1-3. (a) Ombanjaile yipi Yehova a tu ĩha, kuenda tu pondola oku yi tata ndati lãvi? (b) Oco tu amameko oku kala vocisola ca Suku nye tu sukila oku linga?

O LI yeva hẽ ndati nda omunu umue o tata lãvi ombanjaile wo wĩha? Sokolola okuti wa eca ekãlu komunu umue, kuenje va ku sapuila okuti omunu waco ka kasi oku liendisa ciwa kuenda o kokela vakuavo ovitangi. Eci nda ka ca ku sumuisile hẽ?

² Uloño woku vangula, ombanjaile yimue yinene ya tunda ku Yehova Ukuakuecaeca ‘olongavelo via kanguka lovina viosi viwa.’ (Tiago 1:17) Ombanjaile yaco, oyo yi lekisa oku litepa ku kasi pokati komanu loviluvo vikuavo, momo yi tu kuatisa oku lekisa ovisimĩlo kuenda olonjongole vietu ku vakuetu. Etu tu pondola oku vangula ovina ka via sungulukile ndeci omunu a tata lãvi ombanjaile vo wĩha. Yehova o sumua calua eci tu popia olondaka vi sumuisa vakuetu!

³ Oco tu kale vocisola ca Suku, Ongavi yinene, tu sukila oku vangula ndeci eye a yongola. Yehova wa lekisa ciwa upopi u sanjuisa. Ondaka yaye yi popia hati: “Vovimela viene ka mu ka tunde ombangulo yĩvi, mu tunde puãi olondaka vi kuatisa, haivio via soka lotembo yaco, kuenje vi sumũluisa ava va vi yeva.” (Va Efeso 4:29) Tu konomuisi esunga lieci tu sukilila oku likandangiya  poku vangula, ovina tu sukila oku yuvula, kuenda ndomo tu popia “olondaka vi kuatisa.”

4, 5. Embimbiliya li lekisa ndati unene wolondaka?

⁴ Esunga lieci tu sukilila oku likandangiya poku vangula, lieli okuti olondaka vietu vi kuete unene walua. Elivulu Liolosapo 15:4, li popia hati: “Elimi liumbombe uti womuenyo, puãi olondaka via kãla vi teya utima.” * Ndeci ovava a yovisa uti, upopi wa sunguluka u tulisa utima wa vana va tu yevelela. Pole, upopi ka wa sungulukile, u sumuisa vakuetu. Olondaka vietu, vi pondola oku lemeha ale oku kayisa.​—Olosapo 18:21.

⁵ Olusapo lukuavo lu lekisa unene wolondaka, lu popia hati: “Kuli u olondaka viaye viukãlu via soka ndokutoma kuosipata.” (Olosapo 12:18) Olondaka viukãlu vi popiwa eci handi ka tua sokoluile, vi lemeha kuenda vi pondola oku nyõla ukamba. Anga hẽ utima wove wa siata oku tomiwa losipata yolondaka viukãlu? Olusapo tua tukula ale, lua amisako hati: “Elimi liukualondunge  puãi li sakula.” Olondaka viomunu o kuete olondunge viokilu, vi sakula utima wa lemehiwa kuenda vi tumbulula ukamba. Ove hẽ ivaluka onjanja wa yevele ondaka ya ku petula utima? (Tanga Olosapo 16:24.) Oku sokolola unene wolondaka, ci tu vetiya oku vangula eci ci pamisa vakuetu, puãi eci ci sumuisa hacoko.

6. Momo lie ka ca lelukilile oku lava elimi lietu?

⁶ Ocili okuti, ka tu tẽla oku lavulula elimi lietu ndaño loku likolisilako. Omo liaco, tu sukila oku likandangiya poku vangula, momo ekandu kuenda ekambo lioku lipua li vetiya elimi oku vangula olondaka ka via sungulukile. Olondaka vietu, kuenda “ovisimĩlo viutima womunu vi kasi ño cĩvi.” (Efetikilo 8:21; Luka 6:45) Oku amamako oku lava elimi ka ca lelukile. (Tanga Tiago 3:2-4.) Pole, ndaño ka ca lelukile oku lava elimi, tu pondola oku likolisilako oku finisa upopi wetu. Tu sukila oku likolisilako oku yuvula ocituwa coku popia ovina ka via sungulukile, ndeci ukuakuliteva a likolisilako oku teta olusipa luovava.

7, 8. Yehova o ka tu sombisa ndati omo liolondaka vietu?

⁷ Esunga liatatu tu sukilila oku likandangiya poku vangula lieli okuti Yehova o ka tu sombisila kolondaka vietu. Olombangulo ka vi nyõli lika ukamba wetu lomanu, vi nyõlavo ukamba wetu la Yehova. Elivulu lia Tiago 1:26, li popia hati: “Nda umue wa soka hati, ndukuetavo, puãi ka kapi olelia kelimi liaye, kuenje o kembisa utima waye, etavo liomunu waco liesanda.” * Ndomo tua ci mola vocipama ca pita, efendelo lietu li kuete elitokeko locituwa cetu coku vangula.  Nda tu kuete ocituwa coku popia ovina vi lemeha ño vakuetu​—haivio via soka ndowule wenyenya​—upange wosi tu lingila Suku u kala wolivova. Anga hẽ eci ka cu ku vetiya oku likandangiya?​—Tiago 3:8-10

⁸ Omo liaco, tu kuete esunga lioku yuvula olombangulo ka via sungulukile. Osimbu handi ka tua vanguile eci catiamẽla kolondaka vi pamisa, tu konomuisi ndomo Akristão va pondola oku yuvula upopi ka wa sungulukilile.

9, 10. (a) Upopi upi wa siata calua koloneke vilo? (b) Momo lie tu sukilila oku yuvula upopi ka wa sungulukile? (Tala pombuelo yemẽla.)

⁹ Olondaka vi kutisa osõi. Ocituwa coku tukãla, oku siñala loku popia ovina ka via sungulukile, ca siata calua voluali. Omanu valua va siata oku kuama upopi waco, omo ka va kũlĩhĩle vali olondaka vikuavo va pondola oku popia. Vakuavo, va tukula olondaka vi vetiya oloñeyi vĩvi, oco va yolise omanu. Pole, etu tu sukila oku yuvula upopi u kutisa osõi. Tunde eci upostolo Paulu a lungula ekongelo lia va Kolosai oku imbapo ‘olombangulo vi linga osõi,’ pa pita ale 2.000 kalima. (Va Kolosai 3:8) Eye wa lungulavo ekongelo lia va Efeso oku yuvula “unjawe” kuenda ovina vikuavo vĩvi.​—Va Efeso 5:3, 4.

¹⁰ Ombangulo yi kutisa osõi yi sumuisa Yehova kuenda vana vo sole. Ocisola tu kuetele Yehova ci tu vetiya oku yuvula oku popia ovina vi kutisa osõi. Poku popia catiamẽla ‘kovilinga vietimba,’ Paulu wa tukula “evĩho,” okuti mua kongela upopi u kutisa osõi. (Va Galatia 5:19- 21) Omo liaco, tu sukila oku kapako onumbi eyi.  Omunu wosi o kuete ocituwa coku vangula akutisasõi, umbondo, kuenda evĩho, kuenje ka likekembela, o tundisiwa vekongelo. *

11, 12. (a) Olombonde vi lomboloka nye, kuenda olombonde vipi vi nyõla ekalo liomunu? (b) Momo lie afendeli va Yehova va sukilila oku yuvula alundi?

¹¹ Olombonde kuenda alundi. Olombonde vi lomboloka oku popia eci catiamẽla komunu umue vepuluvi lina okuti ka kasipo. Anga hẽ olonjanja viosi eci tu popia catiamẽla komunu umue ka kasipo, ci lomboloka olombonde? Sio, ka ci lomboloka. Momo nda tu kasi oku vangula ovina viwa viatiamẽla komunu waco ndeci, eteke a ka papatisiwa ale ekuatiso a sukila, ka ci lomboloka olombonde. Kocita catete, Akristão va pitisile kovaso olonjongole via vakuavo kuenda va enda oku li sapuilako ndomo vamanji va kasi. (Va Efeso 6:21, 22; Va Kolosai 4:8, 9) Pole, nda tu pengisa ulandu watiamẽla komunu umue, ale oku situlula ekalo liaye lĩvi, tu kasi oku popia olombonde. Ocituwa caco ci koka ohele, momo ci tuala omunu koku kala ukualundi. Alundi, a lomboloka oku “sandeka olondaka viuhembi ... vi vĩhisa onduko yomunu tu kasi oku popia.” Va Fariseo va lundila Yesu oco vo sepuise. (Mateo 9:32-34; 12:22- 24) Alundi a siata oku koka uyaki.​—Olosapo 26:20.

¹² Yehova ka sanjukila vana va lavisa ombanjaile yoku vangula, poku lundila vakuavo loku koka olonepele. Eye wa suvuka vana va “sanomõla ovama pokati  kava va situe.” (Olosapo 6:16-19) Ondaka “alundi,” kelimi lio Helasi, yi tukuiwa hati di·aʹbo·los, yi tiamisiwila konduko ya Satana. “Eliapu,” lia siata oku lundila Suku. (Esituluilo 12:9, 10) Omo liaco, tu yuvuli upopi u tu sokisa leliapu. Ekongelo Liakristão hacitumãloko calundi pamue upopi una u koka “olonamalala” kuenda “olonepele.” (Va Galatia 5:19-21) Osimbu handi kua fetikile oku vangula ondaka yatiamẽla komunu umue li pula ndoco: ‘Ondaka eyi hẽ yocili? Anga hẽ ca sunguluka oku sapula ondaka yaco? Citava hẽ oku sapuilako vakuetu?’​—Tanga 1 Va Tesalonike 4:11.

13, 14. (a) Oku popia lãvi vakuetu ci pondola oku tu kokela ovitangi vipi? (b) Oku imbula ku lomboloka nye, kuenda momo lie ocituwa caco ci kapela kohele ekalo lietu kespiritu?

¹³ Olondaka viukãlu. Ndomo tua ci mola ale, olondaka vi kuete unene walua. Omo okuti ka tua lipuile, pamue tu popia ovina vimue okuti noke tu livela. Embimbiliya li tukula upopi Akristão va sukila oku yuvula ci kale vekongelo ci kale konjo. Paulu wa lungula Akristão hati: “Pokati kene ka paka kale ocikumbiti, onyeño, ekaka, onjuela oku imbula kuenda ovina viosi vĩvi.” (Va Efeso 4:31) Ondaka “oku imbula,” asonehi vamue va yi pongolola hati, “olondaka vĩvi,” “upopi ũvi,” kuenda “oku tukãla.” Voku imbula​—mua kongela oku tukula olonduko vĩvi loku penya omunu. Upopi waco u sumuisa calua. Oku imbula omãla ci va kokela olukonyo.​—Va Kolosai 3:21.

¹⁴ Embimbiliya li pisa upopi ka wa sungulukile, muna mua kongela oku sanumula loku imbula. Wosi o kuete ocituwa coku imbula vakuavo nda ka likolisila oku imbapo ocituwa caco, o kapa kohele ekalo liaye, momo o pondola oku tundisiwa vekongelo. Handi  vali, nda ka lingile apongoloko, ka ka iñila voluali luokaliye. (1 Va Korindo 5:11-13; 6:9, 10) Nda tua amamako locituwa coku popia akutisasõi, oku kemba, ale oku imbula vakuetu, ka tu kala vocisola ca Suku. Ocituwa caco, ci sumuisa calua.

15. Upopi upi okuti uwa haiwo “u kuatisa”?

¹⁵ Tu popia ndati ombangulo yi sanjuisa Ululiki wetu? Ivaluka okuti Ondaka ya Suku yi tu vetiya oku vangula “olondaka vi kuatisa.” (Va Efeso 4:29) Yehova o sanjuka eci tu vangula olondaka vi kuatisa, vi vetiya haivio vi pamisa vakuetu. Osimbu handi ka tua vanguile tu sukila oku sokolola lutate. Vembimbiliya ka mu sangiwa ulala wolonumbi tu sukila oku kuama, oco tu vangule olondaka “viocili.” (Tito 2:8) Oco tu vangule “olondaka vi kuatisa,” tu sukila oku ivaluka ovina vitatu vi kuete esilivilo; vina via sumbiwa, viocili, kuenda viocisola. Tu konomuisi ovindekaise vimue violondaka vi pamisa.​—Tala vokakasia “ Anga hẽ Upopi Wange u Kuatisa?” kemẽla 140.

16, 17. (a) Momo lie tu sukilila oku pandiya vakuetu? (b) Kapuluvi api tu pondola oku pandiya vakuetu vekongelo kuenda vepata?

¹⁶ Epandiyo liocili. Yehova la Yesu kavali kavo, va kũlĩha esilivilo liepandiyo kuenda va ci sanjukila. (Mateo 3:17; 25:19-23; Yoano 1:47) Etu Tuakristão tu sukila oku eca epandiyo liocili ku vakuetu. Momo lie? Momo elivulu Liolosapo 15:23, li popia hati: ‘Ondaka ya sesamẽla otembo yaco yi sanjuisa u wa yi popia. U ya kuatisa,​—hesanjuko-o!’ Omo liaco, li pula ndoco: ‘Nda siata oku li yeva ndati eci ndi tambula epandiyo liocili? Epandiyo ka lia siatele hẽ oku ndi vetiya loku ndi sanjuisa?  Ove o sanjuka calua eci o limbuka okuti kuli umue wa ku kapako, kuenje alikolisilo ove a kuete esilivilo. Eci ci pamisa ekolelo liove kuenda cu ku vetiya oku ci linga vali koloneke viya. Omo okuti o sanjukila oku tambula epandiyo, wa siata hẽ oku ecavo pandiyo ku vakuene?​—Tanga Mateo 7:12.

¹⁷ Luluvalela kovina viwa vakuene va siata oku linga, kuenda va pandiya. Citava okuti wa siata oku yeva olohundo viwa vekongelo, loku mola amalẽhe va kuete ovimãho viespiritu kuenda akulu vendamba va likolisilako oku endaenda kolohongele ndaño loku kuka. Epandiyo li pondola oku vetiya omanu vaco kuenda oku va pamisa kespiritu. Vepata, alume lakãi va sanjuka eci va yeva olondaka viepandiyo kuenda oku lekisa olopandu omunu lukuavo. (Olosapo 31:10, 28) Eci omãla va limbuka okuti va kapiwako, va kula ciwa kuenda va sanjuka. Oku pandiya omãla ci sokisiwa lutanya kuenda ovava a kulisa uti. Ene a lonjali, sandiliyi apuluvi oku pandiya omãla vene omo liovituwa viavo viwa kuenda alikolisilo va siata oku linga. Epandiyo li pondola oku pamisa ekolelo liomãla kuenda li va vetiya oku amamako oku linga ovina via sunguluka.

18, 19. Momo lie tu sukilila oku likolisilako oku vetiya loku lembeleka vamanji, kuenda tu pondola oku ci linga ndati?

¹⁸ Evetiyo kuenda elembeleko. Yehova wa kapako vakuotima “we lipua” kuenda vana ‘vonjuka.’ (Isaya 57:15) Ondaka yaye yi tu vetiya hati, “likolisi pokati” kuenda pamisi “ava va leñela.” (1 Va Tesalonike 5:11, 14) Tu koleli okuti Suku o sanjukila alikolisilo etu oku vetiya kuenda oku kolisa vamanji va liyaka lesumuo.

¹⁹ Nye tu pondola oku linga oco tu kolise vamanji Akristão vana va sumua? Ku ka sime okuti ove  o ka tetulula ocitangi caco. Olonjanja vimue olondaka vitito vi pondola oku kuatisa calua. Sapuila omunu waco ocisola u kuetele. Linga ohutililo lomunu wa sumua. Pinga ku Yehova oco a kuatise omunu waco oku limbuka okuti o soliwe la vamanji kuenda la Suku. (Tiago 5:14, 15) U sapuila okuti o soliwe lamanji vosi vekongelo. (1 Va Korindo 12:12-26) U tangela ovinimbu vimue Vembimbiliya vi lekisa ndomo Yehova a kapako omunu lomunu. (Osamo 34:18; Mateo 10:29-31) Oku talavaya olonjanja vialua kupange woku kunda lomunu wa sumua, cu u kuatisa oku limbuka okuti o soliwe kuenda wa kapiwako.​—Tanga Olosapo 12:25.

20, 21. Nye ci tu kuatisa oku eca elungulo lia suapo?

²⁰ Elungulo lia suapo. Tu sukila oku tambula elungulo otembo yosi, momo ka tua lipuile. Embimbiliya li tu vetiya ndoco: “Yevelela alungulo, tava koku longiwa, oco o lunguke kefulilo lioloneke viove.” (Olosapo 19:20) Oku eca alungulo hacikeleko lika cakulu vekongelo. Olonjali vi sukila oku longa omãla vavo. (Va Efeso 6:4) Vamanji akãi va sukila oku lungula afeko. (Tito 2:3-5) Ocisola tu kuetele vakuetu, ci tu vetiya oku eca  alungulo a sanjuisa omunu waco. Nye ci tu kuatisa oku ci linga? Kũlĩhisa ovina vitatu vi tu kuatisa oku eca alungulo a suapo okuti: ovituwa lovisimĩlo viomunu eca elungulo, esunga lieci omunu a ecela elungulo kuenda ndomo elungulo liaco lieciwa.

²¹ Elungulo lia suapo li fetikila komunu o lieca. Omo liaco, li pula ndoco: ‘Vepuluvi lipi ca ndi lelukila oku tava kelungulo?’ Eci o limbuka okuti omunu oku lungula wa ku kapako, kuenda ka vangula ovina vi ku sumuisa, ci leluka vali oku tava kelungulo liaye. Omo liaco, ku sukila hẽ oku ci lingavo eci o lungula vakuene? Elungulo lia suapo lieli li tiamisiwila Vondaka ya Suku. (2 Timoteo 3:16) Poku eca elungulo, ci kale nda tu tanga Embimbiliya ale sio, tu sukila oku tiamisila olondaka vietu Vovisonehua. Akulu vekongelo lavovo, va sukila oku yuvula oku kisika vakuavo oku tava kovisimĩlo viavo. Kuenda ka va pengisa Ovisonehua oco va lekise okuti ovisimĩlo viavo via tunda Vembimbiliya. Elungulo li suapo lika nda lieciwa lonjila yimue ya sunguluka. Elungulo lieciwa locikembe, lia leluka oku li tava kuenda ka li sepuisa omunu o lunguiwa.​—Va Kolosai 4:6.

22. O ka tata ndati ombanjaile yupopi wa tambula?

²² Ivaluka okuti upopi ombanjaile ya tunda ku Suku. Ocisola tu kuetele Yehova ci tu vetiya oku tata ciwa ombanjaile yaco. Tu ivaluki okuti olondaka vietu vi kuete unene woku pamisa ale oku sumuisa vakuetu. Omo liaco, tu likolisiliko oku popia ovina vi “kuatisa” vakuetu, oco tu sanjuise Ululiki wetu wa tu ĩha ombanjaile yaco. Olondaka vietu vi pondola oku kuatisa omanu va tu yevelela kuenda vi ka tu kuatisa oku kala vocisola ca Suku.