Dami a ri ni malembe ya tsevu loko tata wakwe a dlayiwa hi vuvabyi byo pfimba misiha ya byongo. Derrick a a ri ni malembe ya kaye loko tata wakwe a dlayiwa hi vuvabyi bya mbilu. Jeannie a a ri ni malembe ya nkombo loko mana wakwe a dlayiwa hi vuvabyi bya khensa ya xivelekelo laha a vabyeke lembe ntsena. *

Hinkwavo ka vona vantshwa lava va feriwe hi vanhu lava va va rhandzaka va ha ri vatsongo. Xana na wena u tshame u langutana ni xiphiqo lexi fanaka? Loko swi ri tano, xihloko lexi xi nga ku pfuna leswaku u langutana ni xiyimo xexo. * A hi kambisise leswi u nga swi endlaka leswaku u langutana ni gome.

Vanhu va twa ku vava hi tindlela to hambanahambana. Leswi vulaka leswaku ndlela leyi u langutanaka ni gome ro feriwa ha yona yi nga hambana ni ya vanhu van’wana. Buku leyi nge Helping Teens Cope With Death yi ri: “Vanhu va langutana ni gome ro feriwa hi tindlela to hambanahambana.” Mhaka ya nkoka hi leswaku a wu fanelanga u endla onge a wu twi ku vava. Ha yini? Hikuva . . .

Ku tumbeta ndlela leyi u titwaka ha yona swi nga ku vavisa. Jeannie loyi a boxiweke eku sunguleni u ri: “A ndzi tibyela leswaku ndzi fanele ndzi tiya leswaku ndzi kota ku chavelela makwenu wa mina, kutani a ndzi endla onge a ndzi twi ku vava. Ninamuntlha, ndzi pfa ndzi tumbeta ndlela leyi ndzi titwaka ha yona naswona sweswo swa ndzi vavisa.”

Vativi va rihanyo va yi seketela mhaka leyi. Buku leyi nge The Grieving Teen yi ri: “A wu nge swi koti ku tumbeta gome loko u feriwe hi munhu loyi u n’wi rhandzaka. Hikuva ri nga ha tinyika matimba lerova ri khumba ni rihanyo ra wena.” Nakambe vanhu lava tumbetaka ndlela leyi va titwaka ha yona va tichavelela hi ku nwa byala ku tlula mpimo kumbe ku tirhisa swidzidziharisi leswaku va hunguta gome ra vona.

Gome ri nga ha endla leswaku u pfilunganyeka. Hi xikombiso, vanhu van’wana va hlundzukela vanhu lava feke hi leswi va va “siyeke.” Van’wana va sola Xikwembu hi ku va xi pfumelele leswaku vanhu lava va va rhandzaka va fa. Vanhu vo tala lava nga ni gome va tivona nandzu hikwalaho ka leswi va nga tshama va swi vula eka mufi naswona swi nga ha kotekiki leswaku va kombela ku rivaleriwa.

 Swi le rivaleni leswaku ku ni tindlela to hambanahambana to kombisa ku twa ku vava loko u feriwile. I yini lexi nga ku pfunaka leswaku u kota ku langutana ni xiyimo lexi ni ku ya emahlweni ni vutomi?

Tiphofule eka munhu loyi u n’wi tshembaka. U nga ha vona swi antswa ku tihambanisa ni vanhu hi nkarhi lowu wo tika. Kambe ku byela xirho xa ndyangu kumbe munghana wa wena ndlela leyi u titwaka ha yona swi ta ku pfuna leswaku u kota ku langutana ni gome.—Nsinya wa nawu wa le Bibeleni: Swivuriso 18:24.

Tsala ehansi. Tsala hi mutswari loyi a ku feleke. Hi xikombiso, i minkarhi yihi yo tsakisa leyi u tshamaka u ri karhi u yi tsundzuka leyi u veke na yona ni mutswari wa wena loyi a feke? Tsala timfanelo takwe letinene. Hi tihi leti u tsakelaka ku ti tekelela evuton’wini bya wena?

Loko u tshamela ku va ni mianakanyo yo biha, hi xikombiso, loko u tshamela ku ehleketa hi marito ya wena yo tlhava lama u ma byeleke mutswari wa wena a nga si fa, tsala ndlela leyi u titwaka ha yona ni leswaku ha yini. Hi xikombiso, “Ndzi titwa nandzu hileswi ndzi holoveke na papa a nga si fa.”

Endzhaku ka sweswo, ehleketisisa hi lexi endlaka u tisola. Buku leyi nge The Grieving Teen yi ri: “U nga tisoli hileswi u nga swi tivangiki leswaku u nge he vi ni nkarhi wo kombela ku rivaleriwa. A swi twali ku tibyela leswaku a hi nge pfuki hi tisorile hi leswi hi swi vulaka kumbe ku swi endla.”—Nsinya wa nawu wa le Bibeleni: Yobo 10:1.

Tikhathalele. Etlela nkarhi lowu eneleke, endla vutiolori naswona dyana swakudya leswi akaka mirhi. Loko swakudya swi nga ngheni, dyana swakudya swo olova nkarhi ni nkarhi ematshan’weni yo dya swakudya swo tiya, kukondza u tlhelela eka madyelo ya wena ya ntolovelo. U nga ti chaveleli hi ku dya swakudya leswi nga akiki miri kumbe ku n’wa byala, hikuva sweswo swi to nyanyisa xiyimo.

Vulavula ni Xikwembu hi xikhongelo. Bibele yi ri: “Lahlela ndzhwalo wa wena eka Yehovha, u ta ku seketela.” (Pisalema 55:22) Xikhongelo a ko va nchumu lowu wu ku endlaka u titwa u antswa ntsena. Kambe i ndlela yo vulavula ni Xikwembu lexi “hi chavelelaka enhlomulweni wa hina hinkwawo.”—2 Vakorinto 1:3, 4.

Xikwembu xi tirhisa Rito ra xona, ku nga Bibele leswaku xi chavelela lava feriweke. Ha yini u nga kambisisi leswi yi swi dyondzisaka hi xiyimo lexi vafi va nga eka xona ni ntshembo lowu va nga na wona wa ku pfuxiwa? *—Nsinya wa nawu wa le Bibeleni: Pisalema 94:19.