Nghena endzeni

Hi Yihi Milawu Ya Khume Ya Xikwembu?

Hi Yihi Milawu Ya Khume Ya Xikwembu?

Nhlamulo ya Bibele

 Milawu ya Khume i milawu leyi Xikwembu xi yi nyikeke tiko ra Israyele ra khale. Milawu yi tiviwa tanihi Marito ya Khume, ku nga vuhundzuluxeri lebyi kongomeke bya rito ra Xiheveru leri nge ʽaseʹreth had·deva·rimʹ. Rito leri ri humelela kanharhu eka Pentateuch (Torah), ku nga tibuku ta ntlhanu to sungula ta Bibele. (Eksoda 34:28; Deteronoma 4:13; 10:4) Rito leri fanaka hi Xigriki i deʹka (khume) loʹgous (marito), ivi ku huma “Milawu ya khume.”

 Xikwembu xi tsale Milawu ya Khume emaribyeni mambirhi ya swiphepherhele ivi xi ma nyika muprofeta Muxe eNtshaveni ya Sinayi. (Eksoda 24:12-18) Milawu ya Khume yi longoloxiwe eka Eksoda 20:1-17 na Deteronoma 5:6-21.

 Nxaxamelo wa Milawu ya Khume

  1.   Gandzela Yehovha Xikwembu ntsena.—Eksoda 20:3.

  2.   U nga tshuki u gandzela swikwembu swa hava.—Eksoda 20:4-6.

  3.   U nga khomi vito ra Xikwembu hi ndlela leyi nga pfuniki nchumu.—Eksoda 20:7.

  4.   Hlayisa Savata.—Eksoda 20:8-11.

  5.   Xixima vatswari va wena.—Eksoda 20:12.

  6.   U nga tshuki u dlaya hi vomu.—Eksoda 20:13.

  7.   U nga tshuki u endla vuoswi.—Eksoda 20:14.

  8.   U nga tshuki u yiva.—Eksoda 20:15.

  9.   U nga tshuki u vula vumbhoni bya vunwa.—Eksoda 20:16.

  10.   U nga tshuki u navela swa un’wani.—Eksoda 20:17.

 Hikwalaho ka yini ndlela leyi Milawu ya Khume yi xaxametiwaka ha yona yi hambana?

 Bibele a yi vekanga nomboro eka nawu ha wun’we. Hambiswiritano, ku ni mavonelo yo hambanahambana mayelana ni leswaku yi fanele yi landzelana njhani. Nxaxamelo wa yona lowu nga laha henhla hi lowu tolovelekeke. Hambiswiritano, van’wana va longoloxa Milawu ya Khume hi ndlela yin’wana. Ndlela leyi va yi longoloxaka ha yona yi hambana eka nawu wo sungula, wa vumbirhi ni wo hetelela. a

 A xi ri xihi xikongomelo xa Milawu ya Khume?

 Milawu ya Khume a yi ri xiphemu xa Nawu wa Muxe. Milawu ya kona a yi katsa milawu yin’wana yo tlula 600, naswona a yi ri tanihi ku pfumelelana kumbe ntwanano exikarhi ka Xikwembu ni tiko ra Israyele wa khale. (Eksoda 34:27) Xikwembu xi tshembise vanhu va Israyele leswaku a va ta andza swi va fambela kahle loko va yingisa Nawu wa Muxe. (Deteronoma 28:1-14) Hambiswiritano, xikongomelo lexikulu xa Nawu a ku ri ku lunghiselela Vaisrayele leswaku va tiva Mesiya kumbe Kreste.—Vagalatiya 3:24.

 Xana Vakreste va fanele va hanya hi Milawu ya Khume?

 Doo. Xikwembu xi nyike tiko ra Israyele wa khale Nawu wa xona, ku katsa ni Milawu ya Khume. (Deteronoma 5:2, 3; Pisalema 147:19, 20) Vakreste a va le hansi ka Nawu wa Muxe hambi ku ri Vakreste lava nga Vayuda va “ntshunxiwile eNawini.” (Varhoma 7:6) b Nawu wa Muxe wu sive hi “nawu wa Kreste,” lowu a wu katsa hinkwaswo leswi Yesu a leriseke valandzeri vakwe leswaku va swi endla.—Vagalatiya 6:2; Matewu 28:19, 20.

 Xana Milawu ya Khume ya ha tirha ninamuntlha?

 Ina. Hikuva Milawu ya Khume yi hlamusela leswi Xikwembu xi swi anakanyaka, hi ta vuyeriwa loko hi yi dyondza. (2 Timotiya 3:16, 17) Milawu ya Khume yi sekeriwe eka misinya ya milawu ya ntiyiso leyi nga hundzeriwiki hi nkarhi. (Pisalema 111:7, 8) Entiyisweni, yo tala ya misinya leyi ya milawu i xisekelo xa tidyondzo to tala leti hi ntolovelo ti vuriwaka Testamente Leyintshwa.—Vona nhlokomhaka leyi nge “ Misinya ya Milawu ya Khume leyi boxiwaka eka Testamente Leyintshwa.”

 Yesu u dyondzise leswaku Nawu wa Muxe hinkwawo, ku katsa ni Milawu ya Khume, a yi titshege eka milawu yimbirhi ya masungulo. U te: “‘U fanele u rhandza Yehovha Xikwembu xa wena hi mbilu ya wena hinkwayo ni hi moya-xiviri wa wena hinkwawo ni hi mianakanyo ya wena hinkwayo.’ Lexi hi xona xileriso lexikulu ni xo sungula eka hinkwaswo. Xa vumbirhi, lexi fanaka na xona, xi ri, ‘U fanele u rhandza warikwenu kukota loko u tirhandza.’ Nawu hinkwawo ni Vaprofeta swi titshege hi swileriso leswi swimbirhi.” (Matewu 22:34-40) Kutani hambiloko Vakreste va nga languteriwanga ku yingisa Nawu wa Muxe, va lerisiwe ku rhandza Xikwembu ni vanhu.—Yohane 13:34; 1 Yohane 4:20, 21.

  Misinya ya milawu leyi humaka eka Milawu ya Khume leyi kumekaka eka Testamente Leyintshwa

Misinya Ya Milawu

Matsalwa Lama Nga Eka New Testamente

Gandzela Yehovha Xikwembu ntsena

Nhlavutelo 22:8, 9

U nga tshuki u gandzela swifaniso

1 Vakorinto 10:14

Xixima vito ra Xikwembu

Matewu 6:9

Gandzela Xikwembu nkarhi hinkwawo

Vaheveru 10:24, 25

Xixima vatswari va wena

Vaefesa 6:1, 2

U nga tshuki u dlaya

1 Yohane 3:15

U nga tshuki u oswa

Vaheveru 13:4

U nga tshuki u yiva

Vaefesa 4:28

U nga tshuki u va mbhoni ya vunwa

Vaefesa 4:25

U nga tshuki u navela

Luka 12:1

a Xiyuda xi “ endla Eksoda xx. 2 ku va ‘rito’ ro rhanga kasi tindzimana 3-6 ti tekiwa ti ri rito rin’we; viz., ya vumbirhi.” (The Jewish Encyclopedia) Hi hala tlhelo, Makhatoliki ma teka Eksoda ndzima 20, tindzimana 1-6, ku ri nawu wun’we. Xisweswo, nawu lowu vulaka leswaku ku nga tlangiwi hi vito ra Xikwembu wu hundzuka nawu wa vumbirhi. Leswaku yi tshama yi ri milawu ya khume va avanyisa nawu lowu nge u nga tshuki u navela nsati wa makwerhu ni swilo swa yena yi va milawu yimbirhi.

b Varhoma 7:7 yi tirhisa nawu wa vukhume tanihi xikombiso xa “Nawu,” xisweswo yi kombisa leswaku Nawu wa Muxe wu katsa Milawu ya Khume.