Yehu O Tikedza Vhurabeli Ho Kunaho Nga U Fhisea

YEHU o vha a tshi tikedza vhurabeli ho kunaho nga u fhisea. O ita wonoyu mushumo nga mafulufulu, nga u ṱavhanya, nga u ḓiimisela, nga u fhisea na nga tshivhindi. Yehu o vha e na pfaneleo dzine ra nga dzi edzisa.

Musi Yehu a tshi ṋewa ndaela lushaka lwa Isiraele lwo vha lu vhuimoni vhu si havhuḓi. Lwonolwo lushaka lwo vha lu nga fhasi ha ṱhuṱhuwedzo ya Isebele, tshilikadzi ya Ahaba. Isebele o vha e mme a Yoramu khosi ye ya vha i tshi khou vhusa nga tshenetsho tshifhinga. O ṱuṱuwedza vhathu uri vha gwadamele Baali nṱhani ha Yehova, o vhulaha vhaporofita vha Mudzimu na u tshikafhadza lushaka nga “vhupombwe” na “madambi” awe. (2 Dzikh. 9:22; 1 Dzikh. 18:4, 13) Yehova o laedza uri vhoṱhe vha nnḓu ya Ahaba vha vhulahwe, u katela na Yoramu na Isebele. Yehu o vha a tshi fanela u ranga phanḓa u ḓadzisa yeneyo ndaela.

Maṅwalo a ri vhudza nga ha Yehu musi o dzula na dzinduna dza dzimmbi musi Vhaisiraele vha tshi khou lwa na Vhasiria ngei Ramothe kha ḽa Gileada. Zwi nga kha ḓi itea uri Yehu o vha e nduna kana mulangammbi wa lushaka lwa Isiraele. Muporofita Elisa o ruma muṅwe wa vharwa vha vhaporofita uri a ḓodze Yehu sa khosi na u mu laedza uri a vhulahe munna muṅwe na muṅwe wa nnḓu ya Ahaba ya mashandukwa.—2 Dzikh. 8:28; 9:1-10.

Musi dziṅwe nduna dzi tshi vhudzisa Yehu uri ndi ngani o ḓa, o koloṅwa u vha fhindula. Fhedzi musi vha tshi mu vhudzisesa, o bvisela ngoho khagala nahone ene na vhathu vhawe vha mbo ḓi itela Yoramu tshimbevha. (2 Dzikh. 9:11-14) Zwi vhonala u nga miraḓo ya mmbi yo vha i sa takaleli milayo ya wonoyo muvhuso na ṱhuṱhuwedzo ya Isebele nahone vho vha vha tshi lwisana nayo. Naho zwo ralo, Yehu o elekanya nga ha nḓila ya khwinesa ya u ita wonoyo mushumo.

Khosi Yoramu o vha o huvhala nndwani nahone a ya muḓini wa Yeseriele u itela uri a fhole. Yehu o vha a tshi zwi ḓivha uri u itela uri zwe a dzudzanya zwi bvelele, zwo vha zwi songo vhuya zwa fanela u swika Yeseriele. Yehu o ri: “Arali zwo ralo kha inwi, hone hu songo ṋenga muthu fhano muḓini a yo’ zwi amba ngei Yeseriele.” (2 Dzikh. 9:14, 15) Khamusi o vha a tshi humbula uri mmbi dza Yoramu dzi ḓo lwa nae. Yehu o vha a tshi ṱoḓa u ita vhungoho ha uri vha sa wane tshibuli tsha u lwa nae.

LUVHILO LUHULWANE!

U itela uri a kone u vutshela zwi songo lavhelelwa, Yehu o reila goloi yawe ya nndwa u bva Ramothe kha ḽa Gileada u swika Yeseriele, hune ha khilomithara dza 72. Musi a tshi gidimela henefho, ṱholi ye ya vha yo ima kha mutsheṱo yo  vhona “gomane ya Yehu.” (2 Dzikh. 9:17) Zwi nga kha ḓi itea uri Yehu o ṱuwa na mmbi khulwane u itela uri a vhe na vhungoho ha uri u ḓo kunda.

Musi ṱholi i tshi ṱhogomela uri Yehu a re na tshivhindi u khou reila iṅwe goloi ya nndwa o ri: “Ndi maitele a mpengo.” (2 Dzikh. 9:20) Arali Yehu o vha o ḓowela u reila nga yeneyi nḓila, luvhilo lwe a vha a tshi khou gidima ngalwo kha tshenetshi tshiitea lwo vha lu luhulwane.

Musi o no hana u amba na vhalanda vhavhili vho rumiwaho khae, Yehu o ṱangana na Khosi Yoramu na mutikedzi wawe Ahasia khosi ya Yuda vhe goloini dzavho dza nndwa. Musi Yoramu a tshi vhudzisa uri: “Yehu! Naa ndi mulalo?” O fhindula nga tshigoḓo a ri: “Mulalo wa’ni, hú tshee hó anda vhupombwe ha Isebele mme-au na madambi awe!” Musi a tshi pfa yeneyo phindulo, Yoramu o mbo ḓi shavha. Fhedzi Yehu o mu tevhela nga luvhilo a mu fara! O kokodza vhura hawe a pfula Yoramu nga musevhe kha mbilu nahone yeneyo khosi ya fela goloini yayo. Naho Ahasia o kona u shavha, nga murahu Yehu o mu zwima nahone a ri a vhulahwe.—2 Dzikh. 9:22-24, 27.

Muṅwe we a tevhela u vhulahwa wa vha nnḓu ya Ahaba ndi Mufumakadzi muvhi Isebele. Zwo vha zwo tea uri Yehu a mu vhidze uri ndi “uḽa musadzi muvhi.” Musi Yehu a tshi dzhena Yeseriele, o vhona Isebele o ima nṱha pfamoni. Yehu o laedza vhaḓinḓa uri vha khurumedze Isebele we a vha o tshinyadza ḽoṱhe ḽa Isiraele nahone a mu kandekanya nga mbiḓi dzawe. Nga murahu ha zwenezwo Yehu o vhulaha vhathu vhanzhi-vhanzhi vha nnḓu ya Ahaba muvhi.—2 Dzikh. 9:30-34; 10:1-14.

Naho vhuvemu vhu si tshithu tshavhuḓi, ri fanela u zwi humbula uri nga zwenezwo zwifhinga, Yehova o vha a tshi shumisa vhashumeli vhawe uri vha ḓise khaṱulo dzawe. Maṅwalo a ri: “Zwo vha zwi tshi bva ha Mudzimu, uri Ahasia a lovhe nga u dalela Yoramu. Ngauri o ri u swika, a bva na Yoramu vha yo ṱanganedza Yehu murwa wa Nimisi we Mudzimu a mu vhumba khosi uri a lozwe lushaka lwa Ahaba.” (2 Koron. 22:7) Musi a tshi bvisa tshitumbu tsha Yoramu goloini, Yehu o zwi pfesesa uri zwenezwi zwo ḓadzisa fulufhedziso ḽa Yehova ḽa u ṱarafa Ahaba nge a vhulaha Nabothe. Zwiṅwe hafhu, Yehu o laedzwa uri a ‘lifhedze Isebele malofha a vhaḓinḓa vha Mudzimu.’—2 Dzikh. 9:7, 25, 26; 1 Dzikh. 21:17-19.

Ṋamusi a hu na mushumeli wa Yehova ane a ḓilwela kha vhapikisi vha vhurabeli ho kunaho. Mudzimu o ri: “U lifhedza ndi hanga.” (Vha-Heb. 10:30) Fhedzi u itela u tsireledza tshivhidzo  kha vhathu vhane vha nga tshi tshikafhadza, vhahulwane vha Vhakriste vha nga kha ḓi tea u vha na tshivhindi u fana na Yehu. (1 Vha-Kor. 5:9-13) Nahone miraḓo yoṱhe ya tshivhidzo i fanela u ḓiimisela u iledza u konana na vhathu vho bviswaho tshivhidzoni.—2 Yoh. 9-11.

YEHU O ḒIFUNGA A TSHI ITELA YEHOVA

Zwe zwa ṱuṱuwedza Yehu uri a ite mushumo wawe zwi pfala maipfini awe a tevhelaho e a a vhudza Yonadaba a fulufhedzeaho ane a ri: “Tshimbila na nṋe U vhone ndi tshi ḓi-funga ndi tshi itela Yehova.” Yonadaba o tenda, a dzhena goloini ya Yehu nahone a ṱuwa nae Samaria. Musi e henefho, “Yehu o . . . ita tshimbevha uri a lozwe vhalanda vha Baali.”—2 Dzikh. 10:15-17, 19.

Yehu o ḓivhadza uri u khou ṱoḓa u itela Baali “vhuṱambo vhuhulu.” (2 Dzikh. 10:18, 19) Muṅwe mugudiswa o ri: “Yehu hafha o shumisa maipfi nga vhuṱali. Naho ipfi ḽe ḽa shumiswa hafha kanzhi ḽi tshi amba ‘tshiṱhavhelo,’ ḽi dovha ḽa amba ‘u vhulaha’ vhagunei.” Nga nṱhani ha uri Yehu o vha a tshi ṱoḓa mugwadameli muṅwe na muṅwe wa Baali a tshi vha hone kha tshenetshi tshiitea, o vha kuvhanganya vhoṱhe nḓuni ya Baali nahone a ri vha ambare zwiambaro zwo khetheaho. “Ha ri vhó fhedza u ṋekedza zwidzimu,” Yehu a laedza vhanna vha 80 vho ḓiṱamaho uri vha vhulahe vhagwadameli vha Baali. Nga murahu ha zwenezwo, o laedza uri nnḓu ya Baali i thuthwe nahone i itwe fhethu ha u bvela, zwa ita uri i si tsha fanelea uri hu gwadamelwe khayo.—2 Dzikh. 10:20-27.

Ndi ngoho uri Yehu o shulula malofha manzhi. Naho zwo ralo, Maṅwalo a mu ṱalusa sa munna a re na tshivhindi we a vhofholola Vhaisiraele kha u tsikeledzwa nga Isebele na muṱa wawe. Arali hu na murangaphanḓa kha ḽa Isiraele we a vha a tshi nga kona u khunyeledza zwenezwi, o vha a tshi fanela u vha e munna wa tshivhindi, o ḓiimiselaho na ane a fhisea. Iṅwe ṱhalusamaipfi ya Bivhili i ri: “Wo vha u mushumo u konḓaho nahone wo itwa nga vhulondi. Arali vhagwadameli vha Baali vho vha vha songo tou vhulahwa zwo vha zwi sa ḓo konadzea u fhelisa vhurabeli ha Baali kha ḽa Isiraele.”

A zwi timatimisi uri ni a kona u vhona uri zwiimo zwe Vhakriste vha sedzana nazwo ṋamusi zwi ṱoḓa uri vha vhe na dziṅwe pfaneleo dza Yehu. Sa tsumbo, ri fanela u ita mini arali ri tshi lingea u ita zwithu zwine Yehova a si zwi ṱanganedze? Ri fanela u hana nga u ṱavhanya, nga tshivhindi na nga u fhisea. Musi zwi tshi ḓa kha u ḓikumedza hashu kha Mudzimu, ri tou ḓifunga ri tshi itela Yehova.

U SEDZESA U TSHIMBILA NGA MULAYO WA YEHOVA

Nḓila ye enea mafhungo a guma ngayo ndi tsevho kha riṋe. Yehu ho ngo ‘litsha dziḽa ṋamana dza musuku muḓini wa Bethele na wa Dani.’ (2 Dzikh. 10:29) Zwi ḓa hani uri muthu we a vha a tshi fhisetshela vhurabeli ho kunaho a gwadamele zwifanyiso?

Yehu a nga kha ḓi vha o humbula uri u fhandekana ha muvhuso wa Isiraele na wa Yuda zwo vha zwi tshi amba uri yeneyo mivhuso i fanela u fhandekana na nga vhurereli. Nga zwenezwo, u fana na mahosi a Isiraele a kale, o lingedza u fhandekanya mivhuso yeneyo nga u ita uri hu gwadamelwe ṋamana. Fhedzi zwenezwo zwo vha zwi tshi ḓo sumbedza uri ha fulufheli Yehova, we a mu ita khosi.

Yehova o khoḓa Yehu nge a ‘ita zwavhuḓi zwe Mudzimu a wana zwo luga.’ Naho zwo ralo, Yehu “ha ngo sedzesa u tshimbila nga nḓila ya Mulayo wa Yehova Mudzimu wa Isiraele.” (2 Dzikh. 10:30, 31) Musi ni tshi humbula zwithu zwoṱhe zwe Yehu a zwi ita, u litsha hawe u tshimbila na Mudzimu zwi nga ni mangadza na u ni ṱungufhadza. Naho zwo ralo, hu na zwine ra zwi guda khazwo. A ro ngo vhuya ra fanela u dzhiela fhasi vhushaka hashu na Yehova. Ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe, ri fanela u ṱahulela u fulufhedzea kha Mudzimu nga u guda Ipfi ḽawe, u elekanya nga ha ḽo na u rabela Khotsi ashu wa ṱaḓulu zwi tshi bva mbiluni. Nga zwenezwo, ri fanela u vha na vhulondi u itela u tshimbila nga mulayo wa Yehova nga mbilu dzashu dzoṱhe.—1 Vha-Kor. 10:12.

[Bogisi kha siaṱari 4]

Ḓivhazwakale Ya Yehu

Vhasasaladzi vho timatima arali vhabvumbedzwa vho bulwaho Maṅwaloni vhe vhathu vha vhukuma. Nga zwenezwo, naa hu na vhuṅwe vhuṱanzi vhu si ha Bivhili vhu ambaho nga ha Yehu?

Hu na maṅwalwa ane a swika mararu a bvaho Asuri ḽa kale ane a bula yeneyi khosi ya Isiraele nga dzina. Ḽiṅwe ḽa eneo maṅwalwa ḽi sumbedza Yehu kana khamusi muṅwe wa vhaimeleli vhawe a tshi khou losha Khosi ya Asuri Salamanasere wa Vhuraru na u mu luvha. Zwo ṅwalwaho henefho ndi hezwi: “Nduvho ya Yehu (Ia-ú-a) murwa wa Omiri (Hu-um-ri); ndo ṋewa tsimbi-tseṱha, musuku, ndilo ya saplu, mudzio wo sekenaho fhasi, mabakete na zwinwelo zwa musuku, gokoko, lubaḓa lwa khosi (na) puruhtu ya bulannga [zwine ipfi puruhtu ḽa amba zwone a zwi ḓivhei].” Yehu o vha e si “murwa wa Omiri” nga ho livhaho, fhedzi wonoyo mubulo wo vha u tshi shumiswa kha mutevhe wa mahosi a Isiraele nga nṱhani ha uri Omiri o vha e na bvumo na nga uri o fhaṱa Samaria, musanda wa Isiraele.

Zwe zwa ambiwa nga khosi ya Asuri malugana na nduvho ye ya ḓiswa nga Yehu a zwi na vhuṱanzi. Naho zwo ralo, o bula Yehu luraru​—kha ḽiṅwalwa, kha tshifanyiso tsha Salamanasere na kha ḓivhazwakale ya mahosi a Asuri. Zwenezwi zwi bvisela khagala uri onoyu mubvumbedzwa wa Bivhilini ndi muthu wa vhukuma.