I Ntiyiso kumbe i Mavunwa

1.   Loko u ri ni vanghana vo tala a wu nge vi na xivundza.

2.   Loko u tirhisa website yo aka xinghana a wu nge vi na xivundza.

3.   Loko u rhumela ti-SMS to tala a wu nge vi na xivundza.

4.   Loko u endlela vanhu van’wana swilo a wu nge vi na xivundza.

 Ha yini?

•   Ku va ni vanghana vo tala a swi vuli swona leswaku a wu nge pfuki u ve ni xivundza.

   “Ndza khathala swinene hi vanghana va mina kambe minkarhi yin’wana ndzi ehleketa leswaku vona a va na mhaka na mina. U nga va ni xivundza lexikulu loko u ri ni vanghana kambe va tikomba va nga ku rhandzi kumbe va nga ri na mhaka na wena.”—Anne.

•   Ku tirhisa website yo aka xinghana a swi vuli swona leswaku a wu nge pfuki u ve ni xivundza.

   “Vanhu van’wana va va ni vanghana vo tala hilaha va hlengeletaka swipopana hakona. Kambe ku va ni kamara leri taleke hi swipopana a swi nge ku endli u titwa u rhandziwa. Loko u nga ri na xinghana lexinene, vanghana lava u nga na vona eka website yo aka xinghana a va nge ku pfuni hi nchumu ku fana ni swipopana.”—Elaine.

•   Ku rhumela ti-SMS to tala a swi vuli swona leswaku a wu nge pfuki u ve ni xivundza.

   “Minkarhi yin’wana loko u ri ni xivundza u tshamela ku languta selfoni ya wena ku vona loko un’wana wa vanghana va wena a ku rhumele SMS. Loko ana se u ri ni xivundza ivi u xiya leswaku ku hava loyi a ringeteke ku ku fonela, sweswo swi nga endla leswaku xivundza xa wena xi nyanya!”—Serena.

•   Ku endlela van’wana swilo a swi vuli swona leswaku a wu nge pfuki u ve ni xivundza.

   “Minkarhi hinkwayo ndzi ringeta ku endlela vanghana va mina swilo kambe ndzi xiye leswaku vona a va nga ndzi endleli nchumu. A ndzi tisoli hileswi ndzi va endleleke swilo kambe swi ndzi heta matimba leswi vona va nga ndzi kombangiki musa lowu mina ndzi va kombeke wona.”—Richard.

 Leswi u faneleke u swi tsundzuka: Xivundza xi sungula emianakanyweni ya munhu. Nhwanyana la vuriwaka Jeanette u te, “Xi le ndzeni ka munhu ku nga ri ehandle.”

 Xana u nga endla yini loko u nga ri na vanghana naswona u ri ni xivundza?

Titshembe.

 “Xivundza xi nga vangiwa hi ku nga titshembi. Swa tika ku sungula xinghana loko u tibyela leswaku vanhu va ku teka u ri xikangalafula.”—Jeanette.

 Bibele yi ri: “U fanele u rhandza warikwenu kukota loko u tirhandza.” (Vagalatiya 5:14) Leswaku hi va ni xinghana lexinene hi fanele hi tirhandza kambe a hi fanelanga hi tikukumuxa.—Vagalatiya 6:3, 4.

Papalata ku titshandza.

 “Xivundza xi fana ni ndhawu ya nhlangasi. Loko u tlakusa milenge, u ya u mbombomela swinene. Loko u tshamela ku titshandza, xivundza xi ta tinyika matimba naswona vanhu va ta ku papalata.”—Erin.

 Bibele yi ri: “Rirhandzu . . . a ri lavi leswi vuyerisaka rona ntsena.” (1 Vakorinto 13:4, 5) Entiyisweni loko hi tiehleketelela ku tlula mpimo, hi hetelela hi nga ha vi na musa eka van’wana ivi vanhu va nga swi tsakeli ku va vanghana va hina. (2 Vakorinto 12:15) Ntiyiso wa mhaka hi lowu: Loko ku humelela ka wena ku titshege hi ndlela leyi van’wana va endlaka swilo ha yona, a wu nge humeleli! Kahle-kahle, marito yo tanihi lama nge “Ku hava la ndzi fonelaka” ni lama nge “Ku hava la tshameke a ndzi rhamba endhawini yo karhi” ma endla leswaku ntsako wa wena wu va emavokweni ya vanhu van’wana. Xana loko u endla sweswo, a wo va nyika matimba yo tala ku tlula lama va faneleke?

U nga vi munghana wa munhu un’wana ni un’wana.

 “Vanhu lava nga ni xivundza va lava ku nyikiwa nyingiso kutani va nga hetelela va nga ha ri na mhaka leswaku nyingiso wolowo wu kuma eka mani. Lexi vona va xi lavaka i ku rhandziwa ntsena. Kambe vanhu van’wana va ta ku endla u titwa u rhandziwa ivi va ku dyelela. Kutani u ta va ni xivundza lexi u nga xi tshamaka u va na xona evuton’wini.”—Brianne.

 Bibele yi ri: “Loyi a fambaka ni vanhu vo tlhariha u ta tlhariha, kambe loyi a tirhisanaka ni lavo hunguka, a swi nge n’wi fambeli kahle.” (Swivuriso 13:20) Munhu loyi a twaka ndlala a nga dya xin’wana ni xin’wana. Hilaha ku fanaka, vanhu lava lavaka vanghana hi mbilu hinkwayo va nga va lava etindhawini hinkwato leti hoxeke. Va nga kala va phasiwa hi ku olova hi vanhu lava nga ni swikongomelo swo biha, va tibyela leswaku vanghana vo tano a va bihanga nileswaku a va fanelanga va langutela ku va ni vanghana vo antswa.

 Makumu ya mhaka: Vanhu hinkwavo va khomiwa hi xivundza minkarhi yin’wana; ko hambana nsena mpimo lowu xi va khomaka ha wona. Hambileswi xivundza xi nga tshikileleka swinene kambe xo va ndlela leyi munhu a titwaka ha yona. Hakanyingi ndlela leyi hi titwaka ha yona yi sungula emianakanyweni ya hina naswona hi nga swi kota ku lawula matitwelo ya hina.

 U nga languteli leswikulu eka van’wana. Jeanette loyi a boxiweke eku sunguleni, u ri: “A hi vanhu hinkwavo lava nga ta va vanghana va wena hilaha ku nga heriki, kambe u ta va kuma vanhu lava khathalaka hi wena. Nakambe ku khathaleriwa hi kona loku lavekaka. Hi kona loku pfuna munhu a nga vi na xivundza.”

 Kuma mpfuno lowu engetelekeke. Hlaya nhloko-mhaka leyi nge “ Ku Hlula Ku Chava Emhakeni Ya Vunghana.” Tlhela u kopa PDF leyi nge “Ndlela Yo Langutana Ni Ku Va Ni Xivundza.”