Mme anga vho vha vhe na miṅwaha ya 17 musi ndi tshi bebwa nga 1960. Khotsi anga vho ri ṱutshela ndi sa athu u bebwa. Nṋe na mme anga ro dzula na vhomakhulu wanga ngei Burg, ḓorobo ṱhukhu i wanalaho Riphabuliki ya Vhudemokirati ya Dzheremane kana Vhubvaḓuvha ha Dzheremane. Vhathu vhanzhi vho vha vha sa tendi uri Mudzimu u hone nahone na muṱa wahashu wo vha u na mavhonele a fanaho. Mudzimu o vha e si tshithu kha riṋe.

Musi ndi tshi khou aluwa, ndo vha ndi tshi takalela u fhedza tshifhinga na Makhulu wanga vha mukalaha. Ro vha ri tshi ita mishumo minzhi i ngaho u rema matavhi a miri. Sa ṅwana, ndo vha ndi tshi zwi takalela. Ndo vha ndi sa vhilaeli nga tshithu nahone ndi tshi dzula ndo takala.

Ḽiṅwe ḓuvha musi ndi na miṅwaha ya sumbe, ho itea zwiṅwe zwithu zwi ofhisaho. Ndo vha ndi tshi kha ḓi tou bva u thoma ṅwaha wanga wa vhuvhili tshikoloni. Musi ndi nḓilani ya u ya hayani, ndo gonya pala ḽa muḓagasi. Musi ndi nṱha nga mithara dza malo, ndo tshokiwa nga muḓagasi. Musi ndi tshi karuwa, ndo vha ndi si tsheena zwanḓa. Zwo vha zwo swa nahone ndo huvhala vhukuma lwe zwa ita uri zwanḓa zwanga zwoṱhe zwi tumulwe u itela u thivhela uri malofha o swaho a sa tshikafhadze maṅwe malofha. Samusi ni tshi nga zwi humbula, mme anga na vhomakhulu wanga vho vha vho tsikeledzea. Naho zwo ralo, samusi ndo vha ndi tshee muṱuku, ndo vha ndi sa koni u pfesesa nga vhuḓalo nḓila ye u xelelwa nga zwanḓa zwa vha zwi tshi ḓo kwama ngayo vhutshilo hanga.

Musi ndi tshi bva vhuongeloni, ndo humela tshikoloni. Vhana vho vha vha tshi nkolela, vha tshi ntsukumedza na u mposa nga zwithu ngauri ndo vha ndi sa koni u ḓilwela. Zwe vha zwi ita kha nṋe na maipfi avho a ṱhavhaho, zwo mpfisa vhuṱungu vhukuma. Mafheleloni, ndo rumelwa Birkenwerder Tshikoloni tsha Vhaholefhali, tshe tsha vha tshi hositele ya vhana vho holefhalaho. Samusi tshenetsho tshikolo tsho vha tshi kule na hayani, mme anga na vhomakhulu wanga vho vha vha sa koni u ḓa u ndalela. Ndo vha ndi tshi vha vhona fhedzi musi tshikolo tsho vala. Kha miṅwaha ya fumi ye ya tevhela, ndo aluwa ndi si na mme anga na vhomakhulu wanga.

Ndo guda u ita mishumo minzhi ndi tshi shumisa milenzhe yanga. Naa ni nga zwi vhona nga maṱo a muhumbulo uri zwi hani u shumisa zwikunwane u fara forogo kana lebula musi ni tshi khou ḽa? Fhedzi ndo kona u vha na honoho vhutsila. Ndo dovha nda guda u gama mavhudzi na u ṱamba maṋo ndi tshi shumisa milenzhe. Ndo thoma u  kona u amba na vhathu ndi tshi tambisa na milenzhe. Milenzhe yanga yo vha zwanḓa zwanga.

Musi ndi miṅwahani ya vhufumi, ndo vha ndi tshi takalela u vhala bugu dza saintsi. Nga zwiṅwe zwifhinga, ndo vha ndi tshi ḓivhona ndi na zwanḓa zwine zwa ntendela u ita zwithu zwoṱhe. Musi ndi na miṅwaha ya 14, ndo thoma u daha. Ndo vhona u nga zwi ḓo ita uri ndi ḓifulufhele na u ita uri ndi ḓipfe ndi tshi fana na vhaṅwe. Zwo vha zwi tshi tou nga ndi khou ri: ‘Ee, na nṋe ndi nga kona u zwi ita. Vhane vha daha ndi vhathu vhahulwane, hu sa londwi uri vha na zwanḓa kana a vha na.’

Ndo dzula ndo farakanea nahone ndi tshi ḓimvumvusa. Ndo vha muraḓo wa Free German Youth, tshigwada tshee tsha vha tshi tshi rangwaho phanḓa nga dzangano ḽa vhaswa nahone ndo vha ndi tshi shuma sa muṅwaleli, ho vha hu vhuḓifhinduleli ha ndeme kha miraḓo ya tshenetsho tshigwada. Ndo dovha nda vha muraḓo wa tshigwada tsha u imba, u ita vhurendi na u shela mulenzhe kha mitambo ya vhathu vho holefhalaho. Musi ndo no fhedza u guda, ndo thoma u shuma kha khamphani ye ya vha i ḓoroboni yashu. Musi ndi tshi khou aluwa, kanzhi ndo vha ndi tshi ambara zwanḓa zwa pulasitiki ngauri ndo vha ndi tshi ṱoḓa u vha munna o fhelelaho.

Ḽiṅwe ḓuvha ndo lindela tshidimela ndi tshi khou ya mushumoni, muṅwe munna o ḓa kha nṋe. O mbudzisa arali ndi tshi humbula uri Mudzimu a nga ita uri ndi dovhe ndi vhe na zwanḓa. Ndo vha ndo mangala. Ndi a ṱoḓa u dovha nda vha na zwanḓa, fhedzi kha nṋe zwenezwi zwo pfala zwi tshi mangadza nahone zwi sa konadzei! Samusi ndo vha ndi sa tendi uri hu na Mudzimu, ndo vha ndi na vhungoho ha uri haho. U bva ḽeneḽo ḓuvha, ndo vha ndi si tsha ṱoḓa u ṱangana na onoyo munna.

Nga murahu ha tshifhinga, muṅwe mufumakadzi we nda vha ndi tshi shuma nae o nthamba muṱani wa hawe. Musi ri tshi khou nwa kofi, vhabebi vhawe vho thoma u amba nga ha Yehova Mudzimu. Lwo vha lu lwa u tou thoma ndi tshi pfa uri Mudzimu u na dzina. (Psalme ya 83:18) Naho zwo ralo, ndo ambela mbiluni nda ri: ‘Hu nga si vhe na Mudzimu, hu sa londwi uri dzina ḽawe ndi ḽifhio. Ndi ḓo vha sumbedza uri a vha khou amba ngoho.’ Ndo tenda u haseledza navho Bivhili ngauri ndo vha ndi tshi zwi ḓivha uri zwine nda zwi tenda ndi ngoho. Naho zwo ralo, ndo mangala nga nṱhani ha uri a tho ngo kona u sumbedza vhuṱanzi ha uri a huna Mudzimu.

Musi ri tshi ṱolisisa vhuporofita ha Bivhili, nga zwiṱuku nga zwiṱuku ndo shandula mavhonele anga a uri a huna Mudzimu. Zwithu zwinzhi zwe Mudzimu a zwi amba Bivhilini zwo ḓadzea naho zwo ṅwalwa miṅwahani minzhi zwi sa athu u itea. Kha iṅwe ngudo ya Bivhili ye ra vha nayo, ro vhambedza vhuimo vhune ha vha shangoni ṋamusi na vhuporofita vhu wanalaho kha Mateo ndima ya 24, Luka ndima ya 21 na 2 Timotheo ndima ya 3. Samusi tsumbadwadze dzi tshi nga thusa dokotela uri a kone u lafha mulwadze wawe, zwiitea zwoṱhe zwe zwa ambiwa kha honoho vhuporofita zwo nthusa u vhona uri ri khou tshila zwifhingani zwine Bivhili ya zwi vhidza ‘maḓuvha a vhufhelo.’ * Ndo vha ndo mangala. Honoho vhuporofita ho vha vhu tshi khou ḓadzea ndo lavhelesa.

Ndo vha ndi na vhungoho ha uri zwe nda vha ndi tshi khou zwi guda ndi ngoho. Ndo thoma u rabela Yehova Mudzimu uri a nthuse u litsha u daha naho ndi na miṅwaha  i fhiraho fumi ndi tshi daha. Ndo bvela phanḓa ndi tshi guda Bivhili lu ṱoḓaho u vha ṅwaha. Nga ḽa 27 April 1986, ndo lovhedzwa tshiphirini bavuni ḽa u ṱambela samusi nga tshenetsho tshifhinga Ṱhanzi dza ngei Vhubvaḓuvha ha Dzheremane dzo vha dzo thivhelwa.

Nga nṱhani ha uri Ṱhanzi dzo vha dzo thivhelwa, ro vha ri tshi ṱangana mahayani sa tshigwada tshiṱuku nahone ndo vha ndi tshi ḓivha Ṱhanzi dzi si gathi fhedzi. Ndi songo zwi lavhelela, vhavhusi vha he nda vha ndi tshi dzula hone vho tenda ndi tshi ya Vhukovhela ha Dzheremane he Ṱhanzi dza vha dzi songo thivhelwa. Lwa u tou thoma vhutshiloni hanga, ndo kona u ya buthanoni na u vhona vhahashu vhanzhi. Zwo vha zwi zwithu zwi songo ḓoweleaho.

Musi Berlin Wall ine ya vha mukano i tshi wa, Ṱhanzi dza Yehova a dzo ngo tsha thivhelwa. Mafheleloni, ro kona u gwadamela Yehova Mudzimu ro vhofholowa. Ndo vha ndi tshi ṱoḓa u shela mulenzhe nga ho engedzeaho kha mushumo wa u huwelela. Fhedzi ndo vha ndi tshi ofha u amba na vhathu ndi sa vha ḓivhi. Ndo ḓipfa ndi wa fhasi vhukuma nga nṱhani ha u holefhala hanga na uri ndo fhedza tshifhinga tshinzhi ndi hayani ha vhaholefhali. Fhedzi nga 1992, ndo lingedza u huwelela awara dza 60 nga ṅwedzi muthihi. Ndo zwi kona nahone ndo ḓiphina vhukuma. Nga zwenezwo, ndo dzhia phetho ya u zwi ita ṅwedzi muṅwe na muṅwe nahone ndo kona u bvela phanḓa lwa miṅwaha i ṱoḓaho u vha miraru.

Ndi dzula ndi tshi humbula maipfi a re Bivhilini ane a ri: “Ndi nnyi ane a shaya nungo, nṋe ndi si shaye-vho?” (2 Vhakorinta 11:29) Hu sa londwi u holefhala hanga, ndi na muhumbulo nahone ndi a kona u amba. Ndi lingedza nga nungo dzoṱhe u thusa vhaṅwe. Samusi ndi si na zwanḓa, ndi a kona u pfesesa zwavhuḓi vhane vha kundelwa u ita zwiṅwe zwithu. Ndi a ḓivha uri zwi hani u ṱoḓa u ita zwiṅwe zwithu nga mbilu yau yoṱhe ngeno u sa koni u zwi ita. Ndi lingedza u ṱuṱuwedza vhane vha ḓipfa nga yeneyo nḓila. U ṋea vhathu nga yeneyi nḓila zwi ita uri ndi takale.

Ndi ngoho uri nga zwiṅwe zwifhinga ndi ḓipfa ndo tsikeledzea. Ndi ṱoḓa u vha munna o fhelelaho. Ndi ita mishumo minzhi ya ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe, fhedzi zwi fhedza nungo na tshifhinga tshinzhi. Ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe ndi ḓivhudza uri: “Ngauri zwithu zwoṱhe ndi zwi koniswa nga ane a nṋea maanḓa.” (Vhafilipi 4:13) Ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe, Yehova u nṋea nungo dzine nda dzi ṱoḓa u itela u ita mishumo ya ḓuvha na ḓuvha. Ndo guda uri Yehova ha athu u vhuya a litsha u nthusa. Ndi ngazwo ndi sa ṱoḓi u litsha u mu shumela.

Yehova o mphaṱhutshedza nga muṱa—zwithu zwe vhabebi vhanga vha kundelwa u nṋea zwone musi ndi tshee muṱuku na musi ndi tshee muswa. Ndi na mufumakadzi wavhuḓi ane a pfi Elke, ane a vha na lufuno na u pfela vhuṱungu. Zwiṅwe hafhu, Ṱhanzi dza Yehova nnzhi dzo vha vharathu, vhakomana na dzikhaladzi dzanga dza lwa muya—shangoni ḽoṱhe.

Ndi dovha nda khuthadzwa vhukuma nga fulufhedziso ḽa Mudzimu ḽa u ita ḽifhasi ḽoṱhe Paradiso, ine khayo a ḓo ita zwithu ‘zwoṱhe zwiswa’ u katela na u ita uri ndi dovhe ndi vhe na zwanḓa. (Nzumbululo 21:5) Ndi pfesesa ḽeneḽi fulufhedziso khwine musi ndi tshi humbula nga ha zwe Yesu a zwi ita musi e kha ḽifhasi. Kha zwiṅwe zwiitea, o fhodza vho holefhalaho na u fhodza muṅwe munna we a vha o tumulwa nḓevhe. (Mateo 12:13; Luka 22:50, 51) Mafulufhedziso a Yehova na vhuṱolo ha Yesu zwi nkhwaṱhisedza uri hu si kale ndi ḓo dovha nda vha munna o fhelelaho.

Naho zwo ralo, phaṱhutshedzo khulwanesa ndi u ḓivha Yehova Mudzimu. Ndi khotsi anga, khonani yanga, mukhuthadzi wanga na nungo dzanga. Ndi ḓipfa nga nḓila i fanaho na ye Khosi Davida a ḓipfa ngayo musi a tshi ṅwala uri: “Yehova ndi maanḓa anga . . . nd[o] tshidzwa. Mbilu yanga i takalela zwenezwo.” (Psalme ya 28:7) Ndi ṱoḓa u farelela yeneyi ngoho yavhuḓi vhutshilo hanga hoṱhe. Ndo i ṱanganedza naho ndi si na zwanḓa.