Ku tsekatseka ka misava . . . xidzedze . . . vutherorisi . . . ku duvuriwa ka vana exikolweni, i swilo leswi ku nga tshamelomaxelo eka mahungu. Swi olovile ku hlaya hi mhangu, kambe swa tika ku langutana na yona. I yini leswi u nga swi endlaka leswaku u pona loko mhangu yi nga si humelela, yi ri eku endlekeni ni loko yi humelerile?

HINKWERHU hi nga ha wela hi timhangu. Leswaku u kota ku pona u fanele u tshama u lunghekile. U nga endla yini leswaku u tshama u lunghekile?

• Lunghiselela mianakanyo ya wena. Amukela leswaku timhangu ta humelela naswona wena ni lava u va rhandzaka mi nga va ekhombyeni. A swi pfuni nchumu ku tilunghiselela endzhaku ka mhangu.

• Tiva timhangu leti nga ha vaka kona laha u tshamaka kona. Tiva laha tindhawu ta vuhlayiseki ti nga kona. Tiyiseka leswaku yindlu ya wena yi tiyile ni leswaku yi akiwe endhawini leyi hlayisekeke. Papalata swilo leswi nga vangaka ndzilo. Hoxa michini leyi rilaka loko ku ri ni ndzilo naswona cinca tibetiri ta yona nkarhi ni nkarhi.

• Tshama u lunghiselele swilo leswi u nga ta swi tirhisa loko ku ri ni mhangu. Loko ku ri ni mhangu swi nga tika ku kuma gezi, ku kuma mati, ku tirhisa riqingho ni timovha. Loko u ri ni movha tshama u yi chele petirolo leyi ringaneke naswona tshama u ri ni swakudya, mati ni bege ya swilo leswi u nga ta swi tirhisa hi xihatla.—Vona bokisi leri nge “ Swilo Leswi Lavekaka Leswaku U Pona Hi Nkarhi Wa Mhangu”

• Vana ni tinomboro ta vanghana va wena va le kule ni va le kusuhi.

• Praktisa ndlela yo baleka ha yona loko ku ri ni mhangu. Tiva tindhawu ta le kusuhi to huma ha tona loko ku ri ni mhangu ni lunghiselelo ro ponisa vana exikolweni xa vona. Kunguhata ndhawu ya le kusuhi kumbe ya le kule leyi ndyangu wa wena wu nga ta hlangana kona loko ku ri ni mhangu, ku nga ha va exikolweni kumbe elayiburari. Vaxilamulelamhangu va vula leswaku i swa nkoka ku titoloveta ku ya etindhawini toleto tanihi ndyangu.

• Tiyimisele ku pfuna van’wana, ku katsa ni vadyuhari ni lava vabyaka.

Joshua loyi ku vulavuriweke ha yena eku sunguleni u ri: “Loko ku sungula ndzilo vanhu vo tala a va tekanga goza hi xihatla. Van’wana va sungule ku tima tikhompyuta kumbe va ya ka mati. Wanuna un’wana u te, ‘Swi lava hi yimanyana.’” Hambileswi van’wana a va nonoka Joshua u huwelele a ku: “Hi fanele hi huma sweswi!” Va  nambe va swi vona leswaku a ku ri mhaka ya xihatla ivi va huma na yena. Joshua u ye emahlweni a huwelela a ku: “Loyi a nga ta wa, n’wi pfuxeni. Hinkwerhu hi ta pona!”

• Loko ku ri ni ndzilo. U nga titshegi hi swilo naswona huma hi xihatla endhawini leyi tshwaka. Musi wu endla swi tika ku vona naswona vanhu vo tala lava faka loko ku ri ni ndzilo va dlayiwa hi ku hefemula musi. U nga teki nchumu loko u baleka endhawini leyi tshwaka. Tisekoni titsongo ti nga endla leswaku u pona kumbe u lova.

• Loko ku ri ni ku tsekatseka ka misava. Tumbela ehansi ka nchumu lowu tiyeke kumbe u yima ekusuhi ni khumbi ra le ndzeni ka yindlu. Humela ehandle u yima ekule ni miako hikuva ku nga ha tlhela ku va ni ku tsekatseka kutsongo ka misava. Vaxilamulelamhangu va nga ha hlwela ku fika, hikwalaho ringeta ku pfuna van’wana loko u swi kota.

• Loko ku ri ni tsunami. Loko mati ma tlhelela elwandle tsutsumela endhawini leyi tlakukeke. Yana ekule hikuva ku ta ta magandlati man’wana lamakulu.

• Loko ku ri ni xidzedze. Tsutsumela etindhawini ta vuhlayiseki.

• Loko ku ri ni ndhambi. Huma emiakweni leyi nga ni mati. U nga tsemakanyi kumbe ku ringeta ku chayela laha ku nga ni mati. Mati ya ndhambi ma nga ha va ni nkululo naswona ma nga tumbeta swilo leswi nga ni khombo, swo tanihi thyaka, migodi leyi pfulekeke ni tintambu ta gezi.

• Xana a wu swi tiva? Mati lama nga le ku khulukeni lama fikaka ematsolweni ma nga khukhula movha. Vanhu vo tala lava faka loko ku ri ni ndhambi va va va ringeta ku chayela ematini lama khulukaka.

• Loko vaxilamulelamhangu va mi byela leswaku mi huma endhawini leyi nga ni khombo, mi nga ha yimayimi! Tivisa van’wana laha u nga kona hikuva va nga hoxa vutomi bya vona ekhombyeni va lavana na wena.

• Xana a wu swi tiva? Ku rhumelana marungula ku nga va yona ntsena ndlela yo vulavurisana ku tlula ku fowunelana.

• Loko vaxilamulelamhangu va lerisa leswaku mi nga humi ekaya kumbe endhawini ya vuhlayiseki, va yingise. Pfala mavanti ni mafasitere naswona u tima michini yo nghenisa moya loko ku ri ni tikhemikhali leti bulukeke kumbe nhlaselo wo karhi. Loko ku ri ni bomo ya nyutliya leyi bulukeke, tipfaleleni ekamareni leri tumbeleke leswaku yi nga mi fikeleli. Hlalela mahungu lama vulavulaka hi mhangu yoleyo eka thelevhixini kumbe u ma yingisela eka xiyanimoya. Tshama endlwini kukondza va mi byela leswaku mi nga huma.

Leswaku u papalata makhombo ni ku khomiwa hi mavabyi, xiya swiringanyeto leswi landzelaka:

• Tshama ni vanghana va wena loko swi koteka, ku ri ni ku tshama endhawini leyi teleke hi vanhu.

• Endla leswaku laha u tshamaka kona ku tshama ku basile.

• Tisirhelele loko u basisa. Loko swi koteka ambala swimandlamandla, tibutsu, makarapa ni xo pfala tinhompfu leswaku u nga hefemuli ritshuri. Tivonele leswaku u nga kandziyi tintambu ta gezi ni makala.

• U nga tshiki ku endla mitirho leyi a wu yi endla siku ni siku. Vana va wena va fanele va swi xiya leswaku a wu karhatekanga naswona u ni ntshembo. Pfuna vana va wena ku endla mitirho ya xikolo, tlanga na vona ni ku tlhela mi gandzela swin’we tanihi ndyangu. Pfumela ku pfuniwa ni ku tlhela u pfuna van’wana.

• U ta va u lahlekeriwe hi swilo swo tala endzhaku ka mhangu. Mfumo ni vanhu vo phalala va pfuna vanhu leswaku va pona, ku nga ri ku va nyika swilo leswi va lahlekeleke. Leswaku hi kota ku hanya hi lava mati lama baseke, swakudya, swiambalo ni ndhawu yo lata nhloko.—1 Timotiya 6:7, 8.

• U ta tshikileleka endzhaku ka mhangu. Hakanyingi sweswo swi endleka endzhaku ka loko mhangu yi hundzile. Swikombiso swa kona swi katsa ku vilela, ntshikilelo wa mianakanyo, swipfukela, ku va swi ku tikela ku ehleketa, ku tirha ni ku etlela. Vulavula ni vanghana lava khathalaka ha wena.

Hambileswi Joshua a poneke loko ku tshwa ndhawu leyi a a tirhela eka yona, vo tala a va ponanga. U kume mpfuno eka Vakreste lava rhangelaka evandlheni ni madokodela ya mianakanyo. Joshua u ri: “Va ndzi tiyisekise leswaku i swa ntumbuluko ku va ni gome ni leswaku swi ta hundza. Endzhaku ka tin’hweti ta tsevu a ndzi nga ha hahami ngopfu. Hambiswiritano a ka ha ri ni swiphiqo swin’wana leswi a swi ndzi karhata.”

Timhangu ti endla leswaku hi lava loyi hi nga n’wi vonaka nandzu. Hikwalaho, van’wana hi xihoxo va sola Xikwembu. Ku fana na Joshua, vo tala va titwa nandzu hileswi ku poneke vona ntsena. U ri: “Ndzi vona onge a ndzi fanele ndzi ringete ku ponisa vanhu vo tala. Kambe ndzi chavelela hi mhaka ya leswaku ku nga ri khale Xikwembu xi ta tisa vululami emisaveni ni ku herisa vubihi. Naswona ndzi khensa nyiko ya vutomi ni ku endla leswi ndzi nga swi kotaka leswaku ndzi byi sirhelela.”—Nhlavutelo 21:4, 5. *