VHATHU vhane vha tenda kha pfunzo ya Vhuraruthihi vha amba uri Mudzimu o vhumbwa nga vhathu vhararu—Khotsi, Murwa, na nga Muyamukhethwa. Hu ambiwa uri muṅwe na muṅwe wa vhenevha vhathu vhararu vha a lingana, vha na maanḓa mahulwane, nahone a vha na mathomo. Nga zwenezwo, u ya nga pfunzothendwa ya Vhuraruthihi, Khotsi ndi Mudzimu, Murwa ndi Mudzimu, na Muyamukhethwa ndi Mudzimu, fhedzi hu na Mudzimu muthihi fhedzi.

Vhanzhi vhane vha tenda kha Vhuraruthihi vha tenda uri a vha  koni u ṱalutshedza yeneyi pfunzo. Fhedzi vha humbula uri i funzwa Bivhilini. Tshithu tshi swayeaho ndi tsha uri ipfi “Vhuraruthihi” a ḽi wanali na luthihi Bivhilini. Fhedzi naa muhumbulo wa Vhuraruthihi u a wanala khayo? U itela u fhindula yeneyi mbudziso, kha ri ṱhogomele luṅwalo lune vhunzhi ha vhatikedzi vha yeneyo pfunzo vha lu redza u itela u tikedza pfunzo ya Vhuraruthihi.

Yohane 1:1 i ri: “U rangani Ipfi o vha e hone; huno Ipfi o vha e ha Mudzimu; huno Ipfi o vha e ene Mudzimu.” Nga murahu kha yeneyo ndima, muapostola Yohane o sumbedza nga hu re khagala uri “Ipfi” ndi Yesu. (Yohane 1:14) Naho zwo ralo, samusi Ipfi a tshi vhidzwa Mudzimu, vhaṅwe vha phetha nga uri Murwa na Khotsi vha fanela u vha vhe tshipiḓa tsha Mudzimu muthihi.

Humbulani uri u thomani yeneyi ndimana ya Bivhili yo vha yo ṅwalwa nga Lugerika. Nga murahu, vhaṱalutshedzeli vha ṱalutshedzela maṅwalwa a Lugerika nga dziṅwe nyambo. Naho zwo ralo, vhunzhi ha vhaṱalutshedzeli vha Bivhili a vho ngo shumisa fhungogake ḽine ḽa ri “Ipfi o vha e ene Mudzimu.” Ndi ngani? U ya nga nḓivho ye vha vha vhe nayo malugana na kuṅwalele kwa Lugerika lwa Bivhilini, vhenevho vhaṱalutshedzeli vho phetha nga uri fhungogake ḽine ḽa ri “Ipfi o vha e ene Mudzimu” ḽi fanela u ṱalutshedzelwa nga iṅwe nḓila. Nga nḓila-ḓe? Ṱhogomelani tsumbo dzi si gathi: “Logos [Ipfi] o vha e wa ṱaḓulu.” (A New Translation of the Bible) “Ipfi o vha e mudzimu.” (The New Testament in an Improved Version) “Ipfi o vha e na Mudzimu nahone vho vha vha tshi fana.” (The Translator’s New Testament) U ya nga dzenedzi ṱhalutshedzelo, Ipfi a si Mudzimu nga dzawe. * Nṱhani hazwo, Ipfi o vha a tshi vhidzwa “mudzimu” nga ṅwambo wa uri o vha e na vhuimo ha nṱha u fhira zwiṅwe zwivhumbwa zwa Yehova. Hafha ipfi “mudzimu” ḽi amba “wa maanḓa.”

Vhathu vhanzhi a vha ḓivhi Lugerika lwa Bivhilini. Ngauralo ni nga ḓivha hani zwe muapostola Yohane a vha a tshi khou amba zwone zwa vhukuma? Humbulani nga heyi tsumbo: Mudededzi u khou ṱalutshedza vhagudiswa vhawe iṅwe thero. Nga murahu,  vhagudiswa vha pfesesa ṱhalutshedzelo ya hone nga nḓila dzo fhamba-fhambanaho. Vhagudiswa vha nga piringulula hani eneo mafhungo? Vha nga humbela mudededzi uri a vha ṱalutshedze eneo mafhungo nga vhuḓalo. A zwi timatimisi uri u guda dziṅwe mbuno dzo engedzeaho zwi ḓo vha thusa uri vha pfesese khwine yeneyo thero. Nga hu fanaho, u itela u pfesesa zwine Yohane 1:1 ya amba zwone zwa vhukuma, ni nga sedza kha Evangeli ya Yohane u itela uri ni wane maṅwe mafhungo o engedzeaho nga ha vhuimo ha Yesu. U guda mbuno dzo engedzeaho nga yeneyo thero zwi ḓo ni thusa uri ni swikelele kha phetho yo teaho.

Sa tsumbo, ṱhogomelani zwe Yohane a bvela phanḓa a tshi zwi ṅwala kha ndima ya 1, ndimana 18: “Haho’ we a vhuya a vhona Mudzimu [Ramaanḓaoṱhe].” Naho zwo ralo, vhathu vho no vhona Yesu, Murwa, ngauri Yohane u ri: “Ipfi [Yesu] a shanduka a vha ṋama, a fhaṱa mushasha kha riṋe; ra vhona lupenyo lwawe.” (Yohane 1:14) Nga zwenezwo, Murwa a nga dovha hani a vha Mudzimu Ramaanḓaoṱhe? Yohane o dovha a amba uri Ipfi o vha “e na Mudzimu.” Fhedzi muthu a nga vha hani na muṅwe muthu nahone a dovha a vha onoyo muthu? Zwiṅwe-hafhu, samusi zwo ṅwaliwa kha Yohane 17:3, Yesu o zwi ita zwa pfala uri hu na phambano vhukati hawe na Khotsi awe wa ṱaḓulu. U vhidza Khotsi awe uri ‘ndi Mudzimu wa Ngoho e eṱhe.’ Nahone u ya mafheleloni a Evangeli yawe, Yohane o nweledza eneo mafhungo nga u ri: “Huno izwi zwo ṅwaliwa uri ni tende zwauri Yesu ndi ene Kristo, ndi ene Murwa wa Mudzimu.” (Yohane 20:31) Ṱhogomelani uri Yesu u vhidzwa Murwa wa Mudzimu, hu si Mudzimu. Enea mafhungo o engedzeaho a re kha Evangeli ya Yohane a sumbedza nḓila ine Yohane 1:1 ya fanela u pfeseswa ngayo. Yesu ane a vha ene Ipfi, ndi “mudzimu” nga muhumbulo wa uri u na vhuimo ha nṱha, fhedzi a si muthihi na Mudzimu Ramaanḓaoṱhe.

Humbulani hafhu nga ha tsumbo ya mudededzi wa tshikolo na vhagudiswa. Edzani u humbula arali vhaṅwe vha tshi kha ḓi timatima, na musi vho no ṱalutshedzwa maṅwe mafhungo nga vhuḓalo nga mudededzi wavho. Vho vha vha tshi nga ita mini? Vho vha vha tshi nga vhudzisa muṅwe mudededzi u itela u wana ṱhalutshedzo yo engedzeaho nga ha yeneyo thero. Arali muṅwe mudededzi a tendelana na zwe vha ṱalutshedzwa nga wa u thoma, u timatima havho ho vha hu tshi ḓo fhela. Nga hu fanaho, arali ni si na vhungoho nga ha zwe zwa ṅwaliwa nga muṅwali wa Bivhili ane a vha Yohane  malugana na vhushaka ha Yesu na Mudzimu Ramaanḓaoṱhe, ni nga ṱolisisa maṅwe mafhungo o ṅwalwaho nga vhaṅwe vhaṅwali vha Bivhili. Sa tsumbo, ṱhogomelani zwe zwa ṅwaliwa nga Mateo. Malugana na vhufhelo ha ano maitele a zwithu, o redza Yesu a ri: “Ḽone ḓuvha na tshikhathi tshazwo, a huna a zwi ḓivhaho; na kha vharuṅwa vha ṱaḓulu haho’. Zwi ḓihwa nga Khotsi é eṱhe.” (Mateo 24:36) Enea maipfi a khwaṱhisedza hani uri Yesu a si Mudzimu Ramaanḓaoṱhe?

Yesu o amba uri Khotsi u ḓivha zwinzhi u fhira zwine Murwa a zwi ḓivha. Naho zwo ralo, arali Yesu o vha e tshipiḓa tsha Mudzimu Ramaanḓaoṱhe, o vha a tshi ḓo vha a tshi ḓivha mafhungo oṱhe e Khotsi a vha a tshi a ḓivha. Ngauralo, Murwa na Khotsi a vha lingani. Naho zwo ralo, vhaṅwe vha nga ri: ‘Yesu o vha e na zwivhumbeo zwivhili. Hafha u amba sa muthu wa ṋama.’ Fhedzi naho arali zwo vha zwo ralo, hu pfi mini nga muyamukhethwa? Arali na muyamukhethwa u tshipiḓa tsha Mudzimu ane a vha Khotsi, ndi ngani Yesu a songo amba uri u ḓivha zwine Khotsi a zwi ḓivha?

Musi ni tshi khou bvela phanḓa na u guda Bivhili, ni ḓo ḓowelana na mafhungo manzhi a Bivhili ane a tshimbidzana na enea mafhungo. A khwaṱhisedza ngoho nga ha Khotsi, Murwa, na muyamukhethwa.—Psalme ya 90:2; Mishumo 7:55; Vha-Kolosa 1:15.