Eka nhlokomhaka leyi

•  Hi byihi vutihlamuleri bya tatana?

•  I yini xi endlaka tatana a va wo hlawuleka?

•  Vatatana ni vana va vona va vanhwanyana

•  Switsundzuxo leswi yaka eka vatatana

•   Loko n’wana wa wena a nga se velekiwa. Muxaka wa wanuna loyi u nga yena sweswi eka nsati wa wena wu kombisa tatana loyi u nga ta va yena enkarhini lowu taka. Buku leyi nge, Do Fathers Matter? yi hlamusela leswi landzelaka:

   “Tatana loyi a pfunaka nsati wakwe loyi a tikeke ku xava nhundzu, a n’wi heleketa eka dokodela ni ku n’wi heleketa ku ya vona n’wana loko a ha ri ekhwirini hi muchini wa ultrasound kumbe ku yingisela ku ba ka mbilu ya n’wana loko a ri ekhwirini, swi tala ku endla leswaku a va ekusuhi swinene ni munghana wa yena wa vukati ni n’wana wa vona loko se a velekiwile.”

   “A ndzi nga swi lavi leswaku nsati wa mina a titwa onge u langutane na xiyimo xa ku va a tikile a ri yexe, kutani ndzi pfunete laha ndzi nga kotaka kona. Hi lunghiselele hambi ku ri kamara ra n’wana hi ri swin’we. A ku ri nkarhi wo tsakisa swinene eka hina loko ha ha rindzele ku velekiwa ka n’wana.”—James.

   Nawu wa le Bibeleni: “Mi nga ehleketi hi leswi vuyerisaka n’wina ntsena, kambe ehleketelelani ni van’wana.”—Vafilipiya 2:4.

•   Endzhaku ka loko n’wana wa wena a velekiwile. U nga endla leswaku u va ni vun’we ni ricece ra wena hi ku tlanga na rona u tlhela u ri tlakula. Nakambe u nga pfuneta eka ku khathalela n’wana. Leswi u swi endlaka tanihi tatana, swi tlanga xiphemu lexikulu eku kuleni ka n’wana wa wena. Vun’we lebyi u byi akaka ni n’wana wa wena byi kombisa leswaku u n’wi teka a ri wa nkoka.

   “Tshama ehansi u tlanga ni n’wana wa wena. Vana munhu loyi a rhandzaka ku tlanga. U nga tshami u bohanile, hlekelela. Tsundzuka, n’wana u sungula ku dyondza rirhandzu eka wena mutswari.”—Richard.

   Nawu wa le Bibeleni: “Vana i ndzhaka leyi humaka eka Yehovha; mihandzu ya khwiri i hakelo.”—Pisalema 127:3.

•   Loko n’wana wa wena a ri karhi a kula. Vulavisisi byi kombisa leswaku vana lava nga ni vunghana ni vatata wa vona va pasa exikolweni, a va na swiphiqo swo tala swa mianakanyo naswona a swi talanga leswaku va tirhisa swidzidziharisi hi ndlela yo biha kumbe ku endla vugevenga. Tinyike nkarhi wo hlakulela vuxaka lebyinene ni n’wana wa wena.

   “Jaha ra mina ri ndzi byele leswaku leswi ri nga ta swi tsundzuka loko se ri hume muti, i mabulo yo tsakisa lawa hi veke na wona loko hi famba mpfhuka wo leha hi movha kumbe loko hi dya swakudya swo lalela. Man’wana ya mabulo ya nkoka lawa hi veke na wona ma te ndzi nga swi langutelanga. Ma te hikwalaho ka leswi a hi heta nkarhi wo tala hi ri swin’we.”—Dennis.

   Nawu wa le Bibeleni: “Tshamani mi ri karhi mi languta leswaku ndlela leyi mi fambaka ha yona a yi fani ni ya vanhu lava nga tlharihangiki kambe yi fana ni ya vanhu vo tlhariha, mi wu tirhisa kahle nkarhi wa n’wina.”—Vaefesa 5:15, 16.

 Hi ku ya hi ndhavuko, vatatana va tekiwa ku ri vona lava faneleke va hlayisa ndyangu hi tlhelo ra timali ni ku wu sirhelela, loko hi hala tlhelo vamanana va languteriwe leswaku va khathalela ndyangu wa vona. (Deteronoma 1:31; Esaya 49:15) Eka mindyangu yin’wana, vamanana va tamela vutihlamuleri lebyi hi ntolovelo byi tameriwaka hi vatatana kumbe vatatana va tamela vutihlamuleri lebyi hi ntolovelo byi tameriwaka hi vamanana. Hambiswiritano, valavisisi va vula leswaku tatana na manana havumbirhi bya vona va endla mitirho yo hlawuleka leswaku va khathalela vana va vona. a

 Mulavisisi un’wana loyi a nga ni vutivi hi swa ndyangu, Judith Wallerstein, u hlamusela ntokoto lowu a veke na wona lowu kandziyisaka mhaka leyi kahle. U tsale a ku: “Loko xinhwanyetana xa mina lexi nga ni malembe ya 12 xi tlumbiwa hi movha, a xi lava leswaku tata wa xona a khandziya na xona ambulense hikuva a xi tshemba leswaku u na wona matimba yo xi sirhelela exiyin’weni xo tano. Endzhakunyana loko hi ri exibedlhele, a xi lava leswaku ndzi tshama etlhelo ka mubedo wa xona siku hinkwaro leswaku ndzi ta xi chavelela.” b

 “Tatana a nga endla leswaku ndyangu wu yima wu tiyile ni ku titwa wu sirhelelekile, leswi nga ha tikaka loko manana a swi endla a ri yexe. Hi hala tlhelo, manana u endla leswaku vana va yena va titwa va rhandziwa hi ku va yingisela hi ndlela leyi kombisaka leswaku wa xi twisisa xiyimo xa vona. Tatana na manana va tirhisana.”—Daniel.

 Nawu wa le Bibeleni: “N’wananga, yingisa ndzayo ya tata wa wena, u nga wu fularheli nawu wa mana wa wena.”—Swivuriso 1:8.

 Tanihi tatana u dyondzisa n’wana wa wena ndlela leyi a faneleke a khomiwa hayona hi vavanuna. U dyondza sweswo hi tindlela timbirhi leti landzelaka:

•   Hi ku vona ndlela leyi u khomaka mana wakwe hayona. Loko u rhandza u tlhela u xixima nsati wa wena, n’wana wa wena wa nhwanyana u vona vumunhu bya nkoka lebyi a faneleke a byi languta loko a hlawula nuna loko se a kurile.—1 Petro 3:7.

•   Hi ku vona ndlela leyi u n’wi khomaka hayona. Loko u xixima n’wana wa wena wa nhwanyana u n’wi dyondzisa leswaku na yena a tixixima. U tlhela a dyondza ku langutela ku khomiwa hi ndlela leyi fanaka hi vavanuna van’wana.

   Ku hambana ni sweswo, loko tatana a tshamela ku solasola n’wana wa yena wa nhwanyana, swi nga n’wi endla a titwa a ri xikangalafula naswona sweswo swi nga ha n’wi endla a ya eka vavanuna van’wana lava nga ta n’wi khoma kahle kambe va nga ri na xikongomelo lexinene hi yena.

   “Wanhwana loyi a rhandziwaka a tlhela a seketela hi tata wakwe a swi talanga leswaku a rhandza wanuna loyi a nga riki na vumunhu lebyinene lebyi nga kombisiki leswaku u ta va wanuna wa kahle.”—Wayne.