NE OKO mai au ki te lalolagi tenei e pelā me ko te tokofitu o tamaliki e tokovalu a mātua ga‵lue malosi i Karítsa, se tamā fakai i Eleni. A te tausaga ko te 1926.

I te tausaga mai mua atu i ei, ne fetaui oku mātua mo John Papparizos, se Tino Akoga o te Tusi Tapu loto finafinau kae gutu faipati, ko te igoa o Molimau a Ieova i aso mua. Ona ko te ofo i fakamatalaga ‵tonu mai te Tusi Tapu a John, ne kamata o ‵kau atu lāua ki fakatasiga a Tino A‵koga o te Tusi Tapu i te motou fakai. Ne ‵mautakitaki te malosi o te fakatuanaki o toku mātua ki a Ieova, kae faitalia me e se iloa ne ia o faitau kae tusitusi, ne fakaasi atu ne ia ki so se tino i so se avanoaga ‵lei. Se mea fakafanoanoa me ne saga atu toku tamana ki vāivāiga o tino kae ne fakagata malielie aka ei tena kau atu ki fakatasiga Kelisiano.

Ne āva malosi matou mo oku taina mo tuagane ki te Tusi Tapu kae ne seki ‵saga faka‵lei atu ki ei ona ko manakoga fakatalavou. I te 1939, i te taimi ne oko atu ei te Taua i te Lua a te Lalolagi ki Eulopa, ne tupu se mea i te motou fakai telā ne ‵poi matou i ei. A te motou tuakoi kae se fakataina foki, ko Nicolas Psarras, se Molimau papatiso fou, ne faimalo ke kau atu ki te kautau a te kau Eleni. Ne fai atu mo te loto a Nicolasi, telā ko 20 ana tausaga, ki tino pule o te kautau, “E se mafai ne au o taua atu me i a au se sotia a Keliso.” Ne tu atu a ia i te fono a te kautau kae ne fakasala ki te sefulu tausaga i te falepuipui. Ne ‵poi malosi matou!

Se mea ‵lei me i te kamataga o te 1941, ne ‵nofo atu a te kautau ‵kau fakatasi i Eleni mō se vaitaimi toetoe kae ne ‵tala mai i ei a Nicolas mai te falepuipui. Ne toe foki atu a ia ki Karítsa, ko te koga e nofo i ei toku taina matua, ko Ilias, telā ne fai atu ei ne ia a fesili e uke ‵ki e uiga ki te Tusi Tapu. Ne fakalogologo atu eiloa au mo te loto fiafia. Mai tua ifo i ei, ne kamata o suke‵suke a Ilias mo au, mo toku tuagane foliki eiloa, ko Efmorfia, ki te Tusi Tapu, kae ne ‵kau atu faeloa matou ki fakatasiga mo te kau Molimau. I te tausaga mai tua ifo, ne tuku katoa atu ne matou tokotolu omotou olaga ki a  Ieova kae ne papatiso. Fakamuli ifo, ne fai foki oku nisi taina mo tuagane e tokofa mo fai ne Molimau fakamaoni.

I te 1942, e tokoiva a tamataene mo tamafine i te va o te 15 mo te 25 tausaga i te Fakapotopotoga o Karítsa. Ne iloa ne matou me ka fe‵paki matou katoa mo nai tulaga faiga‵ta i aso mai mua. Tela la, ke fakamalosi aka matou, ne masani o maopoopo matou i so se koga ke suke‵suke ki te Tusi Tapu, usu a pese faka-te-agaga, kae ‵talo. Ne iku atu ei ki te malosi o omotou fakatuanaki.

E pelā eiloa mo te fakaotiotiga o te Taua i te Lua a te Lalolagi, ne ‵teke atu a tino Kominisi o Eleni ki te malo o Eleni, telā ne kamata aka ei se tamā taua. Ne olo atu a tino ‵teke Kominisi ki koga ‵mao o te fenua, kae faimalo a tino o fa‵kai ke ‵kau atu ki a latou. I te taimi ne oko mai ei ki te motou fa‵kai, ne ave ‵muni ne latou a talavou Molimau e tokotolu—Antonio Tsoukaris, Ilias, mo au ei. Ne fakamolemole atu matou me i a matou ne Kelisiano kolā e se ‵kau ki se feitu; kae ne faimalo eiloa ne latou matou ke māti atu ki te Maluga o Olympus, kāti e 12 itula te ‵mao mai te motou fakai.

E seki leva, ne fakatonu matou ne se ofisa kominisi ke ‵kau atu ki se potukau ‵teke ke taua atu. I te taimi ne fakamatala atu ei ne matou me e se taua atu a Kelisiano ‵tonu ki olotou taina, ne toso atu ne te ofisa kaitaua a matou ki mua o se takitaki kautau. I te taimi ne toe fai atu ei motou pati, ne fakatonu mai te takitaki kautau, “Puke la se tamā asini kae avatu a tino pa‵kia mai te koga taua ki te fa‵kaimasaki.”

“Kae e a māfai e puke fakapagota matou ne sotia o te malo?” ne tali atu matou. “E mata, ka se ‵kilo mai latou ki a matou e pelā me ne tino ‵teke malosi atu?” “Ko avatu la ne koutou a falaoa ki tino taua i te taua,” ana muna. “Kae e a māfai e lavea matou ne se ofisa mo te tamā asini kae fakatonu mai ke avatu ne matou a meatau ki te koga taua?” ne fakasako‵sako atu matou. Ne mafaufau ‵mafa a te takitaki kautau mō se taimi leva. Fakamuli loa, ne fai atu a ia mo te fi‵ta: “Ko ‵lei la, e mautinoa eiloa me e mafai ne koutou o tausi a mamoe! ‵Nofo atu i te mauga kae tausi atu ki te lafu.”

Tela la, i te taimi e fai ei te tamā taua, ne mafau‵fau matou tokotolu me e talia ne motou loto lagona ke tausi atu ki mamoe. I se tausaga mai tua ifo, ne talia a Ilias, e pelā me ko te tama matua, ke foki atu ki te fale o tausi ki te motou mātua telā ko mate tena avaga. Ne masaki a Antonio kae ne fakasaoloto ei a ia. Kae ne tumau eiloa au e pelā me se pagota.

I te taimi tenā, ko kamata eiloa o manumalo a te kautau Eleni i te kau kominisi. Ne ‵tele atu i mauga ki te suā fa‵kai ko Alapania a te potukau telā ne puke fakapagota ne latou au. I tafa o te tuakoi, ne fatoa iloa aka ei ne matou me ko fakatamilo matou ne sotia Eleni. Ne manava‵se a tino ‵teke kae ne ‵tele atu keatea. Ne ‵muni au mai tua o se lakau ne siga ki lalo, kae ne iku atu ei ki taku fetauiga mo sotia kolā ne taku atu i te kamataga.

I te taimi ne fai atu ei au ki sotia Eleni me ne puke fakapagota au ne te kau kominisi, ne ave ne latou au o iloilo aka i se koga ‵nofo a te kautau e pili ki Véroia, te fa‵kai mua i te Tusi Tapu ko Pelea. I konā ne fakatonu mai ke keli ne au a lua mō sotia. I te taimi ne ita fitifiti ei au, ne fakatonu atu a te ofisa o kautau ke ave fakapagota au ki te fenua e fakasala ‵mafa ei a tino ko Makrónisos (Makronisi).

E tu a te fatu matagā e igoa ko Makrónisos, telā e seai ne vai i ei, kae tuku faka‵sau atu ki te la i tafatai o Attica telā kāti e 30 maila (50 km) te ‵mao mai Atenai. A te fenua e valu maila fua te loa (13 km) kae 1.5 maila (2.5 km) te ‵toe koga lauefa eiloa i ei. Kae mai te 1947 ki te 1958, ne ‵nofo atu eiloa i ei a pagota e silia atu i te 100,000, e aofia i ei a tino ma‵losi mo tino kolā e fai pelā me e ‵lago atu ki te kau kominisi, tino ‵teke mua kolā ne taua atu faeloa, mo nai Molimau fakamaoni a Ieova.

I te taimi ne oko atu ei au i te kamataga o te 1949, ne vaevae aka a pagota ki nai koga kese‵kese. Ne tuku atu au ki se koga telā e se manakogina malosi ei a tino leoleo mo nisi tāgata e lau i selau. Kāti e toko 40 matou ne ‵moe i te laukele i se faleie kanivesi telā e mafai fua o ofi i ei a tino e toko 10. Ne inu matou ki vai lai‵lai kae ‵kai i te ukega o taimi ki laulakau mo paenani. Ko oko eiloa i te faigata ki a matou a te ‵pefu mo te matagi kolā e agi mai faeloa. Kae se mea ‵lei me e se ‵nofo atu matou i luga i kaupapa makai‵kai kolā e olo aka kae olo ifo faeloa mai i ei, se fakasauaga fakalogo‵mae telā ne fati‵fati ei a foitino mo mafaufau o pagota fakaa‵lofa e tokuke.

I te aso e tasi ne sasale atu ei au i te matafaga, ne fetaui au mo nai Molimau mai nisi koga ‵nofo. Ne fia‵fia malosi matou i te motou fetauiga! Ona ko te fakaeteete i te mea ma ‵po matou, ne fetaui matou i so se koga ne mafai ei ne matou. Ne talai atu foki matou mo te poto ki nisi pagota, kae ne fai fakamuli a nisi o latou mo fai ne Molimau a Ieova. Ne fesoasoani mai a galuega konā mo ‵talo mai te loto ke fakatumau te motou malosi i te feitu faka-te-agaga.

Mai tua o masina e sefulu o taumafaiga ke momea aka aku “amioga ‵lei,” ne fakaiku aka ne tino ne puke fakapagota ne latou au me ko ‵tau nei o pei au ki te togiga o te kautau. I te taimi ne ita fitifiti ei au, ne toso ne latou au ki mua o te pule o te koga ‵nofo. Ne tuku atu ne au se mea ne tusi ne au, telā e fai penei, “E manako fua au ke fai mo sotia a Keliso.” Mai tua o te fakamatakutakuga ne latou a au, ne tuku atu au ne te pule ki tena tokolua, se faifeau o te Lotu Eleni ko te Orthodox telā ne pei eiloa ki gatu fakalotu. I te taimi ne tali atu ei au mo te loto toa ki ana fesili mai te Tusi Tapu, ne pakalaga mai tou tagata mo te kaitaua: “Ave keatea a ia. A ia ko fakavalevale!”

I te taeaoakega, ne toe fakatonu mai a sotia ke pei au ki te gatu kautau. I te taimi ne ita fitifiti ei au, ne fusufusu ne latou au kae ‵pago ki se kuini lakau. Oti ave ei ne latou au ki te fa‵kaimasaki o te koga tenā ke fakamautinoa aka me ne seki ‵fati oku ivi kae oti aka toe toso ei ne latou au ki toku faleie. Ne fai faeloa penei i masina e lua.

Ona ko te mea ne seki fia gutugutulua au i toku fakatuanaki, ne fatoa taumafai ei a sotia sē fia‵fia konei ki se auala fou. Ne ‵sai ne latou oku lima mai i oku tua, kae ne ‵kini valevale eiloa ne sotia oku alofivae ki lōpu. Mai lalo o logo‵maega ‵mafa, ne masaua ne au a pati a Iesu: “E fia‵fia koutou māfai e fakatauemu kae fakasauagina koutou ne tino . . . Ke fia‵fia kae ‵lifu, me i te otou taui e lasi ‵ki i te lagi, me ne penā foki o fakasaua ne latou a pelofeta kolā ne ‵mua atu i a koutou.” (Mata. 5:11, 12) I te otiga, mai tua o se mea telā e foliga mai me se taimi leva ‵ki, ne galo atu toku mafaufau.

Ne ala au i se potu ‵moko e aunoa mo ne falaoa, vai, io me se pulaniketi. Kae faitalia loa, ne maua ne au se lagonaga filemu kae tokagamalie. E pelā mo folafolaga i te Tusi Tapu, “a ko te filemu o te Atua” ne ‘puipui ne ia toku loto mo oku mafaufauga.’ (Fili. 4:7) I te aso mai tua ifo, ne tuku mai ne se sotia alofa a falaoa mo vai mo se gatu ‵moko. Kae ne tuku mai ne te suā sotia tena pauna meakai. Konei la nisi auala e uke, ne lagona ei ne au a te alofa atafai o Ieova.

Ne ‵kilo mai a tino pule‵pule ki a au pelā me se tino ‵teke kae loto makeke kae ne ave ne latou au ki Atenai ke fakafesagai atu ki te fono tulafono a te kautau. I konā ne fakasala ei au ki te falepuipui mō se tolu tausaga i Yíaros (Gyaros, se motu telā kāti e 30 maila (50 km) i te feitu ki saegala o Makrónisos.

A te falepuipui i Yíaros se fale lasi e faite ki puliki telā e ‵nofo i ei a pagota e silia atu i te 5,000 ona ko pogai fakapolitiki. E ‵nofo foki i ei a Molimau e tokofitu a Ieova, ne ‵pei katoa latou ki te falepuipui ona ko te lotou sē ‵kau ki se feitu e pelā me ne Kelisiano. E tiga eiloa ne fakatapu malosi, ne maopoopo ‵funa faeloa matou tokofitu ke suke‵suke ki te Tusi Tapu. Ne maua foki faeloa ne matou a ‵kopi o Te Faleleoleo Maluga, kolā ne aumai ‵funa sāle kae ne fai ne matou a ‵kopi ki  motou lima ko te mea ke fakaaoga i motou sukesukega.

I te aso e tasi ne fai ei motou sukesukega ‵muni, ne siga ifo se leoleo o pagota ki te motou maopoopoga kae ne fakama‵sei katoa ne ia omotou tusi. Ne ‵kami matou ki te ofisa o te pule tausi, mo te fakamoemoega me ka toe fakaopoopo atu te motou fakasalaga. I lō te fai penā, ne fai mai te pule tausi: “E iloa ne matou koutou, kae e āva matou ki te otou ‵mautakitaki. E iloa ne matou me e mafai o tali‵tonu matou ki a koutou. Toe ‵foki o ga‵lue.” Ne tuku mai foki ne ia a galuega tai mā‵ma ki a matou. Ne momea aka te motou loto fia‵fia. Ne mafai foki eiloa ne te motou sē ‵kau atu ki se feitu e pelā me ne Kelisiano o avatu a tavaega ki a Ieova i loto i te falepuipui.

Ne maua foki a ikuga ‵lei mai i te motou tulaga ‵mautakitaki. Mai tua o te laveaga ne ia motou uiga ‵lei, ne fakamalosi aka se pagota telā se tino poto i mea tau numela, ke fesili mai e uiga ki motou talitonuga. I te taimi ne fakasaoloto ei matou Molimau i te kamataga o te 1951, ne fakasaoloto foki tou tagata. Fakamuli ifo, ne fai a ia mo fai se Molimau papatiso mo se tino talai tumau.

E pelā mo au, mai tua o taku fakasaolotoga, ne foki atu au ki toku kāiga i Karítsa. Fakamuli ifo, fakatasi mo nisi tino e tokouke mai i toku fenua, ne olo atu matou ki Melborune, i Ausetalia. I konā ne fetaui kae avaga ei māua mo Janette, se tuagane Kelisiano ‵lei, kae ne puti aka ne māua te ma tamaliki tagata mo tama fafine e tokotolu i te olaga Kelisiano.

I aso nei, ko 90 tupu oku tausaga, kae koi fai eiloa au mo fai se toeaina Kelisiano malosi. Ona ko oku pa‵kiaga mua, e ‵mae sāle toku foitino mo oku vae i nisi taimi, maise eiloa māfai e kau atu au ki te galuega talai. E tiga eiloa te feitu tenā, koi manako eiloa au ke fai mo ‘sotia a Keliso.’—2 Timo. 2:3.