Kasi mukukumbuka deti ilo mwana winu wakababikira? Mutepanji pa nyengo iyo, mukanweka comene kuti mukanyamure kabonda. Kweni ku ŵapapi nga ni Karo na Miya, cimwemwe cikuzgoka citima para ŵapulika kuti mwana wawo wababika mulwari panji cilima.

Kasi muli na mwana uyo nchilima? Panji mungaŵa kuti mukufipa mtima usange mufiskenge kumulera makora. Usange ni nthena, kutaya mtima yayi. Ŵapapi ŵanji nga ndimwe ŵacita makora pakulimbana na masuzgo ghanthena agha. Wonani masuzgo ghatatu agho nyengo zinyake mungasuzgika nagho, ndipo wonani umo fundo za mu Baibolo zingamovwilirani.

Ŵapapi ŵanandi vikuŵaŵinya comene para ŵamanya kuti mwana wawo ni mulwari. Mama munyake wa ku Mexico zina lake Juliana wakati: “Ŵadokotala ŵakati ŵaniphalira kuti mwana withu, Santiago, wali na suzgo mu wongo, nkhagomezga yayi. Nati napulika nthena matumbo ghakati waka songonu.” Ŵanyake ŵangacita nga  umo wakacitira mama munyake wa ku Italy zina lake Villana. Iyo wakati: “Nkhasankha kuti mwana wane wababike nangauli pakuŵa ngozi ku ŵanakazi ŵamsinkhu wane. Sono nkhujipa mulandu pakuwona kuti mwana wane wakusuzgika na nthenda iyo yikupangiska munthu kugotomara.”

Usange mukwenjerwa panji kujipa mulandu, manyani kuti kanandi ndimo vikuŵira. Ni khumbo la Ciuta yayi kuti ŵanthu ŵalwarenge. (Genesis 1:27, 28) Umo Ciuta wali kutilengera, nchipusu yayi ku ŵapapi kupokelera cinthu ico ŵakaghanaghanangako yayi kuti cingacitika. Ntheura “mukucita citima” cifukwa cakuti mwana winu wali nga umo mukakhumbiranga yayi. Patolenge nyengo kuti mwambe kupulikiska na kuzgoŵera ivyo vyamucitikirani.

Wuli usange mukujipa mulandu, kuti ndimwe mwacitiska mwana winu kuŵa cilima? Kumbukani kuti palije uyo wakumanya makora umo umoyo wa mwana ukukhwaskikira na ivyo wahara ku ŵapapi, malo agho wababikira, na vinyake vyantheura. Nyengo zinyake, mungamba kupa mulandu mfumu panji muwoli winu. Kucita nthena yayi. Mungacita makora usange mose mwaŵaŵiri mungakolerana na kuŵika mtima pa kupwelelera mwana winu.—Mupharazgi 4:9, 10.

SACIZGO: Manyani vinandi vya suzgo ilo mwana winu wali nalo. Baibolo likuti: “Nyumba yikuzengeka na vinjeru, yikukhozgeka na umanyi.”—Zintharika 24:3.

Mungasambira vinandi ku ŵadokotala na mu mabuku ghakugomezgeka. Kusambira vya suzgo la mwana winu kungayana waka na kusambira ciyowoyero cinyake. Pakwamba vingamusuzgani, kweni mungasambira nipera.

Karo na Miya, awo ŵazunulika kukwambilira, ŵakafumba ulongozgi kwa dokotala na wupu uwo ukumanya makora suzgo lanthena la mwana wawo. Iwo ŵakati: “Ici cikatovwira kuti timanye makora masuzgo agho ghaŵengepo, kweniso ivyo munthu wa suzgo ili wangakwaniska kucita. Tikamanya kuti mwana withu wangakwaniska kucitako vinthu vinandi ivyo waliyose wakucita. Ici cikatikhozga comene.”

Mungawona nga nkhongono zinu zose zikumalira waka pakupwelelera mwana winu mulwari. Jenney, mama wa ku New Zealand, wakati: “Vyaka vicoko waka, mwana wane wati wasangika na nthenda mu ciwangwa ca pa msana (spina bifida), nkhavukanga comene para namba kugwira nchito zakusazgikira panyumba ndipo nkhaliranga waka.”

Nyengo zinyake mungajiwona nga mwajowoleka. Beni wali na mwana uyo wali na nthenda yakomizga thupi (muscular dystrophy) kweniso suzgo lakutondeka kupulikiska luŵiro vinthu (Asperger’s syndrome). Iyo wakuti: “Ŵanthu ŵanandi ŵangapulikiska yayi umo vinthu viliri pa umoyo withu.” Nyengo zinyake mungadokera kuphalirako munthu munyake. Kweni mukuwona kuti ŵabwezi ŵinu ŵanandi ŵali na ŵana ŵawemi waka. Ntheura mukukakika kuti muŵaphalireko.

SACIZGO: Pemphani wovwiri ku ŵanyinu. Para ŵamovwirani, wupokelerani wovwiri uwo. Juliana, uyo wayowoyeka kale wakati: “Nyengo zinyake ine na afumu ŵane tikucita soni kupempha wovwiri ku ŵanyithu.” Kweni wakatiso: “Tasambira kuti nase tikukhumbikwira wovwiri wa ŵanyithu. Para ŵanyithu ŵatovwira, tikuwona kuti tili tekha yayi.” Usange mubwezi winu wapamtima panji mubali winu wajipeleka kuti wakhale na mwana winu pa nyengo ya nchezgo panji pa maungano, muzomerezgani na kumuwonga. Baibolo likuti: “Mwanase wakutemwa nyengo zose, ndipo mwanamunyako wakubabiwira kovwira mu suzgo.”—Zintharika 17:17.

Pwelelerani umoyo winu. Kuti ambulasi yilutilire kunyamulira ŵanthu ku cipatala, yikukhumbikwira kuŵikamo mafuta nyengo na nyengo. Ntheura, namwe mukwenera kuwezgeramo nkhongono zinu. Muryenge cakurya ca magulu, kucita maseŵero ghakukhozga thupi, na kupumura mwakukwana kuti mulutilire kupwelelera makora mwana winu. Javiya, uyo wali na mwana wakupendera, wakuti: “Mwana wane wakwenda yayi, ntheura nkhuwona kuti nchakuzirwa kuti niryenge makora, cifukwa ndine nkhumwendeska. Malundi ghake ndine!”

Kasi mungacita wuli kuti musange nyengo yakupwelelera umoyo winu? Ŵapapi ŵanyake ŵakupokerana pakupwelelera mwana wawo. Ici cikovwira kuti mupapi yumoza wapumurengeko panji kucita vinthu vinyake vyakukhumbikwa. Mungakhumbikwira kupatura nyengo pa vinthu ivyo ni vyakuzirwa pacoko na kuyigwiliskira nchito pakupwelelera umoyo winu. Nangauli cingaŵa cakusuzga kucita nthena, kweni mukwenera kuyezgayezga kuti mucite vyose makoraghene. Nga umo Mayuri, mama wa ku India, wakayowoyera: “Paumaliro munthu wakuzgoŵera.”

Yowoyani na mubwezi winu uyo mukumugomezga. Nanga mbabwezi awo ŵana ŵawo mbalwari yayi  ŵangamukhozgani. Kweniso lombani kwa Yehova Ciuta. Kweni kasi lurombo lukovwira nadi? Yazimini wali na ŵana ŵaŵiri awo ŵali na matenda ghanyake gha ku maphapu agho ŵakughacema kuti cystic fibrosis, ndipo wakati: “Nyengo zinyake nkhaŵanga wakufyenyeka comene ndipo nkhajiwonanga kuti nifwenge.” Wakayowoyaso kuti: “Nkhulomba Yehova kuti wanovwire na kunipa nkhongono. Para nacita nthena nkhuwona kuti ningalutilira.”—Salmo 145:18.

Ulwari wa mwana ungatimbanizga bajeti ya cakurya ca mbumba, uko mbumba yingakatembeya, kweniso nyengo iyo ŵapapi ŵangacezgera na mwana waliyose. Pa cifukwa ici, ŵana ŵanyake ŵangawona nga kuti ŵapapi ŵawo ŵalije nawo nchito. Kweniso ŵapapi ŵangatangwanika comene na kupwelelera mwana mulwari, kuluwa na nthengwa yawo wuwo. Dada munyake wa ku Liberia, zina lake Liyoni wakuti: “Nyengo zinyake muwoli wane wakuti nkhumulekera yekha nchito ya kupwelelera mwana withu. Para wayowoya nthena nkhuwona kuti wakunicindika yayi, ndipo nyengo zinyake nkhumuzgora uheni.”

SACIZGO: Kuti ŵana ŵinu wose ŵakhorwe kuti mukuŵatemwa, nozgani kucitira pamoza vinthu ivyo ŵakutemwa. Jenney, uyo wayowoyeka kukwambilira wakuti: “Nyengo zinyake mwana withu mulara tikumucitira cinthu capadera, nanga nipara taluta nayo ku resitiranti iyo wakutemwa kukarya cakurya.”

Kuti nthengwa yinu yileke kutimbanizgika, mudumbiskanenge na munyinu wa mu nthengwa na kulombera pamoza. Asimu, dada wa ku India, uyo mwana wake wali na nthenda ya kuwa, wakati: “Nangauli nyengo zinyake ine na awoli ŵane tikuvuka na kukwenyelera comene, tikupatura nyengo, kudumbiskana, na kulombera pamoza. Mulenji uliwose pambere ŵana ŵandawuke, tikudumbiskana vesi la mu Baibolo.” Ŵakutorana ŵanyake ŵakudumbiskana paŵekha pambere ŵandagone. Para mukucezga pamwekha na kulomba kufumira pasi pa mtima, mukhozgenge nthengwa yinu mu nyengo zakusuzga. (Zintharika 15:22) Ŵakutorana ŵanyake ŵakati, nyengo zamasuzgo ni zimoza mwa nyengo zambura kuluwika cifukwa ŵakacitiranga vinthu pamoza.

Baibolo likutiphalira kuti sonosono apa Ciuta wawuskengepo matenda kweniso ucilima uliwose uwo ukuyuzga ŵanthu. (Uvumbuzi 21:3, 4) Mu nyengo iyo, “nanga njumoza wa ŵenecaru tiwanene, ‘Ndalwara.’” *—Yesaya 33:24.

Kweni pasono, mungafiska kupwelelera mwana winu uyo nchilima. Karo na Miya, awo ŵazunulika kukwambilira ŵakuti: “Kugongowa yayi para vikuwoneka nga vyose vikulongosoka yayi. Wonanimo viwemi mwa mwana winu, cifukwa vilipo vinandi.”