Nkoekoemmoa tumi yɛ nneɛma ahorow pii. Ebia wubehu wɔn no, na wɔretu akɔ baabi anaa wɔreforo biribi. Sɛ nkoekoemmoa betumi ayɛ saa nneɛma yi a, ɛsɛ sɛ wɔn ho tew bere nyinaa. Sɛ wɔn ho tew a, etumi nso boa wɔn ma wohu nneɛma a atwa wɔn ho ahyia no yiye. Wohwɛ kakapɛ sei a, mmɛn nteaanteaa bi tuatua ne ti ho a wɔfrɛ no nkatemmɛn. Sɛ ne nkatemmɛn ho yɛ fĩ a, ɛyɛ den ma no sɛ obehu baabi a ɔrekɔ. Afei nso ɛyɛ den sɛ ɔne kakapɛ afoforo bedi nkitaho, anaa mpo ɔbɛte biribi hua. Alexander Hackmann yɛ mmoadoma ho nimdefo. Ɔkaa sɛ: “Akoekoeboa a ne ho ayɛ fĩ de, worenhu bi da.” Ɔde kaa ho sɛ, “mmoa yi ara ahu ɔkwan a wɔbɛfa so ayiyi wɔn ho fĩ.”

Susuw ho: Hackmann ne ne mfɛfo ahwɛ ɔkwan a kakapɛ bi (Camponotus rufifemur) fa so yiyi ne nkatemmɛn ho fĩ. Nneɛma a ɛkɔhyehyɛ kakapɛ nkatemmɛn ho ma ɛyɛ fĩ no, ebi sõsõ, ebi nso susua. Kakapɛ de ne nan na eyiyi ne nkatemmɛn ho fĩ. Wohwɛ ne nan a, wubehu sɛ nwi tuatua ho, na ɛyɛ adwuma te sɛ afẽ. Sɛ kakapɛ pɛ sɛ oyiyi ne nkatemmɛn ho fĩ a, ɔkoa ne nan mu. Sɛ ɔkoa ne nan mu a, ɔde ne nkatemmɛn no mu biara hyɛ mu, na watwe afa mu. Ɛba saa a, nwi a etuatua ne nan ho no yiyi nneɛma a ɛsõsõ a ayɛ ne nkatebɛn no ho fĩ no. Kakapɛ nkatemmɛn nso, nwi nketenkete bi tuatua ho, na nneɛma nketenkete bi tumi kɔhyehyɛ mu ma ɛyɛ fĩ. Nanso ne nan no nso, nwi nketenkete tuatua ho a ɛte sɛ nwi a ɛwɔ ne nkatemmɛn ho no ara. Enti sɛ ɔkoa ne nan mu na ɔtwe ne nkatebɛn no fa mu a, saa nwi no na eyiyi efĩ nketenkete a ɛwɔ ne nkatemmɛn ho no. Nneɛma nketenkete a etumi ma kakapɛ nkatemmɛn ho yɛ fĩ no, ebi wɔ hɔ a, esua koraa sen paane ti. Ɛno nso, nwi nketenkete paa bi a ɛwɔ kakapɛ no nan ho no tumi yiyi.

Hwɛ sɛnea kakapɛ bi reprapra ne nkatemmɛn ho

Hackmann ne ne mfɛfo gye di sɛ sɛnea kakapɛ yiyi ne nkatemmɛn ho fĩ no, nyansahufo betumi ahwɛ so ayɛ nneɛma ahorow bi wɔ mfiridwuma mu. Sɛ nhwɛso no, sɛ wɔreyɛ ɛlɛtrɔnik mfiri mu nneɛma nketenkete ahorow bi na sɛ efĩ kakraa bi kɔhyehyɛ mu a, ebetumi asɛe no. Enti sɛnea kakapɛ yiyi ne nkatebɛn ho fĩ no, wobetumi ahwɛ so ayɛ biribi a wɔde beyiyi ɛlɛtrɔnik mfiri a ɛtete saa no mu fĩ.

Wudwen ho sɛn? Sɛnea kakapɛ prapra ne nkatebɛn ho yiyi ho fĩ nyinaa no, ɛno ara na ɛbae, anaa obi na ɔbɔe?