1. Nchivici ico cikapangiska kuti Paulosi wasekelere na Ŵakhristu ŵa mu Korinte?

MU CAKA ca 55 C.E., mpositole Paulosi wakaŵa pa dowoko la msumba wa Trowa, kweni wakaghanaghananga vya ku Korinte. Kukwambilira kwa caka cenecira, vikamuŵinya comene kupulika kuti ŵabali ŵa ku Korinte ŵakagazgananga. Ntheura cifukwa ca ciwuravi, wakaŵatumizgira kalata kuti waŵawovwire. (1 Kor. 1:11; 4:15) Kweniso wakatuma Tito wanchito munyake kwa iwo, ndipo wakaphalira Tito kuti wize ku Trowa kuti wamuphalire ivyo vikacitika. Apo Paulosi wakalindiliranga Tito mu Trowa, wakaŵa wakunweka kupulika ivyo vikacitikanga ku Ŵakorinte. Kweni Tito wakiza yayi ndipo ivi vikamukhuŵazga comene Paulosi. Kasi Paulosi wakacita wuli? Wakenda ulendo wa pa nyanja kuluta ku Makedoniya, ndipo wakakondwa comene wakati wasangana na Tito kura. Tito wakaphalira Paulosi kuti ŵabali ŵakapulikira ulongozgi uwo ukaŵa mu kalata iyo wakaŵalembera ndiposo kuti ŵakaŵa ŵakukhumbisiska kumuwona. Paulosi wakati wapulika lipoti liwemi ili, ‘wakasekeleraso comene.’—2 Kor. 2:12, 13; 7:5-9.

2. (a) Kasi Paulosi wakaŵalembera vici Ŵakorinte vyakukhwaskana na cipulikano na cimwemwe? (b) Kasi tidumbiskanenge mafumbo wuli?

² Nyengo yicoko waka ivi vikati vyacitika, Paulosi wakalembera Ŵakorinte kalata yaciŵiri. Wakaŵaphalira kuti: “Kuti nchakuti tili mafumu pa cipulikano cinu cara, kweni tili ŵanchito ŵanyinu kuti muŵe ŵacimwemwe, pakuti na cipulikano cinu mukuchintha.” (2 Kor. 1:24) Kasi Paulosi wakang’anamurangaci pakuyowoya mazgu agha? Ndipo kasi mazgu agha ghakwenera kuŵakhwaska wuli ŵalara mazuŵa ghano?

3. (a) Kasi Paulosi wakang’anamurangaci apo wakalemba kuti: “Na cipulikano cinu mukuchintha”? (b) Kasi ŵalara mazuŵa ghano ŵakumuyezga wuli Paulosi?

³ Paulosi wakazunura vinthu viŵiri vyakuzirwa pa kusopa  kwithu. Vinthu ivi nchipulikano na cimwemwe. Kumbukani kuti pa nkhani ya cipulikano, iyo wakalemba kuti: “Kuti nchakuti tili mafumu pa cipulikano cinu cara, . . . pakuti na cipulikano cinu mukuchintha.” Mazgu agha ghakulongora kuti Paulosi wakamanyanga kuti ŵabali ŵa mu Korinte ŵakaŵa ŵakukhora cifukwa ca cipulikano cawo mwa Ciuta kuti cifukwa ca iyo nesi munthu munyake yayi. Ntheura, Paulosi wakawona kuti nchambura kwenelera kuŵa fumu pa cipulikano ca ŵabali ŵake, ndipo wakaŵavya khumbo lakuti wacite nthena. Wakaŵa na cigomezgo kuti iwo ŵakaŵa Ŵakhristu ŵakugomezgeka awo ŵakakhumbanga kucita ico nchakwenelera. (2 Kor. 2:3) Mazuŵa ghano, ŵalara ŵakuyezga Paulosi para ŵakulongora kuti ŵabali ŵawo nawo ŵali na cipulikano canadi ndiposo ŵali na vilato viwemi pakuteŵetera Ciuta. (2 Tes. 3:4) M’malo mwa kupangira mpingo malango ghanonono, ŵalara ŵakuthemba fundo za mu Malemba na ulongozgi wakufuma ku gulu la Yehova. Nakuti mazuŵa ghano napo, ŵalara ni mafumu yayi pa cipulikano ca ŵabali ŵawo.—1 Pet. 5:2, 3.

4. (a) Kasi Paulosi wakang’anamurangaci apo wakalemba kuti: “Tili ŵanchito ŵanyinu kuti muŵe ŵacimwemwe”? (b) Kasi ŵalara mazuŵa ghano ŵakumuyezga wuli Paulosi?

⁴ Paulosi wakayowoyaso kuti: “Tili ŵanchito ŵanyinu kuti muŵe ŵacimwemwe.” Apa Paulosi wakayowoyanga vya iyomwene na ŵabwezi ŵake awo wakaŵa nawo. Cifukwa wuli tikuyowoya nthena? Cifukwa cakuti mu kalata yeneyiyi, Paulosi wakakumbuska Ŵakorinte vya ŵaŵiri mwa ŵabwezi ŵake aŵa apo wakalemba kuti: “Yesu . . . wakapharazgika pakati pinu kwizira mwa ise, ndiko kuti, kwizira mwa Ine na Silivano na Timote.” (2 Kor. 1:19) Kweniso, palipose apo Paulosi wakayowoyanga lizgu lakuti “ŵanchito ŵanyane” mu makalata ghake, nyengo zose wakayowoyanga vya ŵabwezi ŵake nga ni Apolo, Akwila, Priska, Timote, Tito, na ŵanyake. (Rom. 16:3, 21; 1 Kor. 3:6-9; 2 Kor. 8:23) Ntheura pakuyowoya mazgu ghakuti: “Tili ŵanchito ŵanyinu kuti muŵe ŵacimwemwe,” Paulosi wakasimikizgiranga Ŵakorinte kuti iyo na ŵabwezi ŵake ŵakakhumbanga kucita vyose ivyo ŵangafiska kuti cimwemwe ca ŵanthu wose mu mpingo cikure. Mazuŵa ghano napo, ŵalara ŵali na khumbo lanthena ili. Ŵakukhumba kucita vyose ivyo ŵangafiska kuti ŵawovwire ŵabali kuti ‘ŵateŵetere Yehova na kukondwa.’—Sal. 100:2; Fil. 1:25.

5. Kasi sono tidumbiskanenge mazgoro gha fumbo wuli, ndipo tikwenera kughanaghanira vici?

⁵ Sonosono apa, ŵabali na ŵadumbu ŵamwamphu awo ŵakukhala mu malo ghakupambanapambana pa caru capasi ŵakafumbika fumbo lakuti, “Kasi ni mazgu wuli ndiposo ni milimo wuli ya ŵalara iyo yasazgirako cimwemwe cinu?” Apo sono tikudumbiskana ivyo ŵabali na ŵadumbu ŵithu aŵa ŵakayowoya, wonani umo mazgoro ghawo ghaliri ghakuyana panji ghakupambana na mazgoro agho imwe mwate muzgorenge. Kweniso, tose tikwenera kughanaghanira umo tingacitira kuti tisazgireko cimwemwe mu mpingo withu. *

6, 7. (a) Kasi ni nthowa wuli yimoza iyo ŵalara ŵangalongolera kuti ŵakuyezga Yesu, Paulosi na ŵateŵeti ŵanyake ŵa Ciuta? (b) Cifukwa wuli para tikukumbuka mazina gha ŵabali tikusazgirako cimwemwe cawo?

⁶ Ŵabali na ŵadumbu ŵithu ŵanandi ŵakuti cimwemwe cawo cikusazgikirako comene para ŵalara ŵakulongora kuti ŵakuŵatemwa. Nthowa yimoza iyo ŵalara ŵakulongolera citemwa nkhuyezga Davide, Elihu na Yesu. (Ŵazgani 2 Samuel 9:6; Job 33:1; Luka 19:5.) Ŵateŵeti wose aŵa ŵa Yehova ŵakalongora citemwa mwa kuzunura zina la munthu. Paulosi nayo wakamanya kuzirwa kwa kukumbuka na kuzunura mazina gha Ŵakhristu ŵanyake. Pakumalizga  kalata yake yinyake, wakatawuzga ŵabali na ŵadumbu ŵakujumpha 25 ndipo wakazunura mazina ghawo. Yumoza wa iwo wakaŵa mudumbu Peresisi, ndipo pakulemba vya iyo Paulosi wakati: “Tawuzgani Peresisi wakutemweka withu.”—Rom. 16:3-15.

⁷ Ŵalara ŵanyake ŵakusuzgika comene kukumbuka mazina. Ndipouli, para ŵakuyezgayezga kukumbuka mazina ghawo, ŵakuŵa nga ni para ŵakuphalira Ŵakhristu ŵanyawo kuti, ‘Muli ŵakuzirwa comene kwa ine.’ (Ex. 33:17) Ŵalara ŵakusazgirako cimwemwe ca ŵabali para ŵakukumbuka na kuzunura mazina ghawo para ŵakuzgora pa Sambiro la Gongwe la Mulinda panji pa maungano ghanyake.—Yaniskani na Yohane 10:3.

8. Kasi ni nthowa wuli yimoza yakuzirwa iyo Paulosi wakayezgera Yehova na Yesu?

⁸ Paulosi wakalongoraso kuti wakatemwanga ŵanji mwa kuŵawonga. Iyi ni nthowa yinyake ya kusazgirako cimwemwe ca Ŵakhristu ŵanyithu. Ntheura, mu kalata yira wakayowoyamo vya khumbo lake la kuteŵetera ŵabali ŵake kuti ŵaŵe ŵacimwemwe, Paulosi wakalembaso kuti: “Nili na kuthumbwa kukuru cifukwa ca imwe.” (2 Kor. 7:4) Mazgu gha kuwonga agha ghakwenera kuti ghakaŵakhozga comene ŵabali ŵa ku Korinte. Paulosi wakayowoyaso mazgu ghakuyana na agha ku mipingo yinyake. (Rom. 1:8; Fil. 1:3-5; 1 Tes. 1:8) Nakuti, wakati wazunura Peresisi mu kalata iyo wakalembera ku mpingo wa Romu, Paulosi wakasazgirapo kuti: “Mwanakazi uyu wakacita milimo yinandi mu Fumu.” (Rom. 16:12) Mazgu agha ghakwenera kuti ghakamukhozga comene mudumbu wakugomezgeka uyu. Pakuwonga ŵanji, Paulosi wakayezganga Yehova na Yesu.—Ŵazgani Mariko 1:9-11; Yohane 1:47; Uvu. 2:2, 13, 19.

9. Cifukwa wuli kuwonga ŵabali na ŵadumbu kukovwira kuti cimwemwe ca mpingo cisazgikireko?

⁹ Mazuŵa ghano napo ŵalara ŵakuwona kuti nchakuzirwa kuŵaphalira ŵabali para ŵakuŵawonga m’malo mwa kuŵawongera waka mu mtima. (Zinth. 3:27; 15:23) Nyengo zose para mulara wacita nthena ndikuti wakuphalira ŵabali kuti: ‘Nangumuwonani para mwacitanga mulimo wura. Nkhumutemwani comene.’ Nakuti ŵabali na ŵadumbu ŵakukhumba comene kupulika mulara wakuŵawonga. Mudumbu munyake wa vyaka vya m’ma 50 wakayowoya ivyo ŵanthu ŵanandi ŵakucita, wakati: “Ku nchito, ni viŵi yayi ŵanthu kuniwonga. Kuli mzimu wambura citemwa na wa kuphalizgana. Ntheura usange mulara waniwonga pa cinthu ico nacitira mpingo, nkhongono zikukwera kweniso nkhukondwa comene. Vikunovwira kuti niwonenge kuti Adada ŵane ŵa kucanya ŵakunitemwa.” Mubali munyake uyo wakulera yekha ŵana ŵaŵiri nayo wakajipulika nthena. Sonosono apa, mulara wakamuwonga kufumira pasi pa mtima. Kasi ici cikamukhwaska wuli mubali withu? Iyo wakati: “Mazgu gha mulara ghakanikhozga comene.” Nadi, para mulara wakuwonga Ŵakhristu ŵanyake, wakuŵakhozga kweniso wakusazgirako cimwemwe cawo. Ici cikuŵapa nkhongono zakusazgikira zakuti ziŵawovwire kwenda pa nthowa yakuya ku umoyo “kwambura kulopwa.”—Yes. 40:31.

10, 11. (a) Kasi ŵalara ŵangamuyezga wuli Nehemiya? (b) Nchivici ico cingawovwira kuti mulara wapeleke cawanangwa cauzimu para wakupanga ulendo wa uliska?

¹⁰ Kasi ni nthowa wuli yikuru iyo ŵalara ŵakulongolera kuti ŵakutemwa ŵabali na kusazgirako cimwemwe cawo? Nthowa iyi nkhucitapo kanthu kuti ŵalute ku awo ŵakukhumbikwira cikhwimisko. (Ŵazgani Milimo 20:28.) Para ŵalara ŵakucita nthena ŵakuyezga ŵaliska ŵauzimu ŵa mu nyengo yakale. Mwaciyelezgero, wonani ivyo mulaŵiliri wakugomezgeka zina lake Nehemiya wakacita wakati wawona kuti Ŵayuda ŵanji ŵalopwa mwauzimu. Nkhani iyi yikuti nyengo yeneyiyo wakawuka na kuŵakhwimiska. (Neh. 4:14) Mazuŵa ghano napo, ŵalara  ŵakwenera kucita nthena. ‘Ŵakuwukira mucanya,’ ŵakucitapo kanthu, kuti ŵawovwire Ŵakhristu ŵanyawo kuti ŵaŵe ŵakukhora mu cipulikano. Kuti ŵaŵakhwimiske, ŵakuluta ku nyumba za ŵabali na ŵadumbu usange mphakwenelera. Pa maulendo gha uliska agha ŵakukhumba ‘kuŵapako cawanangwa cauzimu.’ (Rom. 1:11) Kasi nchivici ico cingawovwira ŵalara kuti ŵacite nthena?

¹¹ Pambere wandapange ulendo wa uliska, mulara wakwenera kughanaghanira dankha munthu uyo wamumuyendera. Kasi ni masuzgo wuli agho wakukumana nagho? Kasi ni mazgu wuli agho ghangamukhozga? Kasi ni malemba wuli panji ivyo vikacitikira munthu munyake wa mu Baibolo ivyo vingayana na suzgo lake? Usange mulara wangaghanaghanirapo nthena, vingamovwira kuti wakadumbe nayo vinthu vyamahara munthu, vyawakawaka yayi. Pa nyengo ya ulendo wa uliska, mulara wakupeleka mpata kwa mubali panji mudumbu kuti wayowoye ivyo vili mu mtima wake, ndipo iyo wakutegherezga comene. (Yak. 1:19) Mudumbu munyake wakati: “Cikuŵa cakupembuzga comene para mulara wakutegherezga na mtima wose.”—Luka 8:18.

12. Kasi mbanjani mu mpingo awo ŵakukhumbikwira cikhwimisko, ndipo cifukwa wuli?

¹² Kasi mbanjani awo ŵakusanga candulo na maulendo gha uliska? Paulosi wakaciska Ŵakhristu ŵanyake awo ŵakaŵa ŵalara kuti “muŵe maso . . . pa mskambo wose.” Nadi, ŵanthu wose mu mpingo, ŵakukhumbikwira cikhwimisko, nanga ni ŵapharazgi na ŵapayiniya awo ŵateŵetera mwakugomezgeka kwa vyaka vinandi. Cifukwa wuli ŵakukhumbikwira wovwiri wa ŵaliska ŵauzimu? Cifukwa cakuti ŵabali na ŵadumbu ŵithu ŵakukhora mwauzimu aŵa nawo ŵakusangana na masuzgo gha mu caru ciheni ici. Kuti tilongosore cifukwa ico nanga mbateŵeti ŵakukhora ŵa Ciuta nawo ŵakukhumbikwira wovwiri, tiyeni tidumbiskane cakucitika cinyake ico cikacitika mu umoyo wa Themba Davide.

13. (a) Kasi Ishbibenob wakasangirapo mwaŵi pa mukhaliro wuli wa Davide? (b) Kasi Abishayi wakamuponoska wuli Davide?

¹³ Nyengo yicoko waka kufuma apo Davide wakaphakazgikira kuŵa themba, wakimikana  na Goliyati, wa fuko la vinkhara la Refaimu. Davide wakakoma cinkhara ici. (1 Sam. 17:4, 48-51; 1 Mid. 20:5, 8) Vyaka vikati vyajumphapo, pa nkhondo iyo ŵakalwananga na Ŵafilisiti, Davide wakimikanaso na cinkhara cinyake. Zina la cinkhara ici likaŵa Ishbibenob, uyoso wakaŵa wa fuko la vinkhara la Refaimu. (2 Sam. 21:16) Kweni pa nyengo iyi, cinkhara ici cikakhala pacoko kuti cikome Davide. Cifukwa wuli? Cifukwa cakuti Davide wakaŵavya cikanga yayi, kweni cifukwa cakuti Davide nkhongono zikamara. Nkhani iyi yikuti: “Davide wakalopwa nkhongono.” Ishbibenob wakati wamanya waka kuti Davide nkhongono walije, “wakaghanaghana kuti wakome Davide.” Kweni pambere cinkhara ici cindamugwaze Davide na mkondo, “Abishayi mwana wa Zeruya wakamovwira [Davide], wakatimba, Mufilisiti wakamukoma.” (2 Sam. 21:15-17) Apa Davide wakaponera waka mwaŵi. Davide wakwenera kuti wakamuwonga comene Abishayi cifukwa ca kumulaŵilira na kumovwira apo umoyo wake ukaŵa pa ngozi. Kasi pa nkhani iyi tikutorapo sambiro wuli?

14. (a) Kasi tingatonda wuli masuzgo ghakuyana na Goliyati? (b) Kasi ŵalara ŵangawovwira wuli ŵanji kuti ŵaŵeso na cimwemwe ndiposo nkhongono? Yowoyani ciyelezgero.

¹⁴ Pa caru cose capasi, taŵanthu ŵa Yehova tikucita uteŵeti withu nanga tingakumana na vyakujandizga vilivyose vya Satana na ŵanthu ŵake. Ŵanji ŵa ise tikukumana na masuzgo ghakuru ghakuyana na vinkhara nga ni “Goliyati,” kweni cifukwa ca kuthemba comene Yehova tikughatonda. Ndipouli, nyengo zinyake apo tikulutilira kurwa nkhondo iyi ya kumalana na masuzgo gha mu caru ici, tikuvuka na kulopwa. Pa nyengo za nga ni izi, cikuŵa cipusu kuthera ku masuzgo agho mphanyi tangughatonda usange tilekenge kulopwa. Pa nyengo izi, wovwiri wa pa nyengo yake uwo mulara wangatipa ungatovwira kuti tiŵeso na cimwemwe ndiposo nkhongono. Ŵanthu ŵanandi ŵasanga wovwiri mu nthowa iyi. Mupayiniya munyake wa vyaka vya m’ma 60 wakati: “Nyengo yinyake kumanyuma uku, nkhajipulikanga makora yayi, ndipo upharazgi ukanivuskanga. Mulara wakamanya kuti nkhalopwa ndipo wakadumba nane. Wakanikhozga comene na mazgu gha mu Baibolo. Nkhalondezga masacizgo agho wakanipa ndipo nkhasanga candulo.” Wakasazgirapo kuti: “Mulara uyu wakalongora kuti ngwacitemwa pakumanya kuti nkhalopwa na kunipa wovwiri.” Enya, nchakupembuzga comene kumanya kuti tili na ŵalara awo ŵakutilaŵilira mwacitemwa, ndiposo awo nga ni Abishayi wa mu nyengo yakale, ŵakuŵa ŵakunozgeka ‘kutovwira.’

15, 16. (a) Cifukwa wuli Paulosi Ŵakhristu ŵanyake ŵakamutemwanga comene? (b) Cifukwa wuli tikuŵatemwa ŵalara ŵacitemwa ŵa mpingo?

¹⁵ Muliska wakwenera kuŵa mukata yayi. Nyengo zinyake ŵalara ŵakugona yayi cifukwa ca kulombera na kughanaghanira mskambo wa Ciuta panji cifukwa ca kupeleka wovwiri wauzimu ku Ŵakhristu ŵanyawo. (2 Kor. 11:27, 28) Ndipouli, ŵalara ŵakucita makora mulimo wawo kweniso mwakukondwa, nga umo wakacitira Paulosi. Iyo wakalembera Ŵakorinte kuti: “Mwakukondwa comene nitayenge vyane vyose na kujipeleka nkhanira cifukwa ca umoyo winu.” (2 Kor. 12:15) Nadi, cifukwa ca kutemwa ŵabali ŵake, Paulosi wakajipeleka nkhanira pa kuŵakhozga. (Ŵazgani 2 Ŵakorinte 2:4; Fil. 2:17; 1 Tes. 2:8) Lekani nchakuzizika yayi kuti ŵabali ŵakamutemwanga comene Paulosi.—Mil. 20:31-38.

¹⁶ Pakuŵa ŵateŵeti ŵa Ciuta mazuŵa ghano, nase tikuŵatemwa ŵalara ndipo tikuwonga Yehova mu malurombo ghithu cifukwa ca kutipa ŵalara aŵa. Ŵakusazgirako cimwemwe cithu mwa kulongora kuti ŵakutitemwa. Tikukhozgeka comene na maulendo ghawo gha uliska. Kweniso tikuwonga comene kuti mbakunozgeka kutovwira para tasuzgika na masuzgo gha mu caru ici. Nadi, ŵalara ‘mbanchito ŵanyithu kuti tiŵe ŵacimwemwe.’