Vatatana Va Nga Endla Njhani Leswaku Va Va Vanghana Ni Vana Va Vona Va Majaha?

“TATANA ha yini u tiva swilo swo tala swonghasi?” Xana n’wana wa wena u tshame a ku hlamarisa hi ku va a ku vutisa xivutiso xo tano? Minkarhi yin’wana, kumbexana wa tinyungubyisa hileswi u nga tatana. Kambe loko n’wana wa wena wa jaha a tirhise ndzayo ya wena ya vutlhari kutani a kuma vuyelo bya kona a swi kanakanisi leswaku mbilu ya wena yi khapakhape hi ntsako lowukulu. *—Swivuriso 23:15, 24.

Hambiswiritano, loko malembe ma ri karhi ma famba, xana n’wana wa wena wa jaha wa ha tama a ku xixima hilaha a endla hakona enkarhini lowu hundzeke? Kumbe swi vonaka onge loko a ri karhi a kula, u ya a nga ha ku xiximi swinene? Xana u nga va ni vuxaka njhani ni n’wana wa wena wa jaha loko a ri karhi a kula a va wanuna? Xo sungula, a hi kambisiseni swiphiqo swin’wana leswi vatatana va langutanaka na swona.

Swiphiqo Swinharhu Leswi Tolovelekeke

1. KU PFUMALA NKARHI: Ematikweni yo tala, mali yo tala leyi vatatana va yi holaka va yi tirhisa emindyangwini ya vona. Hakanyingi, mintirho ya vona yi lava leswaku va va ekule ni makaya ya vona siku hinkwaro. Etindhawini tin’wana, vatatana va heta nkarhi wutsongo va ri ni vana va vona. Hi xikombiso, ndzavisiso lowa ha ku endliwaka eFurwa wu kume leswaku hi siku vatatana va heta timinete leti nga ehansi ka 12 hi xiringaniso va ri karhi va khathalela vana va vona.

TIVUTISE: Xana u heta nkarhi wo tanihi kwihi u ri ni n’wana wa wena wa jaha? Eka vhiki leri landzelaka kumbe eka mavhiki mambirhi lama landzelaka, ha yini u nga wu tsali ehansi nkarhi lowu u wu hetaka u ri ni n’wana wa wena siku ni siku? Vuyelo bya kona byi nga ha ku hlamarisa.

2. KU KA VA NGA RI XIKOMBISO LEXINENE: Vavanuna van’wana a va na swilo swo tala swo swi endla ni vatata wa vona. Jean-Marie, la tshamaka eFurwa u ri: “A ndzi nga burisani ngopfu ni tata wa mina.” Xana sweswo swi n’wi khumbe njhani Jean-Marie? U ri: “Swi ndzi vangele swiphiqo leswi a ndzi nga swi ehleketi. Hi xikombiso, swa ndzi tikela ku va ni mabulo lama akaka ni vana va mina va majaha.” Minkarhi yin’wana, vavanuna va va tiva kahle vatata wa vona, kambe vuxaka lebyi nga kona exikarhi ka tatana ni n’wana wakwe wa jaha byi onhakile. Philippe, la nga ni malembe ya 43, u ri: “Tata wa mina a swi n’wi tikela ku ndzi kombisa rirhandzu. Hikwalaho ka sweswo, ndzi boheka ku tirha hi matimba leswaku ndzi kombisa vana va mina rirhandzu.”

TIVUTISE: Xana u vona onge vuxaka lebyi u nga na byona ni tata wa wena byi khumba ndlela leyi u n’wi khomaka ha yona n’wana wa wena? Xana u swi xiyile leswaku u landzela mikhuva leyinene kumbe yo biha ya tata wa wena? Njhani?

3. KU KA VA NGA RINGANISELI: Mindhavuko yin’wana yi wu tekela ehansi ntirho wa tatana wo kurisa vana. Luca, loyi a kuleleke eYuropa Vupela-dyambu u ri: “Loko ndza ha kula, vanhu a va vona onge ku khathalela vana i ntirho wa wansati.” Eka mindhavuko  yin’wana, vatatana va khutaziwa ku khoma vana va vona hi voko ra nsimbi. Hi xikombiso, George, u kuriseriwe etikweni ra le Afrika. U ri: “Hi ku ya hi ndhavuko wa mina, vatatana a va tlangi ni vana va vona hikuva va chava leswaku swi nga endla leswaku va nga ha va xiximi. Kutani minkarhi hinkwayo a swi ndzi tikela ku hungasa ni n’wana wa mina wa jaha hikuva a swi vonaka onge a nga ka a nga ha ndzi xiximi tanihi tatana.”

TIVUTISE: Endhawini ya ka n’wina, hi wihi ntirho lowu vatatana va languteriweke ku wu endla? Xana va dyondzisiwe leswaku ku kurisa vana i ntirho wa vamanana? Xana va khutaziwe ku kombisa vana va vona rirhandzu kumbe xana vanhu vo tala endhawini ya ka n’wina va vona swi nga amukeleki leswaku vatatana va endla tano?

Loko u ri tatana loyi a langutanaka ni xin’we kumbe swo tala swa swiphiqo leswi, xana u nga va la humelelaka hi ndlela yihi? Xiya swiringanyeto leswi landzelaka.

Sungula Loko N’wana Wa Wena A Ha Ri Ntsongo

Swi vonaka onge vana va majaha va velekiwa va ri ni ku navela ku tekelela vatata wa vona. Kutani loko n’wana wa wena wa jaha a ha ri ntsongo, endla leswaku a navela ku ku tekelela. Xana u nga swi endla njhani sweswo? Kutani xana u nga wu kuma rini nkarhi wo va na yena?

Loko swi koteka, n’wi katse eka mintirho ya wena ya siku ni siku. Hi xikombiso, loko u endla mintirho ya le kaya, endla leswaku a ku pfuna. Loko u ri eku kukuleni, nyika n’wana wa wena wa jaha nkukulu lowutsongo leswaku a ku pfuna, kutani loko u ri eku celeni, n’wi nyike foxolo leyitsongo leswaku a cela na wena. A swi kanakanisi leswaku u ta swi tsakela ku tirha etlhelo ka nghwazi yakwe tlhelo xikombiso xakwe lexinene, ku nga tata wakwe! U nga ha hlwela ku heta ntirho; kambe u ta va u tiyisa vuxaka bya wena na yena naswona u ta va u n’wi dyondzisa ntirho lowunene. Khale ka khaleni, Bibele yi khutaze vatatana leswaku va katsa vana va vona eka mintirho ya vona ya siku ni siku nileswaku va tirhisa minkarhi yoleyo ku vulavurisana na vona ni ku va dyondzisa. (Deteronoma 6:6-9) Ndzayo yoleyo ya ha ri yinene ninamuntlha.

Ku engetela eka ku tirha ni n’wana wa wena wa jaha, tinyike nkarhi wo tlanga na yena. Ku tlanga a swo mi nyika nkarhi wo va mi tiphina swin’we kambe swi pfuna swo tala. Ndzavisiso wu kombisa leswaku loko vatatana va tlanga ni vana va vona, va va khutaza leswaku va va ni vurhena.

Ku va tatana ni n’wana wa jaha va tlanga swin’we i swa nkoka swinene. Michel Fize, la nga mukambisisi, u ri: “N’wana wa jaha u vulavula kahle ni tata wakwe loko va ri eku tlangeni.” Loko va ri karhi va tlanga, tatana a nga kombisa rirhandzu eka n’wana wakwe wa jaha hi marito ni swiendlo. Hi ku endla tano, u dyondzisa n’wana wakwe wa jaha ndlela yo va na yena a kombisa rirhandzu. André, loyi tata wakwe a tshamaka eJarimani u ri: “Loko n’wana wa mina wa jaha a ha ri ntsongo, a hi tala ku tlanga swin’we. A ndzi n’wi vukarha naswona u dyondze ku ndzi kombisa rirhandzu.”

Nkarhi wo etlela i nkarhi wun’wana lowu eka wona tatana a nga tiyisaka rirhandzu rakwe ni n’wana wakwe wa jaha. Nkarhi na nkarhi n’wi hlayele xitori kutani u rhiya ndleve loko a ku phofulela leswi n’wi tsakiseke ni leswi n’wi karhateke siku rero. Loko u endla tano, u ta endla leswaku swi n’wi olovela ku hambeta a vulavurisana na wena loko a ri karhi a kula.

Hambetani Mi Endla Swilo Leswi Vana Va N’wina Va Swi Rhandzaka

Vana van’wana va majaha lava nga emalembeni ya kondlo-a-ndzi-dyi va nga ha vonaka va nga swi tsakeli loko vatata wa vona va ringeta ku vulavurisana na vona. Loko n’wana wa wena wa jaha a vonaka a papalata ku hlamula swivutiso swa wena, u nga gimeti hileswaku a nga ma tsakeli mabulo hinkwawo. Swi nga ha endleka a tsakela ku vulavula loko u antswisa ndlela leyi u vulavulaka ha yona na yena.

Jacques, la nga tatana loyi a tshamaka eFurwa, minkarhi yin’wana a swi n’wi tikela ku vulavurisana ni n’wana wakwe wa jaha la vuriwaka Jérôme. Kambe ematshan’weni yo n’wi sindzisa leswaku a vulavula na yena, u antswise maendlelo yakwe—u tlange na yena bolo. Jacques u ri: “Endzhaku ka loko hi tiolorile a hi tshama eritlangini kutani hi wisanyana. Hi nkarhi wolowo n’wana wa mina wa jaha a tala ku ndzi phofulela ta le mbilwini. Ndzi ehleketa leswaku leswi a swi tiva leswaku u ta heta nkarhi a ri na mina, sweswo swi endle leswaku hi va ni vuxaka lebyikulu.”

Xana ku vuriwa yini loko n’wana wa wena wa jaha a nga yi rhandzi mintlangu? André, u ti tsundzuka kahle tiawara leti a ti heteke ni n’wana wakwe wa jaha va ri karhi va honolele tinyeleti. André u ri: “A hi tshama eswitulwini nivusiku loko ku ri karhi ku  hunga rimoyana ro titimela. Kutani a hi tiphutsela leswaku hi kufumela hi ri karhi hi nwa tiya, hi languta exibakabakeni nivusiku. A hi bula hi Loyi a vumbeke tinyeleti. A hi bula hi timhaka leti hi khumbaka. Hi bule hi swilo hinkwaswo.”—Esaya 40:25, 26.

Xana ku vuriwa yini loko u nga swi tsakeli ku endla swin’wana swa swilo leswi n’wana wa wena wa jaha a swi rhandzaka? Emhakeni yoleyo, u nga ha heta nkarhi u endla swilo leswi u nga tsakeriki ku swi endla. (Vafilipiya 2:4) Ian la tshamaka eAfrika Dzonga u ri: “A ndzi yi rhandza ngopfu mintlangu ku tlula ndlela n’wana wa mina wa jaha, la vuriwaka Vaughan, a yi rhandza ha yona. A rhandza swihaha-mpfhuka ni tikhompyuta. Kutani na mina ndzi sungule ku rhandza swilo sweswo ni ku famba na yena loko ku ri ni swiendlakalo leswi eka swona vahahisi va swihaha-mpfhuka va hungasaka vahlaleri hi ku swi hahisa va ri karhi va jika-jika hi vutshila lebyikulu empfhukeni naswona loko hi ri ekaya a hi hahisa swihaha-mpfhuka eka khompyuta. Ndzi vona onge leswi a hi tlanga swin’we mintlangu yo tsakisa, Vaughan u kote ku vulavula na mina hi ku ntshunxeka.”

Endlani Leswaku Va Titshemba

“Vona, Tatana, vona!” Xana xifanyetana xa wena xi ku huwelela hi ndlela yo fana ni yoleyo loko xi kota ku endla nchumu wuntshwa? Loko sweswi a ri eka malembe ya kondlo-a-ndzi-dyi, xana u lava nseketelo wa wena a ntshunxekile? Swi nga ha endleka swi nga ri tano. Kambe wa wu lava leswaku loko a kula a va wanuna la ringaniselaka.

Xiya xikombiso lexi Yehovha Xikwembu a xi vekeke loko a tirhisana ni un’wana wa vana va yena. Loko Yesu a ri ekusuhi ni ku sungula xiavelo xakwe xo hlawuleka laha misaveni, Xikwembu xi yi vule erivaleni ndlela leyi xi n’wi rhandzaka ha yona, xi te: “Loyi i N’wananga, la rhandzekaka, loyi ndzi n’wi amukeleke.” (Matewu 3:17; 5:48) I ntiyiso leswaku u ni vutihlamuleri byo laya ni ku dyondzisa n’wana wa wena wa jaha. (Vaefesa 6:4) Kambe, xana u tlhela u lava minkarhi yo kombisa leswaku wa swi amukela swilo leswinene leswi a swi vulaka ni leswi a swi endlaka?

Vavanuna van’wana swa va tikela ku kombisa leswaku va swi amukela swilo swo karhi kumbe ku swi rhandza. Va nga ha va va kulele emindyangwini leyi eka yona vatswari va vona a va vula swihoxo swa vona ematshan’weni ya ku humelela ka vona. Loko sweswo swi ri tano eka wena, u ta boheka ku endla xiboho xo endla matshalatshala yo endla leswaku n’wana wa wena a titshemba. Xana u nga swi endla njhani sweswo? Luca, la tshahiweke eku sunguleni, nkarhi na nkarhi u tirha ni n’wana wakwe wa jaha la nga ni malembe ya 15 la vuriwaka Manuel, loko va ri karhi va endla mintirho ya le kaya. Luca u ri: “Minkarhi yin’wana ndzi byela Manuel leswaku a tisungulela ntirho kutani mina ndzi ta n’wi pfuna loko a lava leswaku ndzi n’wi pfuna. Minkarhi yo tala wa swi kota ku tiendlela ntirho wolowo. Ku humelela ka yena ku endla leswaku a eneriseka ni ku tibuma. Loko a endla swilo hi ndlela leyi humelelaka, ndza n’wi bumabumela. Hambiloko a nga endli hilaha a lava hakona, ndzi n’wi byela leswaku ndza ma tlangela matshalatshala yakwe.”

Na wena u nga endla leswaku n’wana wa wena a titshemba hi ku n’wi pfuna leswaku a fikelela tipakani takwe letikulu evuton’wini. Kambe, xana ku vuriwa yini loko n’wana wa wena wa jaha a hlwela ku fikelela tipakani takwe ku tlula hilaha a wu lava hakona? Kumbe, xana ku vuriwa yini loko tipakani ta yena ti nga bihanga kambe ti hambane ni leti wena a wu ta n’wi hlawulela tona? Emhakeni yoleyo, u nga ha boheka ku tikambisisa. Jacques, la tshahiweke eku sunguleni, u ri: “Ndzi ringeta ku pfuna n’wana wa mina wa jaha ku tivekela tipakani leti a nga ta kota ku ti fikelela. Kambe ndzi tlhela ndzi ringeta ku tiyiseka leswaku i tipakani takwe ku nga ri ta mina. Kutani ndza titsundzuxa leswaku u fanele a fikelela xikongomelo xakwe hi ku ya hi vuswikoti byakwe.” Loko u yingisela mavonelo ya n’wana wa wena wa jaha, n’wi bumabumele eka leswi a swi endlaka kahle kutani u n’wi khutaza leswaku loko a tsandzekile a nga heli matimba, xisweswo u ta n’wi pfuna ku fikelela tipakani takwe.

I ntiyiso leswaku vuxaka bya n’wina byi ta va ni mintshikilelo ni swiphiqo. Kambe hi ku famba ka nkarhi, n’wana wa wena wa jaha u ta lava ku tshama a ri ekusuhi na wena. Xana i mani loyi a nga laviki ku va ekusuhi ni munhu loyi a n’wi pfunaka leswaku a va la humelelaka?

[Nhlamuselo ya le hansi]