‘Munthu Yose Wayeghenge Mphingo Yake’

“Ise tose yumozayumoza tizamkujipataulira kwa Ciuta.”—ŴAROMA 14:12.

1. Kasi Ŵahebere ŵatatu ŵakenera kucita vici?

ŴAHEBERE ŵatatu ŵawukirano awo ŵakakhalanga ku Babulone ŵakenera kusankha umoyo panji nyifwa. Kasi ŵakenera kujikamira cikozgo cikuru mwakuyana na dango la caru ico? Panji kasi ŵakenera kukana kusopa cikozgo ici na kuponyeka mu ng’anjo ya moto? Shadiraki, Meshaki na Abedinego ŵakaŵavya nyengo yakuti ŵakafumbe dankha kwa munthu munyake; nakuti cikaŵa cakwenelera yayi kuti ŵacite nthena. Mwaluŵiro, ŵakayowoya kuti: ‘Kumanyikwe kwa iwe themba kuti titeŵeterenge ŵaciuta ŵako cara, nesi kulambira cikozgo ca golide ico wimika.’ (Daniel 3:1-18) Ŵahebere ŵatatu aŵa ŵakayegha mphingo yawo.

2. Kasi ni njani wakadumulira mulandu Pilato pakweruzga Yesu Khristu, ndipo kasi ici cikulongora kuti Kazembe yura walije mulandu?

² Pakati pajumpha vilimika 600, kazembe wakapulika milandu ya munthu. Wakati wayisanda nkhani, wakakhorwa kuti munthu uyu wakaŵavya mulandu. Kweni wumba ukakhumba kuti wakomeke. Kazembe wakayezga kukana, kweni wakatondeka kucita nchito yake ndipo wakathera. Wakageza mu mawoko na kuyowoya kuti: ‘Nilije mulandu wa ndopa za munthu uyu.’ Ndipo wakamupeleka kuti wapayikike. Pontiyo Pilato wakatondeka kucita nchito yake ya kudumura mulandu wa Yesu Khristu, wakalekera ŵanthu. Nanga wagezenge maji ghanandi comene mphanyi wakatowa yayi ku uheni uwo wakacita. Urunji ukamutonda pakweruzga Yesu.—Mateyu 27:11-26; Luka 23:13-25.

3. Cifukwa wuli tikwenera kulekera ŵanyithu yayi kuti ŵatiphalire vyakucita?

³ Imwe ke? Pakughanaghana vyakucita, kasi mukuŵa ngati Mbahebere ŵatatu, panji mukukhumba kuti ŵanyinu ndiwo ŵamuphalirani cakucita? Nchipusu yayi kuwona  ico mungacita. Ulara ukukhumbikwa kuti ticite vinthu mwakwenelera. Mwaciyelezgero, ŵapapi ŵakwenera kuŵasankhira makora vyakucita ŵana ŵawo awo ŵacali ŵacoko. Cikuŵa cipusu yayi kuwona ico tingacita usange nkhani njakusuzga, ndipo pali vinandi vyakwenera kughanaghanirapo. Ndipouli, nchinonono comene yayi, kuti titi ni “vizitu” ivyo awo ‘ŵali na mzimu’ ŵangatiyeghera. (Ŵagalatiya 6:1, 2) Kweni ni mphingo iyo “tose yumozayumoza tizamkujipataulira kwa Ciuta.” (Ŵaroma 14:12) Baibolo likuti ‘munthu yose wayeghenge mphingo yake.’ (Ŵagalatiya 6:5) Ntheura tingacita wuli vinthu mwamahara mu umoyo withu? Cakwamba, tikwenera kumanya kuti taŵanthu tili ŵakupeleŵera, na kuwona umo tingacitira vinthu ivyo tingakwaniska yayi patekha.

Cinthu Cakuzirwa

4. Kasi ivyo wakacita mwanalume wakwamba na muwoli wake vikutisambizga vici pa ivyo tikucita?

⁴ Ŵanthu ŵakati ŵalengeka, mwanalume na mwanakazi wakwamba ŵakacita cinthu ico cababa masuzgo ghakuru. Ŵakarya cipambi ca khuni la kumanyiska uwemi na uheni. (Genesis 2:16, 17) Nchivici cikaŵatuma kuti ŵacite nthena? Baibolo likuti: “Mwanakazi wakawona khuni kuti likwenelera kurya, na kuti ndiwemi mu maso, . . . wakatorapo vipambi vyake, wakarya; ndiposo wakapako mfumu wake pamo naye, nayeso wakarya.” (Genesis 3:6) Heva wakacita ici cifukwa ca uryezi. Adamu nayo wakalondezga ivyo Heva wakacita. Lekani kwananga na nyifwa ‘vikambukira ku ŵanthu wose.’ (Ŵaroma 5:12) Cigaruka ca Adamu na Heva cikwenera kutisambizga fundo yakuzirwa pa nkhani ya kupeleŵera kwa munthu. Fundo yake njakuti: Kwambura kupulikira ulongozgi wa Ciuta, munthu wangacita vinthu vyamahara yayi.

5. Kasi ni ulongozgi wuli uwo Yehova watipa, ndipo tingacita wuli kuti tisange nawo canduro?

⁵ Tili ŵakukondwa kuti Yehova Ciuta watileka kwambura ulongozgi yayi. Malemba ghakutiphalira kuti: ‘Makutu ghinu ghapulikenge lizgu kunyuma kwinu, likuti, “Iyi ndiyo nthowa, endaninge mwa iyi,” para mukupatukira ku woko lamalyero, panji ku lamazere.’ (Yesaya 30:21) Yehova wakuyowoya nase kwizira mu Mazgu ghake Baibolo, agho ghakalembeka na nkhongono ya mzimu. Tikwenera kusambira Malemba na kughamanya makora. Kuti ticite vinthu mwakwenelera, tikwenera kurya “cakurya cakukhoma [ico] ncha awo ŵali kufikapo pa ulara.” Kweniso tikumanya ‘kupatura uwemi na uheni, cifukwa mamanyiro ghithu’ ghali “kuzgoŵelera.” (Ŵahebere 5:14) Tingasambizga mamanyiro ghithu para tikulondezga ivyo tikusambira mu Mazgu gha Ciuta.

6. Kasi tikwenera kucita vici kuti njuŵi yithu yiŵe yiwemi?

⁶ Njuŵi yithu njakuzirwa comene kuti ticite vinthu mwakwenelera. Njuŵi yikweruzga, ndipo ‘yingaticombora panji kutizomerezga.’ (Ŵaroma 2:14, 15) Kweni kuti njuŵi yithu yiŵe yiwemi, yikwenera kusambizgika makora Mazgu gha Ciuta, ndipo yingaŵa yankhongono usange tikulondezga Mazgu agha. Njuŵi yambura kusambizgika yikuthera luŵiro ku maluso na nkharo  ya ŵazengezgani. Uko tili, na maghanoghano gha ŵanthu navyo vingatipuluska. Kasi nchivici cikucitika usange njuŵi yikutisuska kweni tikuzerezga na kulutilira kucita ivyo malango gha Ciuta ghakukana? Paumaliro “yikukulungara,” nga ni bamba la moto, yikupulika cilicose yayi. (1 Timote 4:2, Phangano Liphya) Kweni njuŵi yakusambizgika Mazgu gha Ciuta yikulongozga makora.

7. Kasi cinthu cakwamba ico cingatovwira kucita vinthu mwavinjeru nchivici?

⁷ Ntheura kuti ticite vinthu mwamahara, cakwamba tikwenera kusambira makora Malemba na kughalondezga. Tileke kucimbilira pakucita vinthu, kweni tifwasenge na kupenja fundo mu Baibolo, ndipo tighanaghanenge umo tingalondezgera fundo izo. Nanga tingakhumbikwira kusankha cakucita mwamabuci, umo vikaŵira kwa Shadiraki, Meshaki na Abedinego, tizamuŵa ŵakunozgeka usange tikughamanya makora Mazgu gha Ciuta, ndipo njuŵi yithu yasambizgika makora Mazgu agha. Kuti timanye umo tingacitira vinthu mwavinjeru cifukwa ca kulutilira ku ulara, tiyeni tiwone vinthu viŵiri mu umoyo withu.

Kasi Ticezgenge na Njani?

8, 9. (a) Kasi ni fundo wuli izo zikulongora kuti tikwenera kulambalara mendezgano ghaheni? (b) Kasi mendezgano ghaheni nkhucezga na awo ŵakucita uheni pera? Longosorani.

⁸ Mpositole Paulosi wakalemba kuti: “Mungapusikikanga: Kwendezgana na ŵaheni kukwananga makhaliro ghawemi.” (1 Ŵakorinte 15:33) Yesu Khristu wakaphalira ŵasambiri ŵake kuti: “Muli ŵa caru cara.” (Yohane 15:19) Para tasambira fundo izi, tikumanya kuti tikwenera kwendezgana nawo yayi ŵazaghali, ŵaleŵi, ŵankhungu, ŵaloŵevu na ŵanyake ŵantheura. (1 Ŵakorinte 6:9, 10) Kweni apo tikulutilira kusambira unenesko mu Baibolo, tikumanya kuti tinganangika usange tingacezga na ŵanthu aŵa para tikuŵawona mu mafilimu, pa TV, panji pa kompyuta, panyake para tikuŵazga nkhani zawo mu mabuku. Ndimo vikuŵira para munthu wakucezga na awo “mbakuzerezga,” panji awo ŵakujibisa umo ŵaliri pa Intaneti.—Salmo 26:4.

⁹ Kasi tikwenera kucezga nawo awo ŵakuwoneka kuti ŵali na makhaliro ghawemi, kweni ŵalije cipulikano mwa Ciuta mweneco? Malemba ghakutiphalira kuti: “Caru cose cikugona mu nkhongono za muheni.” (1 Yohane 5:19) Ntheura tikuwona kuti mendezgano ghaheni nkhucezga na awo ŵakucita uheni pera yayi. Lekani nchamahara kukorana ubwezi na awo ŵakutemwa Yehova pera.

10. Kasi nchivici cikutovwira kuti ticite vinthu mwamahara mu caru?

¹⁰ Kweni vingacitika yayi kulekerathu kukumana na ŵanthu mu caru, nakuti nchakwenelera yayi kucita nthena. (Yohane 17:15) Tikukumana na ŵanthu mu caru para tikupharazga, para tili ku sukulu na uko tikugwira nchito. Mkhristu uyo wali kutorana na wambura cipulikano wakwendezgana na caru kuluska ŵanyake. Kweni pakuti tili kusambizga mamanyiro ghithu, tikumanya kuti kucita vinthu vyakukhumbikwa na ŵanthu ŵa  caru vikupambana na kukorana nawo ubwezi. (Yakobe 4:4) Ntheura tikuwona usange nchamahara kucitako vinthu vinyake ku sukulu, nga ni maseŵero na magule, kweniso usange tikwenera kuluta ku viphikiro ivyo vikunozgeka uko tikugwira nchito.

Kusankha Nchito

11. Kasi para tikupenja nchito tikwenera kughanaghanira dankha vici?

¹¹ Usange tili ŵalara pakulondezga fundo za mu Baibolo, zikutovwira kufiska mulimo wa kupwelelera “ŵa mu nyumba” yithu. (1 Timote 5:8) Cinthu cakwamba ico tikughanaghanira ni mtundu wa nchito, na ivyo ise tikwenera kucita pa nchito iyo. Nchiheni kusankha nchito iyo yikuciska ivyo Baibolo likukana. Ntheura Ŵakhristu ŵakunjira yayi nchito izo zikukhozgera kusopa vikozgo, kwiba, kucita mwambura kwenelera na ndopa, panji maluso ghanyake agho Malemba ghakukana. Tikukhumba yayi kuteta panji kwibira ŵanthu, nangauli bwana wangakhumba kuti ndivyo ticitenge.—Milimo 15:29; Civumbuzi 21:8.

12, 13. Padera pa mtundu wa nchito, kasi tikwenera kughanaghanira vinthu wuli vyakuzirwa?

¹² Kweni wuli usange nchito yikupambana yayi na malango gha Ciuta? Apo tikulutilira kusambira, ndipo mamanyiro ghithu ghazgoŵelera, tikumanya kuti pali vinyake ivyo tikwenera kughanaghanira. Wuli usange pa nchito tikukhumbikwira kucita mulimo uwo ukupambana na fundo za mu Malemba, nga nkhuzgora matelefoni pa malo ghakucitirapo njuga? Vinyake ivyo tikwenera kughanaghanira ni uko kukufuma ndarama na malo agho tamugwirako nchito. Mwaciyelezgero, usange Mkhristu ndiyo ni mweneko ŵa nchito, kasi wangazomera kuphaka penti chalichi la Cikhristu cautesi na kukhozgera cisopo cautesi mwanthowa iyi?—2 Ŵakorinte 6:14-16.

¹³ Wuli usange uyo wali kutilemba nchito wazomera nchito ya kutozga chalichi la cisopo cautesi? Usange ndimo vyaŵira, tikwenera kuwona usange ise tizamuŵa na mazaza pa nchito iyo, panji usange tizamukhumbikwira kugwirako. Wuli usange tingacita nchito iyo pa iyo yekha yikupambana yayi na ivyo Baibolo likuyowoya, nga nkhupeleka makalata kulikose mu cigaŵa cithu, nanga kungaŵa uko kukucitika makhaliro ghaheni? Asi pakusankha cakucita tikwenera kughanaghanira fundo iyo yili pa Mateyu 5:45? Kweni tileke kuluwa umo njuŵi yithu yingaŵira usange tingacita nchito iyi zuŵa na zuŵa. (Ŵahebere 13:18) Kuti tiyeghe makora mphingo yithu ya kucita mwavinjeru pa nkhani ya nchito, tikwenera kuzgoŵezga mamanyiro ghithu na kusambizga njuŵi yithu iyo Ciuta wali kutipa.

“Mu Mendero Ghako Ghose Umuzomere Iye”

14. Para tikughanaghana vyakucita, kasi tikwenera kucita wuli nyengo zose?

¹⁴ Kasi tingacita wuli pakughanaghana ivyo tingacita pa vinthu vinyake nga ni masambiro panji nthowa zakucizgira matenda? Pakughanaghana ico tingacita pa cinthu cilicose, tikwenera kupenja fundo zakukhwaskana na nkhani iyo mu Baibolo, ndipo tighanaghanenge umo tingalondezgera fundo izo. Fumu yavinjeru Solomoni ku Israyeli yikati: ‘Tamira mwa Yehova na mtima wako wose, ungeghamanga ku umanyi wako wekha. Mu mendero ghako ghose umuzomere iye, ndipo wanyoroskenge nthowa zako.’—Zintharika 3:5, 6.

15. Kasi tikusambiraci ku Ŵakhristu ŵakale pa nkhani ya kusankha vyakucita?

¹⁵ Kanandi ivyo tikucita vikuŵakhwaska ŵanyithu, ndipo tikwenera kukumbuka fundo iyi. Mwaciyelezgero, Dango la Mozesi la kuziŵizga vyakurya vinyake likaŵa lakuzirwa yayi ku Ŵakhristu ŵakale. Ŵakaŵa ŵanangwa kurya vyakurya ivyo mu Dango la  Mozesi vikaŵa vyakufipirwa. Ndipouli, mpositole Paulosi wakalemba za nyama ya ciŵeto ico cikapelekeka ku tempele la vikozgo, wakati: “Usange cakurya cikukhuŵaliska mbali wane, kuti . . . ndiryenge nyama cara muyirayira, mwakuti ndileke kukhuŵaliska mbali wane.” (1 Ŵakorinte 8:11-13) Ŵakhristu kale ŵakaciskika kuti ŵaghanaghanirenge njuŵi za ŵanyawo mwakuti ŵaleke kuŵakhuŵazga. Ivyo tikucita vileke kutizgora “ŵakukhuŵazga.”—1 Ŵakorinte 10:29, 32.

Penjani Vinjeru vya Ciuta

16. Kasi lurombo lukovwira wuli para tikughanaghana vyakucita?

¹⁶ Lurombo lukovwira comene pakughanaghana ivyo tingacita. Yakobe wakuti: ‘Usange yumoza wa imwe wakupelera vinjeru, walombe Ciuta, Mweneuyo wakupa wose kwawanangwa, ndipo kuti wakutombozga cara; ndipo vipikenge kwa iyo.’ (Yakobe 1:5) Na cigomezgo cose, tingacimbilira kwa Yehova mu lurombo na kupempha vinjeru kuti ticite vinthu vyamahara. Para tikuphalira Yehova ivyo vikutifipiska mtima na kumulomba kuti watilongozge, mzimu utuŵa ungatovwira kupulikiska malemba agho tikuŵazga na kutikumbuska fundo izo tikaluwa.

17. Kasi ŵanyithu ŵangatovwira wuli para tikughanaghana cakucita?

¹⁷ Kasi ŵanyithu ŵangatovwira para tikughanaghana cakucita? Enya, mu mpingo Yehova watipa ŵanthu awo mbalara mwauzimu. (Ŵaefeso 4:11, 12) Tingaŵafumba usange tikukhumba kucita cinthu cikuru. Ŵanthu awo ŵakumanya makora vinthu vyauzimu ndipo ŵawona vinandi pa umoyo wawo ŵangatiphalira fundo zinyake za mu Baibolo izo zingatovwira pa ivyo tikukhumba kucita. Kweniso ŵangatovwira kuwona “ivyo ni vyakuzirwa” comene. (Ŵafilipi 1:9, 10) Ndipouli, tiŵe maso kuti ŵanyithu ŵaleke kutidumulira ivyo tikwenera kucita. Iyi ni mphingo iyo tikwenera kuyegha tekha.

Kasi Vyendenge Makora Nyengo Zose?

18. Kasi vikwenda wuli usange tasankha makora cakucita?

¹⁸ Kasi ivyo tikucita mwakuyana na fundo za mu Baibolo, kweniso njuŵi yithu vikwenda makora nyengo zose? Enya, kweni vikutora nyengo. Ndipouli, nyengo zinyake tingasuzgika dankha. Shadiraki, Meshaki na Abedinego ŵakamanya kuti ŵangafwa cifukwa ca kukana kusopa cikozgo cikuru cira. (Daniel 3:16-19) Mwakuyana waka, ŵapositole ŵakati ŵaphalira mphara ya Ŵayuda ya Sanhedrin kuti ŵapulikirenge Ciuta kuluska ŵanthu, ŵakaŵathyapura dankha pambere ŵandaŵaleke. (Milimo 5:27-29, 40) Nakuti cifukwa ca “nyengo” na vinthu vya mabuci ivyo vingatiwira, nyengo zinyake ivyo tasankha kucita vingenda makora yayi. (Mupharazgi 9:11) Usange tasuzgika nangauli tacita vinthu mwavinjeru, tingagomezga kuti paumaliro Yehova watovwirenge kuzizipizga na kutitumbika.—2 Ŵakorinte 4:7.

19. Kasi tingayegha wuli mphingo yithu ya kucita vinthu mwavinjeru na cikanga?

¹⁹ Para tikughanaghana vyakucita, tikwenera kuwona fundo mu Malemba na kughanaghana umo tingalondezgera fundo izo. Tikuwonga comene cifukwa cakuti Yehova wakutovwira na mzimu utuŵa, na awo mbalara mwauzimu mu mpingo. Pakuti tili na ulongozgi kweniso wovwiri unyake uwo wulipo, tiyeni tiŵe na cikanga pakuyegha mphingo yithu ya kucita vinthu vyamahara.

Kasi Mwasambira Vici?

• Kasi cakuzirwa comene nchivici kuti ticite vinthu mwamahara?

• Usange talutilira ku ulara, kasi tikusankha wuli ŵakucezga nawo?

• Kasi ni vinthu wuli vinyake ivyo tikwenera kughanaghanira para tikukhumba kunjira nchito?

• Kasi tili na wovwiri wuli pakughanaghana vyakucita?

[Mafumbo]

[Cithuzithuzi pa peji 9]

Tikusambirapo fundo yakuzirwa pa cigaruka ca Adamu na Heva

[Cithuzithuzi pa peji 10]

Pambere tindacite cinthu cikuru, tiwonenge fundo mu Malemba