NGANEAVHUTSHILO
U Ḓiimisela U Vha Swole Ḽa Kristo
Musi hu tshi khou thuntshiwa tsini na he nda vha ndo dzumbama hone, nga zwiṱuku nga zwiṱuku ndo imisela sagaduku tshena nṱha. Maswole e a vha a tshi khou thuntsha o vhidzelela nga ipfi ḽihulu uri ndi bve fhethu he nda vha ndo dzumbama hone. Ndo ya kha eneo maswole naho ndo vha ndi sa ḓivhi uri ndi ḓo tshila kana ndi ḓo fa. Zwo ḓa hani uri ndi ḓiwane ndi kha honoho vhuimo vhu konḓaho?
NDO bebwa nga 1926 ngei Karítsa, muvhunduni muṱuku wa ngei Greece, ndi ṅwana wa vhusumbe kha vha malo.
Musi ndi sa athu u bebwa, vhabebi vhanga vho ṱangana na John Papparizos we a vha e Mugudi wa Bivhili a fhiseaho vhukuma we a vha a tshi ambesa nahone nga tshenetsho tshifhinga Ṱhanzi dza Yehova dzo vha dzi tshi vhidzwa Vhagudi vha Bivhili. Nga nṱhani ha uri vho ṱuṱuwedzwa nga nḓila ye John a vha a tshi ḓivha ngayo Maṅwalo, vho thoma u ya miṱanganoni ya Vhagudi vha Bivhili henefho muvhunduni wahashu. Mme anga vho vha vhe na lutendo lwo khwaṱhaho kha Yehova Mudzimu naho vho vha vha songo funzea, vho vha vha tshi huwelela musi vha tshi wana tshibuli. Zwi ṱungufhadzaho ndi uri khotsi anga vho vha vho livhisa ṱhogomelo kha u sa fhelela ha vhathu nahone nga zwiṱuku nga zwiṱuku vho litsha u ya miṱanganoni ya Vhukriste.
Nṋe na vhana vhahashu ro vha ri tshi ṱhonifha Bivhili, fhedzi ro kanganyiswa nga miḓifho ya vhuswa musi ri tshi khou ḓi aluwa. Nga 1939, ho vha na Nndwa ya Shango ya Vhuvhili ngei Yuropa nahone zwenezwo zwo tshuwisa vhadzulapo vha muvhunduni wa hashu. Muhura washu na muzwala wanga Nicolas Psarras we a vha a tshi kha ḓi tou bva u lovhedzwa vho kombetshedzwa uri vha dzhenele vhuswole ngei Gerika. Nga tshivhindi, Nicolas we a vha e na miṅwaha ya 20 o vhudza maswole a ri, “a thi nga koni u ya nndwani ngauri nṋe ndi swole ḽa Kristo.” O iswa khothe ya maswole nahone a gwevhelwa u dzula dzhele miṅwaha ya fumi. Zwenezwo zwo ri mangadza!
Zwi takadzaho ndi uri mathomoni a 1941, maswole a Allied o dzhena shangoni ḽa Greece nahone Nicolas a vhofhololwa dzhele. Nicolas o vhuyelela ngei Karítsa he mukomana wanga Ilias a mu vhudzisesa nga ha Bivhili. Ndo vha ndo thetshelesa nga vhuronwane. Nga murahu ha zwenezwo, nṋe, Ilias na khaladzi anga muṱuku ane a pfi Efmorfia ro thoma u guda Bivhili nahone ro vha ri tshi ya miṱanganoni ya Dziṱhanzi tshifhinga tshoṱhe. Nga ṅwaha u tevhelaho, vhuraru hashu ro ḓiṋekedzela kha Yehova nahone ra lovhedzwa. Nga murahu, vhaṅwe vhana vhahashu vhaṋa na vhone vho vha Dziṱhanzi.
Nga 1942, Tshivhidzo tsha ngei Karítsa tsho vha tshi na vhaswa vha ṱahe vhane vha vha miṅwahani ya 15 u swika 25. Roṱhe ro vha ri tshi zwi ḓivha uri ri ḓo sedzana na milingo mihulwane. U itela u khwaṱhisa lutendo lwashu, musi ri tshi wana tshifhinga ro vha ri tshi kuvhangana u itela u guda Bivhili, u imba nyimbo dza lwa ṱaḓulu na u rabela. Zwenezwo zwo ita uri lutendo lwashu lu khwaṱhe.
Demetrius na khonani dzawe ngei Karítsa
NNDWA YA VHADZULAPO
Musi Nndwa ya Shango ya Vhuvhili i tshi fhela, vhakomunisi vha ngei Gerika vho vutshela muvhuso wa Gerika nahone zwa ita uri hu vhe na nndwa ya vhadzulapo. Vhakomunisi vhe vha vha vhe vhafheṱashango vho dzhena muvhunduni nahone vha kombetshedza vhadzulapo uri vha ṱanganele navho. Musi vha tshi swika muvhunduni wa hashu, vho dzhia nga khani vhaswa vhararu vha Dziṱhanzi, ho vha hu Antonio Tsoukaris, Ilias na nṋe. Ro vha vhudza uri a ri dzhii sia sa Vhakriste; fhedzi vho ri kombetshedza u matsha ri tshi ya Thavhani ya Olympus, hune ha vha kule nga awara dzi ṱoḓaho u vha 12 u bva muvhunduni wa hashu.
Nga murahu ha zwenezwo, swole ḽa mukomunisi ḽo ri vhudza uri ri fanela u ṱanganela na ḽihoro ḽa vhafheṱashango. Musi ri tshi mu ṱalutshedza uri Vhakriste vha ngoho a vha iti zwa dzinndwa, ḽeneḽo swole ḽo ri kokodzela kha mudzhenerala. Musi ri tshi dovholola zwe ra zwi vhudza swole, mudzhenerala o ri, “Dzhiani meila nahone ni hwale vhathu vho huvhalaho nndwani ni vha ise vhuongeloni.”
Ro fhindula ra ri: “Hu ḓo itea mini arali ra nga farwa nga maswole? Naa a vha nga ri dzhii sa maswina?” Mudzhenerala o ri: “Isani vhurotho kha maswole.” Ro mu vhudzisa uri: “Hu ḓo itea mini arali swole ḽa ri vhona ri na meila nahone ḽa ri vhudza uri ri ise zwihali kha maswole?” Mudzhenerala o humbulisisa nga ha zwenezwi. Mafheleloni o ri: “Ndi zwone, ṱhogomelani dzinngu! Dzulani henefha thavhani ni lise sambi.”
Samusi ro vha ro tangwa nga dzinndwa, luvalo lwashu lwo ri tendela uri ri ṱhogomele nngu. Nga murahu ha ṅwaha, mukomana wanga muhulwane Ilias o tendelwa uri a humele hayani u itela u ṱhogomela mme anga vha tshilikadzi. Antonio o mbo ḓi lwala nahone a humiselwa hayani. Fhedzi nṋe ndo sala vhuthubwani.
Nga tshenetsho tshifhinga, mmbi ya Gerika yo vha i tshi khou fhelisa tshigwada tsha vhukomunisi nga zwiṱuku nga zwiṱuku. Tshigwada tshe tsha vha tsho nthuba tsho shavhela thavhani dzine dza vha tsini na ngei Albania. Musi ri tsini na bodara, ro tangwa nga maswole a Gerika. Vhathu vhe nda vha ndi navho vho tshuwa nahone vha shavha. Ndo dzumbama murahu ha muri we wa vha wo wa, nahone maswole o mmbidzelela samusi zwo ṱaluswa mathomoni.
Musi ndi tshi ṱalutshedza maswole a Gerika uri ndo vha ndo thubiwa nga vhakomunisi, vho ṱuwa na nṋe gammbani ya maswole tsini na ngei Véroia, ḓorobo ya kale ya Beroea ye ha ambiwa nga hayo Bivhilini. Musi ndi henefho, ndo vhudzwa uri ndi fanela u bwa milindi ya maswole. Musi ndi tshi hana, swole ḽo ita uri ndi iswe tshiṱangadzimeni tsha ngei Makrónisos (Makronisi).
TSHIṰANGADZIME TSHI OFHISAHO
Tshiṱangadzime tsha Makrónisos tshine tsha vha ngei Attica hune ha vha vhukule nga khilomithara dza 50 u bva ngei Athens ho vha hu fhethu hu tsikeledzaho vhukuma, hu si na maḓi na hu fhisaho vhukuma. Tshenetsho tshiṱangadzime tsho vha tsho lapfa nga khilomithara dza 13 nahone tsho aṱama nga mithara dza 500. U bva nga 1947 u swika nga 1958, tshenetsho tshiṱangadzime tsho vha tshi na zwivhotshwa zwi fhiraho 100 000, u katela na vhakomunisi na vhe vha vha vha tshi humbulelwa uri ndi vhakomunisi, vhathu vhe vha vha vha tshi hana u lwa u katela na Ṱhanzi dza Yehova nnzhi.
Musi ndi tshi swika henefho nga 1949, zwivhotshwa zwo vha zwo kuvhanganywa kha dzigammba dzo fhamba-fhambanaho. Ndo vha ndo valelwa gammbani i songo tsireledzeaho na vhaṅwe vhanna vhanzhi. Ro vha ri 40 nahone ri tshi eḓela fhasi denndeni ḽo itelwaho u dzula vhathu vha fumi. Ro vha ri tshi nwa maḓi a songo kunaho nahone kanzhi ri tshi ḽa ṋawa na dzi-eggplants. Ho vha hu tshi dzula hu na buse na muya nahone zwenezwo zwo vha zwi tshi ri konḓisela vhutshilo. Zwi takadzaho ndi uri ro vha ri sa sukumedzi matombo ngauri zwenezwo zwithu zwo huvhadza zwivhotshwa zwinzhi.
Ndi na dziṅwe Ṱhanzi musi ro valelwa tshiṱangadzimeni tsha ngei Makrónisos
Ḽiṅwe ḓuvha musi ndi tshi khou tshimbila tsini na lwanzhe, ndo ṱangana na Ṱhanzi dzi si gathi dze dza vha dzi kha dziṅwe gammba. Zwo takadza vhukuma u ṱangana navho! U itela uri ri si dzhene khomboni, ro vha ri sa ṱangani tshifhinga tshoṱhe. Ro vha ri tshi huwelela tshiphirini kha zwiṅwe zwivhotshwa nahone vhaṅwe vhavho vho vha Ṱhanzi dza Yehova. Zwenezwo zwithu na thabelo i bvaho mbiluni zwo ri thusa uri ri dzule ro khwaṱha nga lwa muya.
U SHENGEDZWA
Nga murahu ha miṅwedzi ya fumi ndi vhuthubwani, vhathu vhe vha vha vho nthuba vho dzhia phetho ya uri ndi ambare zwiambaro zwa vhuswole. Musi ndi tshi hana, vho nkokodzela kha mulangi wa gammba. Ndo ṋea onoyo mulanguli luṅwalo lune lwa ri: “Ndi ṱoḓa u vha swole ḽa Kristo fhedzi.” Musi vho no ntshushedza, onoyo mulanguli o ṱuwa na nṋe kha muṅwe mulanguli wa mubishopho muhulwane wa Orthodox ya Gerika we a vha o ambara zwiambaro zwa kereke. Nga tshivhindi musi ndi tshi fhindula mbudziso dzawe ndi tshi shumisa Maṅwalo, o sinyuwa nahone a ri: “Mu bviseni phanḓa hanga. Ndi mufhisetsheli!”
Nga matsheloni a ḓuvha ḽi tevhelaho, maswole o dovha a mmbudza uri ndi fanela u ambara zwiambaro zwa maswole. Musi ndi tshi hana, vho nthwa nga mavili na nga thanda. Vho nthumela vhuongeloni ha gammbani u itela u vhona arali marambo anga a songo vunḓea, nga murahu vha nkhumisela denndeni. Zwenezwi zwithu zwo bvela phanḓa lwa miṅwedzi mivhili.
Nga nṱhani ha uri lutendo lwanga lwo vha lu sa thenga-thengi, mafheleloni eneo maswole o lingedza nḓila ntswa. Eneo maswole o mmbofha zwanḓa, a nthwa nga thambo nga fhasi ha milenzhe. Musi ndi khou pfa vhuṱungu, ndo humbula maipfi a Yesu ane a ri: “Ni takale musi vhathu vha tshi ni sema na u ni tovhola . . . Takalani ni pembele, ngauri malamba aṋu ndi manzhi ngei ṱaḓulu, na vhaporofita vhe vha vha hone phanḓa haṋu vho ḓi vha tovhola.” (Mat. 5:11, 12) Musi zwi tshi vhonala u nga a vha nga litshi u nthwa, ndo mbo ḓi ṋoka.
Ndo karuwa seleni i rotholaho vhukuma, i si na vhurotho, maḓi kana nguvho. Naho zwo ralo, ndo ḓipfa ndi khwine. Samusi Bivhili yo fulufhedzisa, “mulalo wa Mudzimu” wo vha u tshi khou ‘tsireledza mbilu yanga na muhumbulo wanga.’ (Vhafil. 4:7) Nga ḓuvha ḽi tevhelaho, ḽiṅwe swole ḽe ḽa vha ḽi na vhuthu ḽo nṋea vhurotho, maḓi na nguvho. Ḽiṅwe swole ḽo nṋea zwiḽiwa zwaḽo. Kha zwenezwi zwithu zwoṱhe, ndo kona u vhona uri Yehova u khou nṱhogomela.
Vhalanguli vho vha vha tshi ndzhia sa ḽishandukwa nahone vho ṱuwa na nṋe khothe ya maswole ya ngei Athens. Musi ndi henefho, ndo gwevhelwa u dzula dzhele lwa miṅwaha miraru tshiṱangadzimeni tsha ngei Yíaros (Gyaros) tshine tsha vha vhukule nga khilomithara dzi ṱoḓaho u vha 50 u bva vhubvaḓuvha ha Makrónisos.
“RI NGA NI FULUFHELA”
Dzhele ya ngei Yíaros yo vha i khulwane vhukuma nahone ho vha hu tshi nga valelwa zwivhotshwa zwi fhiraho 5 000. Ho vha hu na Ṱhanzi dza Yehova dza sumbe, dze dza vha dzo valelwa nga nṱhani ha u sa dzhia sia sa Vhakriste. Naho zwo vha zwi songo tendelwa, roṱhe ro vha ri tshi ṱangana tshiphirini u itela u guda Bivhili. Kanzhi ro vha ri tshi wana kopi dza Tshiingamo dze ra vha ri tshi dzi kopolola nga tshanḓa u itela u dzi shumisa musi ri tshi guda.
Ḽiṅwe ḓuvha musi ri tshi khou guda tshiphirini, pholisa ḽo ri wanedza nahone ḽa dzhia khandiso dzashu. Ro vhidzelwa ofisini ya mulanguli nahone ro vha ri tshi vhona u nga tshigwevho tshashu tshi ḓo engedzwa. Nṱhani hazwo, mulanguli o ri: “Ri a ni ḓivha nahone ri ṱhonifha vhuimo haṋu. Ri a zwi ḓivha uri ri nga ni fulufhela. Humelani mushumoni.” O dovha a ṋea vhaṅwe vhashu mishumo i leluwaho. Ro livhuha vhukuma. Hu sa londwi uri ri dzhele, u fulufhedzea hashu sa Vhakriste zwi nga rendisa Yehova.
U ima hashu ro khwaṱha zwo dovha zwa ita uri hu vhe na dziṅwe mbuyelo dzavhuḓi. Tshiṅwe tshivhotshwa tshe tsha vha tshi muphurofesa wa mbalo tsho ri vhudzisa nga ha lutendo lwashu ngauri tsho vha tsho no vhona nḓila ine ra ḓifara ngayo. Musi Dziṱhanzi dzi tshi vhofhololwa mathomoni a 1951, na tshenetsho tshivhotshwa tsho vhofhololwa. Nga murahu, o ḓa a lovhedzwa sa Ṱhanzi nahone a vha muhuweleli wa tshifhinga tsho ḓalaho.
NDI KHA ḒI VHA SWOLE
Ndi na mufumakadzi wanga, Janette
Musi ndi tshi vhofhololwa, ndo humela muṱani wa hashu ngei Karítsa. Nga murahu, vhadzulapo vhanzhi u katela na nṋe, ro pfulutshela ngei Melbourne kha ḽa Australia. Musi ndi henefho ndo ṱangana na Janette nahone ra vhingana. Ro alusa murwa na vhananyana vhararu nga nḓila ya Vhukriste.
Zwino ndi na miṅwaha ya 90, fhedzi ndi kha ḓi vha muhulwane wa tshivhidzo. Nga nṱhani ha uri ndo vha ndo huvhala, nga zwiṅwe zwifhinga muvhili wanga na milenzhe zwi a vhavha, zwihuluhulu musi ndi tshi bva mushumoni wa u huwelela. Naho zwo ralo, ndo ḓiimisela u fhira naho hu lini u vha “swole ḽa Kristo.”—2 Tim. 2:3.
