nahone musi a tshee kha ḽifhasi, Yesu o ita ndugiselelo dzifhio malugana na vhuvhusi hawe?

¹⁵ Nga ṅwaha wa 29 C.E., Yohane Mulovhedzi o thoma u huwelela uri, “Muvhuso wa ṱaḓulu u tsini.” (Mat. 3:2) Musi Yesu a tshi lovhedzwa nga Yohane, Yehova o mu ḓodza uri a vhe Messia o fulufhedziswaho na Khosi ya tshifhingani tshi ḓaho ya Muvhuso wa Mudzimu. Yehova o sumbedza Yesu uri u Khotsi a re na lufuno musi a tshi ri: “Hoyu ndi Murwa wanga, ane nda mu funa, ane nda mu takalela.”—Mat. 3:17.

¹⁶ Vhuḓinḓani hawe hoṱhe, Yesu o ṋea Khotsi awe vhugala. (Yoh. 17:4) O ita zwenezwi nga u huwelela nga ha Muvhuso wa Mudzimu. (Luka 4:43) O ita na u gudisa vhatevheli vhawe u rabelela wonoyo Muvhuso uri u ḓe. (Mat. 6:10) Sa Khosi yo Nangwaho, Yesu o vha a tshi nga vhudza vhapikisi vhawe uri: “Muvhuso wa Mudzimu u vhukati haṋu.” (Luka 17:21) Nga murahu, nga madekwana a musi a sa athu u fa, Yesu o “vhofha mulanga wa Muvhuso” na vhatevheli vhawe. Zwenezwi zwo vha zwi tshi amba uri vhaṅwe vha vhafunziwa vhawe vha fulufhedzeaho vho vha vha tshi ḓo vha mahosi nae Muvhusoni wa Mudzimu.—Vhalani Luka 22:28-30.

17. Yesu o thoma lini u vhusa nga nḓila yo linganyiselwaho ḓanani ḽa u thoma ḽa miṅwaha, fhedzi o vha a tshi fanela u lindela mini?

¹⁷ Yesu o vha a tshi ḓo thoma lini u vhusa sa Khosi ya Muvhuso wa Mudzimu? O vha a sa ḓo zwi ita nga u ṱavhanya. Nga masiari a ḓuvha ḽi tevhelaho, Yesu o vhulahwa nahone vhatevheli vhawe vha balangana. (Yoh. 16:32) Naho zwo ralo, u fana na zwifhingani zwo fhiraho, Yehova o vha a tshi kha ḓi langa. Nga ḓuvha ḽa vhuraru, o vusa Murwa wawe nahone nga Pentekoste ya 33 C.E., Yesu a thea muvhuso wa lwa muya tshivhidzoni tsha Vhukriste tsha vhahawe vho ḓodzwaho. (Vhakol. 1:13) Zwiṅwe hafhu, Yesu o vha a tshi fanela u lindela musi a sa athu u vhusa ḽifhasi sa “mbeu” yo fulufhedziswaho. Yehova o vhudza Murwa wawe uri: “Dzula thungo ya tshanḓa tsha u ḽa tshanga, ndi vhuye ndi ite maswina au vhukando ha milenzhe yau.”—Ps. 110:1.

18, 19. Ndi mini zwine ra sudzuluselwa u zwi ita, nahone ri ḓo guda mini kha thero i tevhelaho?

¹⁸ Lwa miṅwaha ya zwigidi, vhuvhusi ha Yehova ho itelwa khaedu ṱaḓulu na kha ḽifhasi. Yehova ho ngo vhuya a ṱutshela vhuvhusahoṱhe hawe; o dzula a tshi langa fhethu hoṱhe. Sa Khotsi wa lufuno, o tsireledza na u ṱhogomela vhathu vha fulufhedzeaho vha ngaho Noaxe, Abrahamu na Davida. Vhukuma, zwenezwi zwi ri sudzulusela u ḓiṱukufhadzela Khosi yashu na u sendela tsini nayo!

¹⁹ Fhedzi zwino ri nga vhudzisa mbudziso dzi tevhelaho: Yehova o vha hani Khosi misini yashu? Ri nga vha hani vhathu vha fulufhedzeaho Muvhusoni wa Yehova nahone ra vha vhathu vho fhelelaho muṱani wawe wa fhethu hoṱhe? Ri vha ri tshi khou rabelela mini musi ri tshi ri Muvhuso wa Mudzimu u ḓe? Dzenedzi mbudziso dzi ḓo fhindulwa kha thero i tevhelaho.