1, 2. (a) Catiamẽla komanu va kuela ndopo, apulilo api tua siata oku linga kuenda momo lie? (b) Apulilo api tu ka konomuisa vocipama cilo?

ANGA hẽ ove o sole oku enda kovipito viuvala? Omanu valua va sanjukila epuluvi liaco. Veteke liaco olondombua vi wala uwalo wa posoka, kuenda oku memena kuavo ku lekisa okuti via sanjuka calua! Veteke liaco, ovo va lavoka okuti esanju liaco li amamako otembo yosi.

² Pole, koloneke vilo, omanu valua va siata oku sepula olohuminyo va linga keteke liuvala. Omo liaco, ndaño tu lavoka okuti olondombua vi kuata olohuela viwa, pamue tu lipula ndoco: ‘Anga hẽ olohueli evi vi ka kuata muẽle esanju? Olohuela viaco vi ka amamako muẽle?’ Onjongole yoku kapako olonumbi via Suku viatiamẽla kolohuela, oyo yi ka eca etambululo kapulilo ava. (Tanga Olosapo 3:5, 6.) Ovio vi sukila oku ci linga oco vi amameko oku kala vocisola ca Suku. Tu konomuisi atambululo Embimbiliya kapulilo a-a akuãla: Momo lie omanu va kuelela? O nõla ndati omunu o yongola oku li kuela laye? O li pongiyila ndati olohuela? Nye ci kuatisa olohueli oku amamako lesanju?

3. Momo lie ka ca sungulukilile oku kuelela ño olivova?

³ Omanu valua va tava okuti olohuela ovio vi nena  esanju kuenda lomue o pondola oku kuata esanju komuenyo nda ka kuelele. Puãi, ocisimĩlo caco, cesanda! Yesu wa lekisa okuti oku kala ulika esumũlũho limue linene, kuenje wa vetiya ava va kuete epondolo liaco oku kuama ongangu yaye. (Mateo 19:11, 12) Upostolo Paulu wa tukulavo esumũlũho liomanu ka va kuelele. (1 Va Korindo 7:32-38) Ci kale Yesu ci kale Paulu ka va ‘lemelele oku kuela’ momo elongiso liaco liatiamẽla “kaspiritu uhembi.” (1 Timoteo 4:1-3) Omo liaco, wosi ka yongola oku tatekiwa poku vumba Yehova, citava okuti o nõla oku kala lika liaye. Pole, ka ca sungulukile oku kuela omo lioku vetiyiwa la vakuetu ale omo lioloñeyi vietimba.

4. Olohuela viwa vi pondola oku tekula ndati omãla?

⁴ Anga hẽ kuli esunga lia velapo li tu vetiya oku kuela? Kuli esunga lia velapo. Olohuela ombanjaile ya Suku ukuacisola. (Tanga Efetikilo 2:18.) Olohuela vi pondola oku nena esanju kuenda esumũlũho komanu. Momo olohuela viwa ovio ociseveto cepata. Omãla va sukila oku tekuiwa lolonjali vina vi va kuetele ocisola, haivio vi va ĩha epindiso kuenda olonumbi. (Osamo 127:3; Va Efeso 6:1-4) Pole, oku cita loku tekula omãla halioko lika esunga li tu vetiya oku kuela.

5, 6. (a) Ndomo ca lekisiwa kelivulu Liukundi 4:9-12, onima yipi yi iyilila koku linga ukamba? (b) Olohuela vi sokisiwa ndati lukolo wa kutiwa lutatu?

⁵ Kũlĩhĩsa ocisonehua kua sevetiwa ocipama cilo kuna tu tanga ndoco: “Vavali kumuamue va velapo, umosi lika liaye o sule, momo va mola onima yupange wavo. Momo nda va kupuka ukuavo o pindula ukuavo, puãi ku o kasi ulika nda o kupuka kuenje ka kuete ukuavo u pindula ohali yaco ya kãla. Kuenda vali nda vavali va pekaila pamuamue va sanga owuya, puãi umosi o sanga  ndati owuya? Ndaño omunu o yula ongendalika, vavali va tẽla oku u tamãlala; ukolo wa ketikiwa lutatu ko tepa lombili.”​—Ukundi 4:9-12.

⁶ Ocinimbu eci, tete ci tiamisiwila kesilivilo lioku linga ukamba. Volohuela mua kongelavo ukamba. Ndomo ca lekisiwa vocinimbu eci, elitokeko liaco li kuatisa, li lembeleka, kuenda li teyuila. Olohuela vi pama lika nda vukamba wulume lukãi mua kongela omunu watatu. Ovikolo vivali, ndomo ca lekisiwa vovinimbu evi, citava okuti vi tepa. Pole, vitatu via kutiwila pamosi, ca tĩla oku vi tepa. Eci ulume lukãi va pitisa kovaso oku sanjuisa Yehova, olohuela viavo vi sokisiwa lukolo wa kutiwa lutatu. Kuenje omunga yavo yi pama omo Yehova wa kongeliwa volohuela viavo.

7, 8. (a) Elungulo lipi Paulu a sonehela Akristão vana ka va kuelele okuti va liyaka loloñeyi vietimba? (b) Elungulo lipi Embimbiliya li tu ĩha liatiamẽla kolohuela?

⁷ Ava va kuele, ovo lika va kuete omoko yoku lipekela. Esokiyo liaco li tendiwa ndono yesanju. (Olosapo 5:18) Ndaño ukuenje ale ufeko va pitahãla ale vetunu​—okuti oloñeyi vietimba via piãla​—va liyaka handi loloñeyi viaco. Nda omunu ka likandangiya, oloñeyi viaco vi pondola oku u vetiya oku linga ovina ka via sungulukile. Paulu wa vetiyiwa oku sonehela vana ka va kuelele hati: “Nda ka ci tava oku likandangiya, hĩse oku kuela. Ca velapo oku kuela, oku sakalala ño loloñeyi hacoko.”​—1 Va Korindo 7:9, 36; Tiago 1:15.

⁸ Omunu o yongola oku kuela o sukila oku limbuka okuti volohuela muli ovitangi. Eli olio esunga lieci Paulu a popela hati, “ava va kuela va laika oku tala ohali yoketimba.” (1 Va Korindo 7:28) Olohueli via siata oku pita lovitangi vimue okuti ava ka kuelele ka va la pita lavio.  Nda o yongola oku kuela, o pondola oku tepulula ndati ovitangi loku vokiya asumũlũho? Onjila yimue yoku ci linga, oku nõla ciwa omunu o yongola oku li kuela laye.

9, 10. (a) Oku li kuela lomunu ka fendela Yehova, Paulu wa ku sokisa la nye? (b) Vana va siata oku pembula olonumbi via Suku viatiamẽla kolohuela, va siata oku kuata ovitangi vipi?

⁹ Paulu wa vetiyiwa oku soneha onumbi tu sukila oku kapako poku nõla omunu tu li kuela laye: “Ko ka kutiwili kokanga ka ya lisokele kumosi lava ka va tavele.” (2 Va Korindo 6:14) Ocindekaise eci ci sokisiwa lupange woku lima. Nda ocinyama ca pama ci kutiwila kokanga yimuamue locinyama ka ca pamele, kavali kavio vi tala ohali. Cimuamue haico catiamẽla kolohuela. Nda Ukristão o kuela omunu umue okuti hukristãoko, kavali kavo va ka tala ohali. Nda umue pokati kolohueli o yongola oku kala vocisola ca Yehova, ukuavo sio, ovo ka va ka kuata ovimãho vimuamue kuenda va ka kuata ovitangi. Paulu wa vetiya Akristão oku kuela lika “vu Ñala.”​—1 Va Korindo 7:39.

¹⁰ Akristão vana okuti handi ka va kuelele, va siata oku sima okuti, ca velapo oku li kapa kokanga ka ya lisokele, oku kala ulika sio. Vamue va sepula onumbi Yembimbiliya, kuenje va li kuela lomanu ka va fendela Yehova. Noke va kuata esumuo lialua. Omanu vaco va li kuela lomanu vana okuti ka va kuete ovimãho vimuamue vomuenyo. Kuenje va kuata ovitangi vina okuti ka va la vi mola osimbu handi ka va kuelele. Pole, kuli Akristão valua ka va kuelele okuti va siata oku pokola kolonumbi via Suku viatiamẽla kolohuela. (Tanga Osamo 32:8.) Ovo va yongola oku kuela, pole vamamako ulika toke  eci va sanga omunu wa va sungulukila pokati kafendeli va Yehova Suku.

11. Nye ci pondola oku ku kuatisa oku nõla ciwa omunu o yongola oku kuela? (Tala okakasia  kemẽla 114.)

¹¹ Ocili okuti, pokati kafendeli va Yehova havosiko va sesamẽla oku li kuela love. Nda o yongola oku kuela, sandiliya omunu wa kapako ovina viespiritu, okuti ovimãho viene vimuamue, haeye o sole Suku. Ukuenje walunguka haye wa kolelua wa siata oku sandeka olonumbi vialua viatiamẽla kondaka eyi. O sukila oku kapako alungulo aco opiwa Vovisonehua loku likutilila oco o nõle ciwa onjila o yongola oku kuama. *​—Tanga Osamo 119:105.

12. Ovituwa vipi via siata kolofeka vimue, kuenda ulandu upi u sangiwa Vembimbiliya u pondola oku tu kuatisa?

¹² Kolofeka vimue, olonjali ovio vi nõla omunu o kuela lomõlavo. Eci ca siata enene vapata ana a tava okuti, olonjali ovio vi kuete olondunge lukũlĩhĩso u sukiliwa poku nõla omunu waco. Kosimbu, olohuela via sokiyiwile lolonjali via kuatele onima yiwa. Ulandu wa Avirahama woku tuma ukuenje waye oku sandiliya ukãi wa Isake, u kuete esilivilo kolonjali vi yongola oku kuama ongangu yaco. Avirahama ka tumile oku sandiliya epata li kuete olombongo ndaño ekemãlo. Pole, wa yonguile okuti Isake o kuela omunu o fendela Yehova. *​—Efetikilo 24:3, 67.

13-15. (a) Onumbi yi sangiwa kelivulu Liolosapo 24:27, yi kuatisa ndati ukuenje o yongola oku kuela? (b) Ovikele vipi ufeko o yongola oku kuela a sukila oku tẽlisa?

¹³ Nda o yongola oku kuela, sokolola lutate kuenda li  pula ndoco: ‘Anga hẽ nda li pongiya muẽle?’ Ku ka tiamisile lika etambululo liove konjongole o kuete yoku tẽlisa oloñeyi viove vioku lipekela, oku kala lukuanjo yove ale oku kuata omãla. Kuli ovimãho vialua ulume lukãi va sukila oku sokolola lutate.

¹⁴ Nda ukuenje o kasi oku sandiliya ufeko, o sukila oku kapako onumbi eyi: “Pongiya ovina vi sukiliwa. Angiliya epia liove, oco o tunga noke onjo.” (Olosapo 24:27) Eci ci lomboloka nye? Kosimbu ukuenje wosi wa yonguile oku “tunga onjo [yaye]” loku kuata epata, wa sukilile oku li pula ndoco: ‘Anga hẽ nda li pongiyila muẽle oku kuatisa ukãi wange kuenda omãla tu ka kuata?’ Tete, wa sukilile oku kuata epia loku tata ovaima aye. Koloneke vilo, tu sukila oku kuama onumbi yaco. Ulume o yongola oku kuela, o sukila oku li pongiya ciwa oco a tẽlise ovikele viaye. Osimbu a kasi oku kula, o sukila oku sanda upange. Ondaka ya Suku yi lekisa okuti ulume una ka tati ciwa epata liaye, konepa yespiritu, ketimba kuenda kekalo, una ka tavele wo velapo!​—Tanga 1 Timoteo 5:8.

¹⁵ Ukãi layevo o kuete ovikele viaye volohuela. Embimbiliya li lekisa ovituwa lovikele ukãi a sukila oku tẽlisa oco a kuatise ulume waye loku tata vakuanjo yaye. (Olosapo 31:10-31) Vana va siata oku kuela ño okuti ka va sokolola vali ovikele via kongeliwa volohuela, va siata oku lekisa usisiame, ocipululu kuenda ka va tẽla oku kuatisa omunu a li kuela laye. Vosi va yongola oku kuela, tete va sukila oku li pongiya ciwa konepa yespiritu.

16, 17. Vana va yongola oku kuela va sukila oku kapako Ocisonehua cipi?

¹⁶ Voku lipongiyila oku kuela mua kongela oku sokolola  ovikele Suku a eca kulume kuenda kukãi. Ulume o sukila oku kũlĩhĩsa eci ci lomboloka oku songuila epata Liakristão. Esokiyo liaco ka li eci kulume omoko yoku kala ongangala. Eye o sukila oku setukula ndomo Kristu a songuila ekongelo. (Va Efeso 5:23) Ukãi Ukristão layevo o sukila oku kũlĩha ovikele viaye. Anga hẽ o ka tava muẽle “ovihandeleko viu kutila ku veyaye”? (Va Roma 7:2) Eye o sukila oku kuama ocihandeleko ca Yehova kuenda ca Kristu. (Va Galatia 6:2) O sukilavo oku pokola kovihandeleko via veyaye. Anga hẽ o ka tava muẽle oku tumiliwa lomunu ka lipuile? Nda eye ka ka tẽlisa ovikele viaco, o sukila oku yuvula oku li kuela laye.

¹⁷ Volohuela, omunu lomunu o sukila oku pitisa kovaso onjongole yukuavo. (Tanga Va Filipoi 2:4.) Paulu wa soneha ndoco: “Omunu lomunu a sole ukãi waye ndeci a li sole eye muẽle. Ukãi layevo a sumbile veyaye.” Paulu wa lekisa okuti ulume o sukila oku limbuka okuti wa sumbiwa lukãi waye. Kuenje ukãi layevo o sukila oku limbuka okuti veyaye u sole calua.​—Va Efeso 5:21-33.

18. Momo lie vana va kasi oku namulãla va sukilila oku likandangiya?

¹⁸ Oku namulãla, hatemboko ño yoku tiamisila utima kovitalukilo. Pole, otembo yoku li kũlĩha kuenda oku limbuka nda omunu wa nõla wa sunguluka. Ci sukila oku likandangiya! Momo ndaño ca sunguluka oku li kuatela ocisola, oloñeyi vietimba vi pondola oku li vokiya. Omo liaco, ukuenje lufeko va yuvula ovituwa vi pondola oku nyõla ukamba wavo la Suku. (1 Va Tesalonike 4:6) Nda o kasi oku namulãla, oku likandangiya ku ka ku kuatisa oku lekisa ovituwa viwa vomuenyo wove, ci kale volohuela ale pulika.

19, 20. Ovisimĩlo Viakristão viatimẽla kolohuela via litepa ndati levi viomanu vo voluali? Tukula ocindekaise cimue.

¹⁹ Nda ulume lukãi va yongola okuti olohuela viavo vi amamako, va sukila oku kapako ohuminyo va linga. Volofilme kuenda volonovela, eteke liolohuela olio esulilo li sanjuisa omanu. Pole, vesokiyo lia Yehova, eteke liolohuela halioko esulilo. Olio, li lomboloka efetikilo lieliangiliyo li amamako otembo ka yi pui. (Efetikilo 2:24) Koloneke vilo, omanu ka va kapeleko olohuela. Kolonepa vimue violuali, omanu va tenda olohuela “ndovikolo vivali ka via kutiwile.” Ovo ka va limbuka okuti olusapo olu lu tiamisiwila kolohuela. Momo lie? Ndaño va kala pamosi, ovo va nola nda va li tepa ale sio, momo ka va lingile ohuminyo yoku amamako lolohuela viavo.

²⁰ Omanu valua va tenda olohuela ndocina ci pita ombamba. Ndaño va kala pamosi, va ci lingila lika oku tẽlisa oloñeyi viavo, pole, eci kuiya ovitangi, va litepa. Ivaluka okuti olusapo Luembimbiliya u sokisa elitokeko volohuela ndukolo wa kutiwa. Ikolo vioku kuta olonaviyu via pama calua okuti ka vi tepa lehunguhungu. Olohuela via sokiyiwa oku kala otembo yosi. Sokolola olondaka via Yesu eci a popia hati: “Eci ca tokekisa Suku omunu ka ka ci tepise.” (Mateo 19:6) Nda ove wuhueli, o sukila oku kuatavo ocisimĩlo caco. Anga hẽ ohuminyo yolohuela yi sokisiwa ndocilemo? Sio.

21. Ulume lukãi va sukila oku tenda ndati ovituwa viukuavo kuenda nye ci pondola oku va kuatisa?

²¹ Ulume lukãi va sukila oku kuata ovisimĩlo via sunguluka omunu lukuavo. Nda omunu lomunu o limbuka ovituwa viwa viukuavo la likolisilo aye, olohuela viavo vi ka amamako lesanju kuenda ombembua. Anga  hẽ tu tẽla oku luluvalela kovituwa viwa viomunu tua li kuela laye ndaño ka li puile? Yehova ka luluvalela kakulueya etu, eye o tenda lika ovituwa vietu viwa. Eli olio esunga lieci ukualosamo a pulila hati: “A Yehova, nda ove o patekela olongole, helie o talama, a Yehova?” (Osamo 130:3) Ulume lukãi va sukilavo oku setukula ocituwa caco poku liecela pokati.​—Tanga Va Kolosai 3:13.

22, 23. Avirahama la Sara va eca ongangu yipi kolohueli vio koloneke vilo?

 ²² Olohueli vi pondola oku kuata asumũlũho ka a pui. Embimbiliya li tu sapuila okuti olohuela via Avirahama la Sara via amamako lesanju toke eci va kuka. Eci ka ci lekisa okuti ka va kuatele ovitangi. Sokolola eci Sara a siapo onjo yaye volupale luo Ur, okuti otembo yaco wa kuata 60 kanyamo, yu wa tunga volombalaka omuenyo waye wosi. Eye wa pokola ku veyaye, una wa kala utue waye. Omo a kala oñuatisi yocili ya Avirahama, wo kuatisa oku kuata ekalo liwa. Epokolo liaye ka lia kaile liombambe. Vutima waye, wa tukola veyaye hati, “Ñala.” (Efetikilo 18:12; 1 Petulu 3:6) Esumbilo a lekisa ku Avirahama lia tundile vutima.

²³ Eci ka ci lomboloka okuti Avirahama la Sara olonjanja viosi va kuata ovisimĩlo vimuamue. Onjanja yimue eye wa popele ondaka yimue okuti “Avirahama yo puiya” calua. Pole, lekuatiso lia Yehova, Avirahama wa yeva kondaka yukãi waye, kuenje ca nena asumũlũho alua vepata. (Efetikilo 21:9-13) Olohueli koloneke vilo, vi pondola oku lilongisila kulandu owu, ndaño va li kuela ale otembo yalua.

24. Ovituwa vipi olohueli vi sukila oku lekisa okuti vi eca esivayo ku Yehova Suku, kuenda momo lie?

²⁴ Vekongelo Liakristão mu sangiwa olohueli vialua via sanjuka, okuti akãi va sumbila vaveyavo, kuenda alume va sole akãi vavo, momo vosi yavo va pitisa kovaso ocipango ca Yehova. Nda o yongola oku kuela, nõla omunu wa sunguluka, li pongiya ciwa, kala ukuambembua oco o kuate olohuela vieca esivayo ku Yehova Suku. Oku ci linga ci ka ku kuatisa oku amamako oku kala vocisola ca Suku.