NE TOTULI ifo a Malia ki lalo, kae ko seai eiloa ne pati e mafai o fakamatala ki ei a tena loto mafatia. Koi mafai eiloa o lagona ne ia a te tagi fakaoti a tena tama mai tua o te fia itula ne fakapuapuaga i ei. Ko pouli te lagi i te tutonu. Kae ko galulu malosi te laukele. (Mataio 27:45, 51) Kāti ne mafaufau a Malia me ko fakaasi ne Ieova ki te lalolagi kātoa a tena logo‵mae, i lō so se isi tino aka, ona ko te mate o Iesu Keliso.

I te taimi ne maina mai ei te mainaga o te fakaafiafi ki te koga pouli tenā i Kolokota, io me ko te koga e igoa ki a Gatiulupoko, ne tagi mautuutu ei a Malia ki tena tama. (Ioane 19:17, 25) E se taumate ne mafaufau malosi a ia ki mea kolā ne ‵tupu i aso ko ‵teka. E tasi mai i ei ko te mea telā ne tupu i te 33 tausaga ko ‵teka. I te taimi ne avatu ei ne lāua mo Iosefa a te lā pepe ki te faletapu i Ielusalema, ne fakaosofia a te toeaina e igoa ki a Simeona ke fai ne ia se valoaga. Ne ‵valo mai ne ia a mea ‵gali kolā ka ‵tupu ki a Iesu, kae ne toe fakaopoopo mai a ia me i se aso e tasi, ka fai eiloa a Malia e pelā me se tino ne ‵suki ki se pelu loa ‵ki. (Luka 2:25-35) Ko te taimi eiloa tenei, i te itula fakapoi tenei, ne fatoa maina faka‵lei ei tou fafine i te ‵tonu o pati konā.

E masani sāle o fai mai me i te mate o se tamaliki ko te ‵toe mea masei eiloa, ko te ‵toe mea fakalogo‵mae telā e mafai o tupu ki se tino. A te mate se fili matagā, kae e fakalogo‵mae ne ia tatou i so se auala. (Loma 5:12; 1 Kolinito 15:26) E mata, e mafai o manumalo tatou i vaegā logo‵maega penā? Kafai e mafau‵fau tatou ki te kamataga o te galuega a Iesu ke oko ki te taimi ne mate ei kae mai tua malie ifo, ka tauloto tatou ki mea e uke e uiga ki te fakatuanaki ne maua ne Malia telā ne fesoasoani atu ei ke manumalo a ia i te pelu o te loto fanoanoa.

Ke toe ‵foki tatou ki te tolu mo te āfa tausaga ko ‵teka. Ne iloa ne Malia me ka isi se fakamafuliga ka tupu. Ke oko eiloa ki te fa‵kai foliki ko Nasaleta, ne fai‵pati faeloa a tino i ei e uiga ki a Ioane te Papatiso mo tena fekau fakamalosi e uiga ki te salamo. Ne lavea ne Malia me ne kilo atu a tena tama ki te tala fou tenā e pelā me se fakailoga; ko te taimi ko ‵tau ei o fano a ia o fai tena galuega. (Mataio 3:1, 13) Ki a Malia mo tena kāiga, a te galo atu o Iesu mai olotou tafa e fakauiga i ei me ka uke a fakalavelave e mafai o ‵sae aka. Kaia?

E foliga mai me ko oti ne mate atu a te avaga a Malia, ko Iosefa. Ko tena uiga, a te galo atu o se tino pele i te mate e sē se mea fou ki a Malia. * I te taimi nei, ko se taku a Iesu e pelā me ko “te tama a te kamuta” kae ko “te kamuta.” Ko tena uiga, ko tausi nei ne Iesu a te pisinisi a tena tamana kae kāti ko ‵tau o tausi ne ia tena kāiga, telā e aofia i ei a tama‵liki e toko ono kolā ne fa‵nau mai ana tua. (Mataio 13:55, 56; Maleko 6:3) E tiga eiloa ne akoako ne Iesu a Iakopo—ko te tamaliki mai ana tua—ke iloa ne ia o fai te galuega fakakamuta, a ko te tiakina ne te tamaliki matua a te kāiga e sē se mea faigofie ki te kāiga. Ko oko loa te lasi o te amoga ko amo nei ne Malia; e mata, ne manavase a ia ki te fakamafuliga telā ka tupu? E mafai fua o tuku taumate ne tatou te mea tenā. Kae tenei te fesili tāua e tasi: Ka saga atu pefea a ia i te taimi ne fai ei a Iesu te Nasaleta e pelā me ko Iesu Keliso, ko te Mesia telā ko leva ne folafola mai? E isi se tala i te Tusi Tapu e fakaasi mai i ei a te mea tenā.—Ioane 2:1-12.

 Ne fano a Iesu ki a Ioane ke papatiso a ia, kae ne fai ei a ia mo fai te Tino Fakaeke a te Atua, io me ko te Mesia. (Luka 3:21, 22) Ne kamata ei o filifili ne ia ana soko. E tiga eiloa te tāua o tena galuega, ne fakaaoga eiloa ne ia ana taimi ke fia‵fia fakatasi mo kāiga mo taugasoa. Ne olo fakatasi atu a ia mo tena mātua, ana soko, mo ana taina ki se fakaipoipoga telā ne fai i Kana, se fa‵kai e tu i luga i se mauga i se valu maila (13 kilomita) te ‵mao mai Nasaleta. I te taimi fakafiafia tenā, ne iloa ne Malia me ko isi se fakalavelave. Kāti ne lavea ne ia a te fakatau kilo‵kilo mo te manava‵se o tino o te kāiga o te tauavaga kae fai olotou pati musu‵musu. Ko seai ne uaina! I olotou tuu mo aganuu, se mea fakamasiasi māfai ko se lava a mea ke tuku atu ki olotou mālō, kae fai foki i ei ke se gali te faigamea tenā. Ne alofa malosi a Malia i a latou, kae ‵fuli atu a ia ki a Iesu.

Ne fai atu tou fafine ki tena tama penei, “Ko seai ne olotou uaina.” Se a te mea ne mafaufau tou fafine ke fai ne tena tama? E mafai o fakaataata ne tatou te mea tenā i ‵tou mafaufau, me ne iloa ne tou fafine me i tena tama se tagata sili telā e mafai o fai ne ia a mea fakaofoofogia. E se taumate, ne fakamoemoe tou fafine ke na kamata o fai ne tena tama a mea konā i te taimi nei. Ko tena uiga, e pelā me ne fai atu tou fafine ki a ia penei, “Taku tama, fakamolemole fai aka se faiga ki te mea tenei!” Kāti ne poi malosi a tou fafine i te tali a Iesu. Ne fai atu tou tagata: “Kaia e ‵tau ei o manavase au ki ei e pelā foki mo koe?” E se fakauiga i ei me i a Iesu e se āva mo ana pati ne fai atu, kae tenā loa te mea ne fakauiga ‵se sāle ne tino ki ei ana pati konā. E fakaasi mai i ana pati ne fai me ne polopoloki atu a ia i se auala ‵lei. Ne fakamasaua atu ne Iesu ki tena mātua, me e seai eiloa sena fekau i te faiga o tena galuega talai, a te mea tenā e ‵tau fua o fai ne tena Tamana, ko Ieova.

Ne talia ne Malia a pati fakatonutonu mai tena tama, me i a ia se fafine loto malamalama kae loto maulalo. Ne mafuli atu a ia ki situati o te ‵kaiga kae fai atu ki a latou penei: “Fai so se mea e fai atu ne ia ke fai.” Ne iloa ne Malia me ko se ‵tau o toe fakatonu ne ia tena tama; kae ko ‵tau mo ia e pelā foki mo nisi tino o faka‵logo ki ana fakatonuga. Kae pelā mo Iesu, ne ‵pau eiloa a ia mo tena mātua me ne alofa foki a ia ki te tauavaga fou. Ne fai ei ne ia tena vavega muamua eiloa, ko te ‵fuliga o vai ki uaina ‵lei. Se a te mea ne iku mai i ei? “Ne fakatuanaki ana soko ki a ia.” Ne fakatuanaki foki a Malia ki a Iesu. Ne kilo atu a ia ki tou tagata, e pelā me ko tena tama, kae pelā foki me ko tena Aliki mo tena Fakaola.

E uke a mea e mafai o tauloto ne mātua i aso nei mai te fakatuanaki o Malia. E tonu, e seai eiloa se isi tino ne puti aka ne ia se tamaliki e pelā mo Iesu. Kae kafai ko fai se tamaliki mo fai se tino matua, faitalia tena tulaga sē ‵lei katoatoa, e mafai eiloa o ‵sae aka ne fakalavelave ona ko te fakamafuliga tenā. E mafai o tumau te mātua i te kilo atu ki tena tama tagata io me ko tena tama fafine e pelā me se tamā tamaliki, faitalia me ko se ‵tau o toe fai a ia penā ki tena tama. (1 Kolinito 13:11) E mafai pefea o fesoasoani atu a te mātua ki tena tama telā ko matua? A te auala e tasi ko te fakaasi ‵tonu atu o te loto talitonu me ka tumau eiloa a tena tama tagata io me ko tena tama fafine fakamaoni o fakagalue ne ia a akoakoga mai te Tusi Tapu kae maua mai i ei a fakamanuiaga mai i a Ieova. A te fakaasiatuga ne te mātua a tena fakatuanaki mo te loto maulalo mo te loto talitonu e mafai eiloa o aoga ki tama‵liki kolā ko ma‵tua. E seai se fakalotolotolua me ne fakatāua eiloa ne Iesu a te ‵lago malosi atu o Malia ki a ia i tausaga tāua mai tua ifo.

E se uke a mea e fakamatala mai i tusi Evagelia e uiga ki a Malia i te tolu mo te āfa tausaga ne fai ei te galuega a Iesu. Ke masaua me i tou fafine ko mate tena avaga—se mātua telā e seai sena avaga, kae e isi ne ana tama‵liki fo‵liki i te fale. E maina ‵lei tatou i pogai ne seki mafai ei ne ia o tautali atu i a Iesu i te taimi ne talai atu ei i tena fenua tonu. (1 Timoteo 5:8) Kae ne tumau eiloa a ia i te mafaufau ‵loto ki mea faka-te-agaga kolā ne tauloto ne ia e uiga ki te Mesia, kae kau atu foki  ki fakatasiga i te lotou sunako e pelā eiloa mo te faifaiga masani a te lotou kāiga.—Luka 2:19, 51; 4:16.

E se taumate ne saga‵saga fakatasi a ia mo tino i te faletapu i te taimi ne faipati atu ei a Iesu i te sunako i Nasaleta. Se mea fakafiafia eiloa ki a ia ke fakalogologo ki tena tama telā ne fai mai ne ia me ko fakataunu eiloa se valoaga faka-Mesia e auala i a ia! Kāti se mea fakafanoanoa eiloa ki tou fafine ke kilo atu ki nisi tino Nasaleta kolā ne seki talia ne latou a tena tama. Kae ne taumafai foki latou o tamate a ia!—Luka 4:17-30.

Ne fakafanoanoa atu foki ki a ia a te sē ‵saga atu o ana nisi tama ta‵gata ki a Iesu. Ne iloa ne tatou i te Ioane 7:5 me ne seki maua ne taina e tokofa o Iesu a te fakatuanaki e ‵pau mo te lotou mātua. E fai‵tau tatou penei: “Ne seki fakatuanaki ana taina ki a ia.” Kae e seai ne pati i te Tusi Tapu e uiga ki tuagane o Iesu e tokolua. * Mai mea konā, ne iloa ei ne Malia a te logo‵mae o te ola i loto i se fale telā e kese‵kese a talitonuga fakalotu i ei. E ‵tau o kausaki a ia ke fakapaleni aka a tena fakamaoni ki muna‵tonu mai te Atua, kae galue malosi foki ke oko atu a ia ki loto o tino i tena kāiga e aunoa mo te faimālō mo te fia pule atu ki a latou.

I se taimi e tasi, ne mafau‵fau a nisi kāiga o ia—e se taumate ne aofia i ei a taina o Iesu—ke “puke” ne latou a Iesu. Kae ne fai atu latou penei: “Ko masei tena ulu.” (Maleko 3:21, 31) Kae e iloa ne tatou me seki mafaufau eiloa a Malia penā, kae ne olo atu a ia mo ana tama tāgata, mo te fakamoemoega me ka isi ne olotou mea e tauloto ke fesoasoani atu ki a latou ke momea aka te lasi o te lotou fakatuanaki. E isi la ne olotou mea ne tauloto? E tiga eiloa te fakaofoofogia o galuega ne fai ne Iesu, mo te ‵gali o ana akoakoga e uiga ki te munatonu, ne seki tali‵tonu eiloa a nisi tama‵liki a Malia. E mata, ne nofo a ia o mafaufau mo te kaitaua ki mea e ‵tau o fai ke oko atu a ia ki olotou loto?

E mata, e nofo atu koe i loto i se kāiga telā e mavae‵vae i mea fakalotu? E uke a mea e mafai o tauloto ne tatou mai te fakatuanaki o Malia. Ne seki ‵fiu a ia i ana kāiga sē tali‵tonu. Kae ne fai ne ia ke lavea mai ne latou me ko tena fakatuanaki ko maua ei ne ia te fiafia mo te filemu o te mafaufau. I te suā feitu, ne tumau eiloa a ia i te ‵lago malosi atu ki tena tama tagata fakamaoni. E mata, ne mafaufau faeloa a ia ki a Iesu? E mata, ne manako a ia i nisi taimi ke nofo mai tou tagata i ana tafa mo tena kāiga? Kafai e penā loa, ne taofiofi eiloa ne ia ana lagonaga konā. Ne kilo atu a ia ki tena ‵lago mo tena fakamalosi atu ki a Iesu e pelā me se tauliaga. E mata, e mafai foki ne koe o fesoasoani atu ki au tama‵liki ke fakamuamua ne latou a te Atua i olotou olaga?

E mata, e isi se taui o te fakatuanaki o Malia ki a Iesu? E se mafai o puli i a Ieova o tuku atu te taui ki tino fakatuanaki, kae mautinoa me penā foki eiloa a Malia. (Epelu 11:6) Ke mafaufau la ki lagonaga o tou fafine i te taimi ne fakalogologo atu ei ki tena tama e faipati io me lagona ne ia a lipoti mai tino kolā ne fakalogo‵logo ki ana lāuga.

Mai tala fakatusa a tena tama, e mata, ne lavea ne Malia a nisi mea kolā ne masani ki ei a Iesu i tena folikiga i te taimi ne tupu aka ei a ia i Nasaleta? I te taimi ne faipati ei a Iesu e uiga ki se fafine telā e ‵teu tena fale ke ‵sala ki tena tupe telā ne galo, te ‵tukiga o saito mo fai a falaoa, io me ko te faka‵kaga o se moli kae tuku atu i se koga maluga, e mata, ne mafaufau a Malia e uiga ki te taimi koi foliki ei a Iesu kae nofo sāle i ana tafa māfai e fai ne ia a galuega penā i aso takitasi? (Luka 11:33; 15:8, 9; 17:35) I te taimi ne fai atu ei a Iesu me e māmā tena amo kae amogofie tena amoga, e mata ne mafaufau a Malia ki nisi fakaafiafi ‵gali i aso mua kolā ne kilokilo atu sāle ei a ia ki a Iosefa e akoako ne ia a Iesu telā koi foliki fua, ki te auala e faite kae fai faka‵lei ei se amo ko te mea ke se fakalogo‵mae atu ki te manu māfai ko amo ne ia? (Mataio 11:30) Se mea mautinoa me ne lotomalie katoatoa a Malia māfai e mafaufau ‵loto a ia ki te tauliaga ne tuku atu ne Ieova ki a ia i tena olaga—telā ko  te fesoasoani o puti ake kae akoako a tena tama telā ka fai mo fai te Mesia. Kāti ne fiafia malosi tou fafine ke fakalogologo atu ki a Iesu, te ‵toe faiakoga sili, e fakaaoga ne ia a mea masani o te olaga ke akoako mai ei a toe akoakoga tāua!

Ne tumau eiloa a Malia i te loto maulalo. Ne seki fai ne tena tama ke maua ne tena mātua a tavaega, i tafa o tena tuku katoatoa atu ki tena tapuakiga. I se taimi e tasi ne fai ei tena galuega talai, ne pakalaga mai se fafine mai loto i te vaitino me kāti ne fiafia malosi te mātua o Iesu me ne fanau mai ne tou fafine a Iesu. Kae ne tali atu tou tagata penei: “Ikai, e se penā. Kae e fia‵fia a latou kolā e lagona ne latou te muna a te Atua kae tausi ki ei!” (Luka 11:27, 28) Kae i te taimi ne fakailoa atu ei ne te vaitino ki a Iesu me i tena mātua mo ana taina ko pili mai, ne fai atu a ia me i ana mātua mo ana taina ko tino fua kolā e tali‵tonu. I lō te kaitaua ki te mea tenā, ne malamalama a Malia i te manatu o Iesu—e sili atu te tāua o fesokotakiga i te feitu faka-te-agaga i lō te feitu faka-te-foitino.—Maleko 3:32-35.

Kae e se mafai eiloa o fakamatalagina a te logo‵mae telā ne maua ne Malia i te taimi ne kilo atu ei a ia ki te puapuaga o tena tama telā ka mate i luga i te lakau fakasaua. Ne fakamatala fakamuli mai ne te apositolo ko Ioane, telā ne lavea ne ia te tamatega tenā, a te mea tenei: I te taimi faigata tenā, ne tu atu a Malia “i tafa o te lakau fakasaua o Iesu.” E seai se mea ne mafai o taofi ne ia a te mātua alofa fakamaoni tenā ke se tu atu a ia i tafa o tena tama ke oko eiloa ki tena toe taimi. Ne lavea ne Iesu tou fafine, kae tiga eiloa ne tigaina a ia māfai e mānava, kae logo‵mae foki māfai e fai atu sena pati, kae ne faipati eiloa a ia. Ne tuku atu ne ia tena mātua ke tausi ne te apositolo telā e alofa malosi a ia ki ei ko te apositolo ko Ioane. Ona ko te mea e seai se taina o Iesu i te taimi tenā e fai pelā me se tino talitonu, ne seki tuku atu ne Iesu a Malia ke tausi ne se tokotasi o latou, kae ne tuku atu ne ia ki se soko fakamaoni o ia. Ne fakaasi mai i ei ne Iesu a te tāua ke tausi ne se tino fakatuanaki a tena kāiga, maise eiloa ko olotou manakoga faka-te-agaga.—Ioane 19:25-27.

I te taimi ko mate ei a Iesu, ne lagona ne Malia a te logo‵mae telā ko leva ne ‵valo mai, ko te ‵suki mai o se pelu loa o te loto fanoanoa. Kafai e faigata o fakaataata i ‵tou mafaufau a te lasi o tena loto fanoanoa, kāti ka faigata foki o fakaataata i ‵tou mafaufau a te lasi o te fiafia ne oko ki a ia i te tolu o aso mai tua ifo! Ne lavea ne Malia a te toe vavega sili eiloa i vavega katoa—ko oti ne toetu aka a Iesu! Kae ne sili atu te lasi o tena fiafia me ne fakasae fakamuli atu a Iesu ki tena āfa taina ko Iakopo, ko lāua tokolua eiloa. (1 Kolinito 15:7) Ne fakamalosi atu ki a Iakopo mo nisi āfa taina o Iesu a te fakatasiga tenā. Ne tauloto fakamuli ne tatou me ne kamata o tali‵tonu latou ki a Iesu e pelā me ko te Keliso. Fakamuli ifo, ne olo atu faeloa latou mo te lotou mātua ki fakatasiga faka-Kelisiano, kae ne “‵talo atu faeloa a latou katoa i konā.” (Galuega 1:14) E tokolua mai i a latou, ko Iakopo mo Iuta, ne tusi ne lāua a tusi o te Tusi Tapu.

Ne sae mai a Malia i te toe taimi eiloa i se fakatasiga telā ne ‵kau atu a ia ki ei mo ana tama, kae ‵talo i ei. Mafaga o fakaotiga ‵lei ki te tala o Malia, kae ko gali aka foki loa tena fakaakoakoga ne tuku mai ki a tatou! Ona ko tena fakatuanaki, ne manumalo a ia i te pelu o te loto fanoanoa, kae fakamuli ifo ne maua ne ia tena taui gali ‵ki. Kafai e fakaakoako tatou ki tena fakatuanaki, ka manumalo foki tatou i so se logo‵maega e maua ne tatou mai te lalolagi masei tenei, kae ka maua ne tatou a taui tafasili i te ‵gali kolā ne seki mafau‵fau tatou ki ei.