1. Nye ca vetiya Paulu oku sanjukila Akristão ko Korindo?

KUNYAMO wa 55 K.K., Upostolo Paulu wa endele kolupale luo Torasi, pole, ka liwekelepo oku sokolola vamanji va kala ko Korindo. Kunyamo waco, wa yeva okuti, pokati ka vamanji pa kala ovitangi vialua. Omo okuti wa lekisile ocisola calua kokuavo, wa va sonehela ukanda oco a va kuatise. (1 Va Kor. 1:11; 4:15) Eye wa tumile kokuavo Tito ekamba liaye liupange, kuenje, wa pinga kokuaye hati, eci a tiuka ko Torasi, o nena esapulo liatiamẽla ku vamanji. Noke, Paulu wa kevelela toke eci Tito a tiuka ko Torasi oco a lombolole ndomo vamanji ko Korindo va kasi. Pole, Paulu wa sumuile, momo Tito ka tiukile lonjanga. Nye Paulu a linga? Eye wa endele ko Makedonia kuna a ka lisangele la Tito. Noke, Tito wa lombolola ulandu wa vamanji ko Korindo hati, va tava kolonumbi Paulu a va sonehela, kuenje, va kuata onjongole yoku li sanga laye. Eci Paulu a yeva esapulo liaco liwa, ‘wa kuata esanju lialua.’—2 Va Kor. 2:12, 13; 7:5-9.

2. (a) Ovina vipi Paulu a sonehela va Korindo, viatiamẽla kekolelo kuenda kesanju liavo? (b) Apulilo api tu konomuisa vocipama cilo?

² Noke liotembo yimue, Paulu wa sonehela Akristão va Korindo ukanda wavali. Eye wa va sapuila hati: “Ka vu kasi ndu okuti ekolelo liene li kasi peka lietu. Pole, tu yongola oku talavaya lene oco esanju liene lilivokiye, momo ekolelo liene olio li ku kuatisi oku talama ngõ.” (2 Va Kor. 1:24, NW) Olondaka evi via Paulu vi lomboloka nye? Olondaka viaco vi pondola ndati oku kuatisa akulu vekongelo koloneke vilo?

3. (a) Olondaka Paulu a popia hati, “ekolelo liene olio li ku kuatisi oku talama ngõ,” vi lomboloka nye? (b) Koloneke vilo akulu vekongelo va kuãi ndati ongangu ya Paulu?

³ Vukanda Paulu a soneha, wa tukula ovina vivali vi kuete esilivilo kefendelo lietu ndeci: Ekolelo, kuenda  esanju. Poku lombolola catiamẽla kekolelo wa soneha ndoco: “Ka vu kasi ndu okuti ekolelo liene li kasi peka lietu. . . . Momo ekolelo liene olio li ku kuatisi oku talama ngõ.” Olondaka evi vi lekisa okuti, Paulu wa kũlĩhĩle ciwa vamanji va kala ko Korindo okuti va kuatele ekolelo lia pama. Ovo ka va pamisile ekolelo liavo omo lioku vetiyiwa la Paulu ale lomanu vakuavo, pole, ekolelo liavo lia pamele omo lioku kolela ku Suku. Ocili okuti, Paulu ka sukilile oku lava ekolelo lia vamanji, kuenda ka kuatele onjongole yoku ci linga. Momo wa kũlĩhĩle okuti, vamanji va kuatele ekolelo lia pama, kuenda va yonguile oku linga ovina via sunguluka. (2 Va Kor. 2:3) Koloneke vilo, akulu vekongelo va kuãi ongangu ya Paulu poku kolela vamanji, kuenda oku va vetiya oku vumba Suku. (2 Va Tes. 3:4) Akulu vekongelo va yuvula oku tumbika ovihandeleko viavo, pole, va pokolola kolonumbi Viovisonehua, via siata oku eciwa vocisoko ca Yehova. Omo liaco, koloneke vilo, akulu vekongelo va siata oku yuvula oku lava ekolelo lia vamanji.—1 Pet. 5:2, 3.

4. (a) Olondaka Paulu a popia hati, ‘tu talavaya lene oco tu vokiye esanju liene,’ vi lomboloka nye? (b) Koloneke vilo, akulu vekongelo va kuãi ndati ongangu ya Paulu?

⁴ Paulu wa popiavo hati: ‘Tu talavaya lene oco tu vokiye esanju liene.’ Paulu wa tiamisila olondaka evi kokuaye kuenda ku vamanji vosi va talavaya kumue laye. Tua ci kũlĩha ndati? Vukanda Paulu a sonehela va Korindo, wa tukula omanu vavali poku soneha ndoco: ‘Yesu, eye ame kumue la Siluano kuenda Timoteo tua kundila pokati kene.’ (2 Va Kor. 1:19) Noke, vovikanda Paulu a soneha, wa tukula ondaka ‘akamba vupange’ okuti wa yi tiamisila ku vana va enda oku lingila kumosi upange ndeci: Apolosi, Akuila, Priska, Timoteo, Tito, kuenda akamba vakuavo. (Va Rom. 16:3, 21; 1 Va Kor. 3:6-9; 2 Va Kor. 8:23) Olondaka Paulu a popia hati, ‘tu talavaya lene oco tu vokiye esanju liene,’ wa vi tiamisila ku va Korindo hati, eye kumue lakamba vaye, va yonguile okuti vamanji vosi vekongelo, va kuata esanju. Koloneke vilo, akulu vekongelo va siatavo oku kuama ongangu yaco. Momo va yongola oku kuatisa vamanji vosi oku ‘vumba Yehova lesanju.’—Osa. 100:2; Va Fil. 1:25.

5. Epulilo lipi tu sukila oku tambulula, kuenda nye tu sukila oku sokolola?

⁵ Ulandu umue wa pita ndopo u lekisa okuti vamanji va sangiwa kolonepa viosi violuali, va vetiyiwa oku tambulula epulilo lia linga hati: “Olondaka vipi lovilinga viakulu vekongelo okuti via siata oku vokiya esanju liove?” Osimbu tu tambulula epulilo eli, sokolola ovina akulu vekongelo va siata oku popia, ale vievi va linga okuti vi ku nenela esanju. Omo liaco, tu sokololi ndomo tu pondola oku kuatisa vamanji vosi vekongelo oco va kuate esanju. *

6, 7. (a) Akulu vekongelo va pondola ndati oku kuama ongangu ya Yesu leyi ya Paulu, kuenda yafendeli vakuavo va Yehova? (b) Momo lie oku ivaluka olonduko via vamanji ci vokiyila esanju liavo?

⁶ Valua pokati ka vamanji va siata oku popia vati, va pondola lika oku kuata esanju, nda akulu vekongelo va lekisa ukamba kokuavo. Akulu vekongelo va pondola oku ci linga poku kuama ongangu ya Daviti, leyi ya Elihu, kuenda ya Yesu. (Tanga 2 Samuele 9:6; Yovi 33:1; Luka 19:5.) Afendeli va Yehova va tukuiwa ndeti, va lekisa ukamba ku vakuavo, poku va tukula kolonduko viavo. Paulu wa kapelekovo esilivilo lioku ivaluka olonduko via vamanji kuenda oku vi tukula. Eye, wa malusula umue pokati kovikanda viaye, poku tukula ci pitahãla 25 ya vamanji kolondudo viavo, oku kongelamo manji umue ukãi o tukuiwa hati Persi, una Paulu a popia  hati: “Lamipo Persi wa soliwa, una wa linga upange wa lua [vu] Ñala.”—Va Rom. 16:3-15.

⁷ Akulu vamue vekongelo, va siata oku pita otembo yalua loku sokolola olonduko via vamanji. Pole, nda va likolisilako oku ci linga, vamanji va limbuka okuti, va kapiwako, ndomo Embimbiliya li ci popia hati: ‘Ove o kuete esilivilo kokuange.’ (Etu. 33:17) Akulu vekongelo, va pondola oku vokiya esanju lia vamanji poku ivaluka olonduko viavo loku vi tukula eci va eca a tambululo kelilongiso Liutala Wondavululi, ale ceci ku lingiwa olonepa vikuavo kolohongele.—Ci sokisa lelivulu lia Yoano 10:3.

8. Ongangu yipi yiwa ya Yehova leyi ya Yesu Paulu a kuama?

⁸ Paulu wa lekisa okuti wa kapeleko vamanji poku va pandiya, kuenje, ca vokiya esanju liavo. Vukanda a va sonehela, wa lekisa onjongole yoku talavaya kumosi lavo, oco va vokiye esanju liavo poku va sonehela ndoco: “Ndu [vu] pandiyi ca lua.” (2 Va Kor. 7:4) Olondaka evi, via vetiya calua vamanji, va kala ko Korindo. Paulu wa lekisavo onjongole yimuamue kakongelo akuavo. (Va Rom. 1:8; Va Fil. 1:3-5; 1 Va Tes. 1:8) Paulu noke yoku tukula Persi vukanda a sonehela ekokengelo lio ko Roma, wa vokiyako hati: ‘Persi wa linga upange wa lua vu Ñala.’ (Va Rom. 16:12) Epandiyo liaco, lia pamisa ekolelo lia manji Persi! Omo liaco, Paulu wa kuama ongangu ya Yehova leyi ya Yesu poku pandiya vamanji.—Tanga Marko 1:9-11; Yoano 1:47; Esit. 2:2, 13, 19.

9. Momo lie oku eca loku tambula epandiyo ci vokiyila esanju lia vamanji?

⁹ Koloneke vilo, akulu vekongelo, va siatavo oku limbuka esilivilo lioku kapako vamanji poku va sapuila vati, va va kuetele ocisola calua. (Olosap. 3:27; 15:23) Ukulu wekongelo o lekisa okuti wa kapako vamanji poku va sapuila hati: ‘Ndi sole calua ovina wa siati oku linga. Ndi yongola oku eca ekuatiso vu sukila.’ Vamanji va sukila oku yeva olondaka viakulu vekongelo, momo vi pondola oku pamisa ekolelo liavo. Manji umue ukãi o kuete ci pitahãla 50 kanyamo, wa sapela lomanu valua poku popia hati: “Kupange wange woku sanda eteku, lalimue eteke nda tambuile epandiyo. Vakuetu tu talavaya kumosi, ka va lianjele lame, kuenda va yongola lika oku livelisapo. Omo liaco, nda ukulu umue wekongelo wa ndi pandiya omo liocikele cimue da tẽlilsa, ndi kuata esanju lialua! Kuenje, ndi limbuka ocisola Isietu wokilu a ndi kuetele.” Manji ukuavo okuti isiaye o kasi oku tekula omãla likaliaye, wa popiavo olondaka via tukuiwa ndeti. Onjanja yimue, ukulu umue wekongelo wa ecele epandiyo kokuaye. Olondaka viaco via kuatisa ndati manji? Eye wa popia hati: “Olondaka ukulu wekongelo a ndi sapuila via lekisa okuti, nda kapiwako!” Nda ukulu wekongelo o pandiya vamanji, esanju liavo li livokiya, kuenda ci va kuatisa oku vumba Suku lesanju okuti, ‘ka va yevi ekavo.’—Isa. 40:31.

10, 11. (a) Akulu vekongelo va pondola ndati oku kuama ongangu ya Nehemiya? (b) Nye ci kuatisa ukulu wekongelo oku pamisa ekolelo lia manji umue poku u pasuisa?

¹⁰ Nye akulu vekongelo va sukila oku linga ci lekisa okuti va kapako vamanji vosi vekongelo, oco esanju liavo li livokiye? Va ci linga poku sokiya otembo yoku kuatisa vamanji vana va sukila oku pamisa ekolelo liavo. (Tanga Ovilinga 20:28.) Nda akulu vekongelo va ci linga, va lekisa okuti, va kuãi ongangu yafendeli va Suku kosimbu. Kũlĩhĩsa ongangu yiwa Nehemiya a lekisa eci a limbuka okuti, ekolelo lia vamanjaye va Yudea lia fetika oku tepuluka. Ulandu waco u lekisa okuti, wa va kuatisa lonjanga oco va pamise ekolelo liavo. (Neh. 4:14) Koloneke vilo, akulu vekongelo va siatavo oku kuama  ongangu yaco. Ovo va ci linga poku sokiya otembo yoku kuatisa vamanji oco va pamise ekolelo liavo. Handi vali, va siata oku eca evetiyo poku nyula vamanji kolonjo viavo vepuluvi lia sokiyiwa. Vokuenda kuepasu liaco, va linga ‘ovina vi pamisa ekolelo lia vamanji.’ (Va Rom. 1:11) Nye ci kuatisa akulu vekongelo oku ci linga?

¹¹ Osimbu ukulu umue wekongelo ka nyulile manji umue, o sokolola ekuatiso a sukila oku eca kokuaye, kuenje o lipula ndoco: ‘Ovitangi vipi a kasi oku liyaka lavio? Olondaka vipi ndi ka popia oco viu kuatise? Ocinimbu cipi Cembimbiliya ndi sukila oku tanga okuti cu kuatisa oku liyaka locitangi caye? Nda ukulu wekongelo wa sokolola lutate osimbu ka endele oku ka linga epasu ku manji umue, ci pondola oku u kuatisa oku lombolola ovina vi pamisa manji a yongola oku nyula. Vokuenda kuepasu liaco, ukulu wekongelo o sukila oku ecelela okuti manji o lombolola ovina viosi vi kasi vutima waye, osimbu o yevelela lutate. (Tia. 1:19) Manji umue ukãi wa popia hati: “Nda ukulu wekongelo o yevelela lutate ovina ndu sapuila, ndi kuata esanju lialua.”—Luka 8:18.

12. Helie vekongelo o sukila oku pamisiwa, kuenda momo lie?

¹² Helie o sukila oku kuatisiwa lepasu liukulu wekongelo? Paulu wa vetiya akulu vekongelo oco va ‘lave ciwa ocunda ci kasi peka liavo.’ Omo liaco, vamanji vosi va kasi vekongelo, va sukila oku yevelela olondaka vi pamisa ekolelo liavo, oku kongelamo akundi votombo yosi okuti, va siata oku likolisilako kupange woku kunda unyamo lunyamo. Momo lie va sukilila ekuatiso liakulu vekongelo? Momo okuti olonjanja vimue ekolelo liavo li hongua omo liovitangi violuali lulo lua vĩha. Ndaño okuti ufendeli wa Suku o kuete ekolelo lia pama, olonjanja vimue o sukila ekuatiso lia vamanji, ndomo tu konomuisa ovitangi Daviti a liyaka lavio komuenyo waye.

13. (a) Vepuluvi lipi Isivivenove a yonguile oku ponda Daviti? (b) Avisiai wa popela ndati Daviti?

¹³ Osimbu umalẽhe Daviti ka nõliwile oku kala osoma, wa liyaka locindululu  Goliata, una wa kala vimbo lio Refaimi. Pole, Daviti wa lekisa utõi, kuenje, wa ponda ocindululu caco. (1 Sam. 17:4, 48-51; 1 Asa. 20:5, 8) Noke lianyamo amue, vokuenda kuyaki wa pita pokati ka va Isareli la va Filisiti, Daviti wa yula ocindululu cikuavo ci tukuiwa hati, Isivivenove okuti, wa kalavo ko Refaimi. (2 Sam. 21:16) Vepuluvi liaco, ocindululu ca kala ocipepi la Daviti oco o ponde. Momo lie? Embimbiliya li lekisa okuti, ‘Daviti wa kavele calua.’ Eci Isivivenove a limbuka okuti Daviti wa kava, wa simĩle okuti, o pondola oku u ponda.’ Pole, osimbu ocindululu caco ka ca imbile unga ku Daviti, ‘Avisiai, omõla wa Ceruya, weya oku kuatisa Daviti. Noke, wa kuata u Filisiti kuenje wo ponda.’ (2 Sam. 21:15-17) Kuenje, ca kuatisa Daviti oku puluka kolofa! Daviti wa eca olopandu ku Avisiai okuti, eci a limbuka ocitangi caco, wo popela kolofa! Ulandu owu u tu longisa nye?

14. (a) Tu yula ndati ovitangi ndeci ca pita la Daviti poku ponda Goliata? (b) Akulu vekongelo va pondola oku pamisa ndati ekolelo lia vamanji oco va tumbulule esanju liavo? Tukula ulandu umue.

¹⁴ Omo okuti tuafendeli va Yehova, tua siata oku amamako lupange wetu woku kunda, ndaño okuti Satana kumue lomanu vaye va siata oku tu kokela ovitangi. Ndaño okuti vamue pokati ketu va siata oku liyaka lovitangi vialua, pole, omo lioku kolela ku Yehova, tu pondola oku yula ovitangi viaco, ndeci Daviti a linga, poku ponda “Goliata.” Omo okuti ovitangi violuali lulo via livokiya calua, pamue tu kava, kuenda ka tu kuata vali utõi. Olonjanja vimue, ka tu kuata utõi omo liovitangi vina okuti, ca leluka oku vi yula. Pole, ci tava okuti ukulu umue wekongelo o tu ĩha ekuatiso votembo ya sunguluka, oco tu amameko oku vumba Suku lesanju. Manji umue ukundi wotembo yosi o kuete ci pitahãla 60 kanyamo wa popia hati: “Olonjanja vimue nda siata oku yeva ekavo, kuenje, si kuata vali ongusu yoku enda kupange woku kunda. Eci ukulu umue wekongelo a limbuka okuti sia kuatele vali ongusu, weya ponele yange. Noke, wa pamisa ekolelo liange lovolandu amue Embimbiliya. Nda kapako olonumbi viaco, kuenje, via ndi kuatisa calua.” Eye wa amisako lulandu waye hati: “Ndeca olopandu kakulu vekongelo va limbuka ocitangi cange, kuenje, va nyiha ekuatiso ndi sukila!” Tu sanjuka calua omo lioku limbuka okuti, akulu vekongelo va siata oku tu kuatisa locisola, ndeci Avisiai a linga ‘poku kuatisa Daviti.’

15, 16. (a) Momo lie Paulu a lekisila ocisola ku vamanjaye? (b) Momo lie tu sukilila oku lekisa ocisola kakulu vekongelo?

¹⁵ Vupange woku nyula vamanji akulu vekongelo va siata oku linga, mua kongela ovina vialua. Olonjanja vimue, akulu vekongelo va siata oku pumba otulo loku likutilila oco va sange onjila yoku kuatisa vamanji vekongelo. (2 Va Kor. 11:27, 28) Ovo va siata oku tẽlisa ovikele viavo lesanju, ndeci Paulu a linga poku sonehela Akristão va Korindo hati: “Ndi likolisilako oku eca ovina viosi ndi kuete oco ndu ku kuatisi.” (2 Va Kor. 12:15, NW) Omo okuti Paulu wa lekisile ocisola ku vamanjaye, wa pita otembo yalua loku pamisa ekolelo liavo. (Tanga 2 Va Korindo 2:4; Va Fil. 2:17; 1 Va Tes. 2:8) Omo liaco, vamanji va solele calua Paulu!—Ovil. 20:31-38.

¹⁶ Omo okuti tuafendeli va Suku, koloneke vilo, tua siatavo oku lekisa ocisola kakulu vekongelo, kuenje, volohutililo vietu, tu eca olopandu ku Yehova omo lieliangiliyo liaco. Momo akulu vekongelo, va siata oku vokiya esanju lietu poku lekisa okuti, va tu kapako, kuenda tu kuatisiwa calua eci va tu nyula. Tu eca olopandu omo lionjongole va kuete yoku tu kuatisa eci tu liyaka lovitangi violuali lulo. Momo, akulu vekongelo ‘olondingupange vimue vi tu nenela esanju.’