KUHUNDZE malembe manyingi na vasolasoli va Bibele va vula swaku Belxatsara lweyi kuvulavuliwaka hi yena ka buku la Daniyele anga zanga ava kona. (Dan. 5:1) Ava pimisa leswo hikusa vakambeli va matimu ya khale avangase kuma nchumu lexi kombaka swaku hikakunene a tshama ava kona. Kambe hi 1854 va cince mavonelo. Hi mhaka muni?

Hi mhaka hi lembe lolelo, muyimeli wa mfumu wa Inglaterra Jonh G. Taylor, a kume marhumbi ya khale ka doropa la Ur, laha swoswi kukumekaka adzongeni ka Iraq. Ka ndhawu leyo, kuni yindlu ya kuleha ngopfu leyi ka yona kukumiweke swibya swa redondo swa kuhambiwa hi vumba leswi ka swona aku tsaliwe marito yokarhi. Xibya xin’wana ni xin’wana axi ni kolomu ka 4 wa mapolegada (10 cm) hi kuleha. Man’wana ya marito lawa ama tsaliwile ka swibya leswo amali xikhongelo lexi ka xona a kukombeliwa swaku Nabonidos, Hosi ya Babilona ni n’wana wa yena wa mukulu Belxatsara va hanya nkama wa kuhela. Kukumiwa ka swilo leswi kuyendle swaku hambi hi lava avanga kholwi va sindziseka kupfumela swaku Belxatsara ave kona.

Hambi leswo, Bibele ali gameli ka kuvula swaku Belxatsara ave kona, li tlhela li vula swaku ave hosi. Kambe vasolasoli avanga pfumeli kucinca mavonelo ya vona. Hi xikombiso, hi ma-1800, William Talbot, siyentixta mun’wana wa Munghiza a tsale swaku van’wana va vula swaku “Bel-sar-ussur [Belxatsara] a fume hi nkama wun’we na Nabonidos papayi wa yena. Kambe akuna wumboni la leswo.”

Kambe kulwisana koloko kululamisiwile a nkama kunga kumiwa swibya swa wumba leswi a kutsaliwe swaku papayi wa Belxatsara kunga Nabonidos, a hete malembe nyana na angali kona adoropeni. Se kuyendleke yini hi nkama wolowo? Encyclopaedia Britannica yi li: “Loko Nabonidos a khomiwile a siyete Belxatsara akuva a sala a fuma ni kurhangela kutala ka masonchwa ya yena.” Belxatsara a sale ava hosi kuloni hi nkama wolowo. Alan Millard, mutivi wa ta matimu ya khale naswona anga mudjondzi wa tirimi a vule swaku swa twala “loko Buku la Daniyele li ku: ‘Hosi’ Belxatsara.”

Kuvula ntiyiso, leswi swi kholwisaka malandza ya Xikwembu swaku buku la Daniel la tshembeka naswona li huhuteliwe hi Xikwembu hileswi swi kumekaka ka Bibele ha loxe. — 2 Tim. 3:16.