1, 2. (a) Navote kumue lomãla vaye va tatiwa ndati lekambo liesunga? (b) Ovituwa vipi vivali tu ka konomuisa vocipama cilo?

ALUME vavali olongangala va lundila ulume umue okuti, wa linga ovina ka via sungulukile. Ovina alume vaco vavali va popia via kala viuhembi. Pole, ulume waco wa laikele oku pondiwa. Sokolola ndomo omanu vana va sole esunga va liyeva poku mola okuti ulume waco kumue lomãla vaye ka va lingile cimue, va kala oku sasuĩwa lovawe oco va pondiwe! Ulandu waco hawesandako. Pole, ulandu waco wa li pita lufendeli umue wa Yehova o tukuiwa hati, Navote wa kala komuenyo eci Soma Ahava a kala oku viala vo Isareli.—1 Olosoma 21:11-13; 2 Olosoma 9:26.

² Vocipama cilo, tu ka lilongisa ovina via lipita la Navote. Tu ka lilongisavo eci catiamẽla kekandu linene ukulu umue ukuekolelo watiamẽlele vekongelo limue Liakristão vokocita  catete a linga. Ovolandu aco avali, a ka lekisa ndomo umbombe kuenda onjongole yoku ecela vi sukiliwa nda tu yongola oku setukula esunga lia Yehova.

3, 4. Helie wa kala Navote kuenda momo lie ka tavele oku landisa epia liaye liayuva ku Soma Ahava?

³ Navote wa kala ufendeli umue wa Yehova ukuekolelo, kotembo yimue eci va Isareli va kala oku kuama ovilinga vĩvi via Soma Ahava kumue lukãi waye ondingaĩvi Nasoma Isevele. Ovo va enda oku fendela o suku yesanda Baale kuenda ka va sumbilile Yehova lovihandeleko viaye. Pole, Navote wa velisilepo calua ukamba waye la Yehova okuti omuenyo waye u sule.

⁴ Tanga 1 Olosoma 21:1-3. Eci Ahava a yonguile oku landa ocumbo cayuva ca Navote ale oku tambula ocumbo caco oco a eca kokuaye ocumbo cikuavo, Navote ka tavele. Momo lie? Lesumbilo wa lombolola hati: “Yehova a ndave koku ku iha ocipiñalo colosekulu viange!” Navote ka tavele kepingilo lia Soma Ahava momo, ocihandeleko Yehova ecele ku va Isareli, ca lekisile okuti ka ci tava oku landisa ocipiñalo cepata. (Ovisila 25:23; Atendelo 36:7) Ocili okuti, Navote wa pokola ku Yehova.

5. Nye Isevele a linga oco a tambule ocumbo cayuva ca Navote?

⁵ Eci Navote a likala oku landisa ocumbo caye, Soma Ahava kumue lukãi waye va linga ovina vĩvi ku Navote. Oco a tambule ocumbo cayuva, Nasoma Isevele wa pinga kalume vavali oco va lundile Navote okuti wa linga ekandu limue, pole ovina viaco ka via kaile viocili. Omo liaco, Navote kumue lomãla vaye va pondiwa. Nye Yehova a linga omo liocitangi caco cekambo liesunga?

6, 7. Yehova wa lekisa ndati okuti o sole esunga kuenda momo lie eci ca lembelekela epata lia Navote lakamba vaye?

⁶ Lonjanga yalua Yehova wa tuma Eliya oco a sapele la Ahava. Eliya wa sapuila Ahava okuti ove umondi kuenda u cimunu. Nye Yehova a nõlapo oku linga? Ahava kumue lukãi waye kuenda omãla vaye va laikele oku pondiwa ndeci Navote kumue lomãla vaye va pondiwa.—1 Olosoma 21:17-25.

⁷ Epata lia Navote kuenda akamba vaye va sumuile calua omo liovina vĩvi Ahava a linga. Pole, Yehova wa mola ekambo liaco liesunga kuenda lonjanga yalua wa tetulula ocitangi caco. Eci ca lembeleka epata kuenda akamba va Navote. Pole, umbombe kuenda ekolelo liavo ku Yehova lieya oku setekiwa omo liovina via laikele oku pita noke.

8. Ahava wa kala ndati eci a yeva esapulo lia Yehova kuenda onima yipi yeyililako?

⁸ Eci Ahava a limbuka ovina Yehova a yonguile oku linga kokuaye, “wa tola olonanga viaye, wa wala ocikelei ketimba liaye, wa likandangiya okulia, wa pekela pocikelei, kuenje wa enda leli! Leli!” Ahava wa lekisa umbombe! Onima yipi yeyililako?  Yehova wa sapuila Eliya hati: “Omo a leketisa kovaso ange, si nena ohali koloneke viaye, te koloneke viomolaye oco nenela epata liaye ohali.” (1 Olosoma 21:27-29; 2 Olosoma 10:10, 11, 17) Yehova una o “pataisa itima,” haiye wa kũlĩlha ovisimĩlo vietu, wa lekisa ohenda ku Ahava.—Olosapo 17:3.

9. Momo lie umbombe wa kala eteyuilo kepata lia Navote kuenda kakamba vaye?

⁹ Eci epata lia Navote kuenda akamba vaye va yeva okuti epata lia Ahava ka lia laikele vali oku kangisiwa toke kolofa viaye, ekolelo va kuatela Suku lia setekiwa. Pole, umbombe wa laikele oku va kuatisa oku teyuila ekolelo liavo. Momo lie? Momo nda va lekisile umbombe, nda va amamako oku fendela Yehova, loku kolela okuti eye ka lekisa ekambo liesunga. (Tanga Esinumuĩlo 32:3, 4.) Kovaso yoloneke, epata lia Navote li ka kuata esumũlũho lioku mola vangandiavo kepinduko. Ku ka kala esunga limue lia lipua ku Navote kuenda komãla vaye. (Yovi 14:14, 15; Yoano 5:28, 29) Omunu womboka wa kũlĩha okuti “Suku o yalela ovina viosi ekanga, ndaño ovina viosi via vunda, ci kale evi viwa, ci kale evi vĩvi.” (Ukundi 12:14) Yehova wa kapako  ovina ka tua kũlĩhĩle. Ocili okuti umbombe u tu teyuila oco ekolelo lietu ku Yehova ka li ka hongue.

10, 11. (a) Ovitangi vipi vi pondola oku kapa voseteko esunga lietu? (b) Umbombe u tu teyuila ndati?

¹⁰ Nda akulu vekongelo va nõlapo onjila yimue okuti ku kuete elomboloko liaco ale ku tava konjila yaco, nye o sukila oku linga? Nye o ka linga nda ove ale omunu umue o sole wopiwa ovikele a kuatele kupange wa Yehova? Nye o sukila oku linga nda ohueli yove, omõla wove ale ekamba liove o sole calua wa tundisiwa vekongelo okuti ove ku tava konjila akulu vekongelo va nõlapo? Nye nda wa linga nda wa limbuka okuti akulu vekongelo va lueya poku lekisa ohenda komunu wa linga ekandu? Ovina viaco vi pondola oku seteka ekolelo lietu ku Yehova kuenda konjila ndomo eye a siata oku sokiya ekongelo koloneke vilo. Umbombe u ku teyuila ndati nda wa setekiwa lovina viaco? Tu konomuisi olonjila vivali.

¹¹ Catete, nda tua lekisa umbombe, tu ka limbuka okuti ka tua kũlĩhĩle ovina viosi via kongeliwamo. Ndaño tua kũlĩha ovina viosi via kongeliwamo, pole Yehova eye lika wa kũlĩha ovina vi kasi vutima womunu. (1 Samuele 16:7) Nda tua ivaluka ovina viaco, lumbombe tu ka limbuka okuti ka tua kũlĩhĩle ovina viosi kuenda tu sukila oku pongolola ovisimĩlo vietu. Cavali, nda tua mola ekambo limue liesunga ale tua tatiwa lonjila yaco, umbombe u ka tu kuatisa oku lekisa epokolo kuenda oku kevelela ku Yehova oco a tetulule ocitangi caco lonjila yimue ya sunguluka. Embimbiliya li popia okuti: “Ndi ci okuti ava va sumba Suku va kala ciwa.” Olio li popiavo hati: “Puãi ka ci kala ciwa londingekandu, ndaño oloneke viayo ka vi lepi.” (Ukundi 8:12, 13) Nda tu lekisa umbombe, tu kuata esanju kuenda ci kuatisavo omanu vakuavo va kongeliwamo.—Tanga 1 Petulu 5:5.

12. Ulandu upi tu konomuisa cilo kuenda momo lie?

¹² Akristão vo kocita catete ko Suria yo Antiokea va lipita locitangi cimue ca seteka umbombe wavo kuenda onjongole yavo yoku ecela. Tu konomuisi ulandu waco oco tu konomuisi ovituwa vietu viatiamẽla koku ecela. Oku ci linga ci ka tu kuatisa oku kuata elomboloko lieci Yehova a talavayela lomanu ka va lipuile lonjila yimue okuti ka lueya ovihandeleko viaye.

13, 14. Ocikele cipi Petulu a kuatele kuenda eye wa lekisa ndati okuti wa kala ulume umue ukuotõi?

¹³ Upostolo Petulu wa kala ukulu umue wekongelo okuti Akristão vosi vo kocita catete vo kũlĩhĩle ciwa. Eye wa kala ekamba lia Yesu kuenda wa tambuile ovikele vimue vi kuete esilivilo lia velapo. (Mateo 16:19) Kunyamo wo 36, Petulu wa tambula ocikele coku kundila Korneliu kumue la vakuanjo yaye vosi. Momo lie ca kalela ocikele cimue ci likasi? Momo Korneliu ka kalele u Yudeia pole, wa kala Ukualofeka okuti ka seviwile evamba. Eci Korneliu la vakuanjo yaye va tambula espiritu sandu, Petulu wa limbuka okuti ovo va lipongiya oku papatisiwa oco  va kale Akristão. Eye wa pula ndoco: “Anga kuli umue o tẽla oku tutuiya ovava okuti ava va tambula espiritu sandu ndetu ka va papatisiwa?”—Ovilinga 10:47.

¹⁴ Kunyamo wo 49, ovapostolo kuenda akulu vo ko Yerusalãi va liongolola oco va nõlepo nda Akristão Vakualofeka va sukilile oku seviwa evamba. Kohongele yaco, Petulu wa sapuila ku vamanji okuti, eye wa mola omanu Vakualofeka ka va seviwile evamba, oku tambula espiritu sandu. Ulandu Petulu a lombolola wa kuatisa osungu yakulu oku tetulula ocitangi caco lonjila yimue ya sunguluka. (Ovilinga 15:6-11, 13, 14, 28, 29) Cikale va Yudea kuenda Akristão Vakualofeka, va eca olopandu momo Petulu wa lekisa utõi poku lombolola ovolandu aco. Citava okuti ca lelukile Kakristão vo kosimbu oku lekisa ekolelo kulume waco ukuekolelo haiye wa loñolohele!—Va Heveru 13:7.

15. Ekandu lipi Petulu a linga eci a kala ko Antiokeya yo ko Suria? (Tala ociluvialuvia kefetikilo liocipama cilo.)

¹⁵ Noke liohongele yaco ya lingiwa ko Yerusalãi, Petulu wa nyula o Suria yo ko Antionkea. Pole, eci a pitĩlako wa kala otembo yalua la vamanji Vakualofeka. Tu pondola oku sokolola ndomo ovo va lilongisa kocisola, kukũlĩhĩso wa Petulu kuenda kovolandu aye. Pole, citava okuti omanu vaco va komõha eci va limbuka okuti Petulu wa liwekapo oku okulia lavo. Petulu wa vetiyavo Akristão vakuavo va Yudea, oku kongelamo Barnaba oco va ci lingevo. Momo lie Ukristão umue wa loñoloha haiye ukulu wekongelo a lingila ovina vĩvi okuti vi pondola oku tepa ekongelo? Nye tu pondola oku lilongisa kakulueya a Petulu okuti ci pondola oku tu kuatisa nda tua sumua omo liolondaka ale ovilinga viukulu umue wekongelo?

16. Elungulo lipi Petulu a tambula kuenda apulilo api a votuiwa?

¹⁶ Tanga Va Galatia 2:11-14. Petulu wa kuatela usumba omanu. (Olosapo 29:25) Eye wa kũlĩhĩle ndomo Yehova a tendele Vakualofeka. Handi vali, wa kuatele usumba Akristão va Yudea va seviwa evamba va tunda ko Yerusalãi, okuti va ponduile oku u popia lãvi omo lioku kala Lakristão Vakualofeka. Upostolo Paulu wa sapuila Petulu okuti wa kala oku lekisa ombambe. Momo lie? Momo Paulu wa yeva okuti Petulu wa teyuila Vakualofeka kohongele yimue ya lingiwa kunyamo wo 49. (Ovilinga 15:12; Va Galatia 2:13, vetosi) Akristão Vakualofeka Petulu a sumuisa, nye va yeva vutima? Anga hẽ elinga liaco lia va kokela ocilondokua? Petulu wopiwa hẽ ovikele viaye omo liakulueya aco?

17. Petulu wa kuatisiwa ndati longecelo ya Yehova?

¹⁷ Petulu wa lekisa umbombe kuenda wa tava elungulo lia Paulu. Ovisonehua ka vi lekisa okuti Petulu wopiwa ovikele viaye. Pole, wa vetiyiwa lespiritu sandu oco a sonehe ovikanda vivali okuti vieya oku linga onepa Kembimbiliya. Vukanda waye wavali, wa tukula Paulu okuti, “manjetu wa soliwa.” (2 Petulu 3:15) Akuelueya a Petulu a sumuisa calua Akristão Vakualofeka. Pole, ndaño locitangi caco, Yesu utue wekongelo wa amamako oku talavaya laye. (Va Efeso 1:22) Vamanji vekongelo va kuatele epuluvi lioku setukula Yesu kuenda Isiaye poku ecela Petulu. Ci sanjuisa calua oku limbuka okuti ndaño lakulueya ulume waco ka lipuile, ka ca kokele ocilondokua ku vamanji.

18. Vapuluvi api tu pondola oku setukula esunga lia Yehova?

¹⁸ Kakongelo o kocita catete ka kua kalele ukulu umue wekongelo wa lipua, ndeci koloneke vilo. Embimbiliya li lekisa okuti: “Vosi yetu tuakuakulueya olonjanja vialua.” (Tiago 3:2) Ca leluka oku limbuka akulueya aco, pole nye tu sukila oku linga nda tua limbuka ehonguo lia manji umue? Anga hẽ tu ka setukula esunga lia Yehova? Nye o sukila oku linga nda ukulu umue wekongelo o popia ondaka yimue yi molẽha ndu okuti o kasi oku lekisa olonepele? Anga hẽ ci ka ku kokela ocilondokua nda ukulu umue wekongelo wa popia ondaka yimue ya ku sumuisa? Yuvula lonjanga ovisimĩlo viokuti manji yaco ka sesamẽla oku kala ukulu wekongelo. Anga hẽ o ka kevelela lepandi ku Yesu, utue wekongelo? O yuvula hẽ oku tiamisila utima wove kakulueya aye kuenda o ka sokolola anyamo alua manji yaco a kasi kupange wa Yehova? Nda manji umue wa ku lueyela o kasi oku amamako ndukulu wekongelo ale wa tambula vali ovikele vikuavo, anga hẽ o ka sanjukila ovina viaco? Nda wa lekisa onjongole yoku ecela, ci ka lekisa okuti o kasi oku setukula esunga lia Yehova.—Tanga Mateo 6:14, 15.

19. Nye tua nõlapo oku linga?

¹⁹ Omo okuti tu sole esunga, tu yongola oku tiamisila utima wetu kovaso yoloneke, eci Yehova a ka malãko ekambo liosi liesunga lia siata oku kokiwa la Satana kuenda oluali luaye lũvi. (Isaya 65:17) Eli olio esunga lieci okuti, eci tu liyaka lekambo liesunga, tu sukila oku lekisa umbombe loku limbuka okuti ka tua kũlĩhĩle ovina viosi via kongeliwamo kuenje lutima wosi tu ecela omanu vana va tu lueyela. Nda tua ci linga, tu ka kuata ovisimĩlo vimuamue viatiamẽla kesunga lia Yehova.