Hi Rihi Langutelo Ra Xikwembu Hi Byala?

MUVUMBI wa hina loyi a hi navelelaka leswinene a nga hi siveli ku nwa byala hi ndlela leyinene. * Hi hala tlhelo, u nyike vanhu “vhinyo leyi tsakisaka mbilu ya munhu wa nyama, leswaku xikandza xi hatima hi mafurha, ni xinkwa lexi tiyisaka mbilu ya munhu wa nyama.” (Pisalema 104:15) Enkhubyeni wa vukati, Yesu Kreste u hundzule mati ma va “vhinyo leyinene ngopfu” ku endlela leswaku vanhu va tiphina.—Yohane 2:3-10, New Jerusalem Bible.

Swa twisiseka leswaku Muvumbi u yi tiva hi ku kongoma ndlela leyi byala byi ma khumbaka ha yona matirhelo ya miri ni byongo. Hi ku tirhisa Bibele, Tata wa hina wa le tilweni u hi ‘dyondzisela ku hi pfuna’ naswona wa hi lemukisa malunghana ni ku nwa ku tlula mpimo. (Esaya 48:17) Xiya switsundzuxo leswi landzelaka:

“Mi nga dakwiwi hi vhinyo, yi vangela manyala.” (Vaefesa 5:18) ‘Swidakwa swi nga ka swi nga yi dyi ndzhaka ya mfumo wa Xikwembu.’ (1 Vakorinto 6:9-11) Rito ra Xikwembu ri sola ‘vudakwa, minkhuvo ya huwa, ni swilo swo fana ni sweswo.’—Vagalatiya 5:19-21.

Sweswi a hi kambisiseni swiphiqo swin’wana leswi vangiwaka hi ku nwa ku tlula mpimo.

Swiphiqo Leswi Vangiwaka Hi Ku Nwa Ku Tlula Mpimo

Hambileswi eka van’wana byala byi endlaka leswaku va titwa va hanye kahle, byi ni tikhemikhali leti nga khumbaka ndlela leyi mianakanyo ni miri swi tirhaka ha yona. Ku nwa ku tlula mpimo swi nga vanga swin’wana swa swiphiqo leswi landzelaka:

Ku nwa ku tlula mpimo swi nga khumba ndlela leyi munhu a ehleketaka ha yona hikuva swi endla leswaku a ‘nga swi koti ku ehleketa kahle.’ (Swivuriso 23:33, TEV) Allen loyi a a ri xilovekelo naswona ku vulavuriweke ha yena exihlokweni lexi nga hundza u ri: “Byala a byo vanga mavabyi ntsena emirini; kambe byi tlhela byi onha miehleketo ni mavonelo ya munhu. Byi endla leswaku munhu a nga vi na mhaka ni ndlela leyi vanhu van’wana va twaka ku vava ha yona hileswi a swi endlaka.”

Ku nwa ku tlula mpimo swi nga endla leswaku  munhu a endla swilo handle ko khomiwa hi tingana. Matsalwa ma hi lemukisa ma ku: “Vhinyo ni vhinyo yo tsokombela hi swona leswi swi susaka miehleketo leyinene.” (Hosiya 4:11) Hi ndlela yihi? Loko hi nwe ku tlula mpimo, mianakanyo ni ku navela loku hi ntolovelo hi ku papalataka hi nga ha sungula ku swi vona onge swa amukeleka hambiloko hi swi tiva kahle leswaku a swi amukeleki. Ku namarhela ka hina eka leswi nga swinene ku nga ha tsana. Byala byi nga endla leswaku mahanyelo ya hina lamanene ma onhaka kutani hi va ni swiphiqo hi tlhelo ra moya.

Hi xikombiso, John u holove ni nsati wakwe kutani a ya ebarheni hikwalaho ka leswi a hlundzukile. Loko wansati un’wana a n’wi tshinelela ana se a nwe mabodlhela ma nga ri mangani leswaku a rhurisa mbilu. Endzhaku ko nwa man’wana ma nga ri mangani, John u fambe ni wansati yoloye kutani a endla vuoswi. Endzhaku ka sweswo, u tisorile swinene hikwalaho ko endla swilo leswi a a ta va ni tingana ku swi endla loko a nga dakwanga.

Ku nwa ku tlula mpimo swi nga endla leswaku munhu a tsandzeka ku lawula ririmi rakwe ni swiendlo swakwe. Bibele yi tlakusa swivutiso leswi landzelaka: “I vamani lava tshamaka va ri ekhombyeni? I vamani lava nga ni timholovo ni ku lwa? Hi lava tshamaka nkarhi wo leha ni vhinyo leswaku va kuma bodlhela rin’we ntsena ro hetelela.” (Swivuriso 23:29, 30, Contemporary English Version) Ku nwa ku tlula mpimo swi nga endla leswaku u twa “onge u le henhla ka lwandle, u vabyisiwa hi lwandle, u etlele ehenhla ka xikepe lexi yaka hala ni hala.” (Swivuriso 23:34, TEV) Munhu loyi a nweke ku tlula mpimo a nga pfuka “a vaviseke miri hinkwawo, kambe a nga swi tivi leswaku ku endleke yini hi yena.”—Swivuriso 23:35, CEV.

Ku nwa ku tlula mpimo swi nga onha rihanyo ra wena. “Eku heteleleni [byala byi] luma ku fana ni nyoka, naswona [byi] humesa vuxungu ku fana ni mhiri.” (Swivuriso 23:32) Sayense ya swa vutshunguri yi tiyisekise vutlhari bya xivuriso xexo xa khale. Ku nwa ku tlula mpimo swi ni khombo, swi nga endla leswaku munhu a khomiwa hi vuvabyi byo hambana-hambana bya khensa, vuvabyi bya xivindzi, vuvabyi bya rivengwana, vuvabyi bya chukele, vuvabyi lebyi vangiwaka hi byala eka n’wana loyi a ha riki ekhwirini (fetal alcohol syndrome), vuvabyi byo oma swirho kumbe vuvabyi bya mbilu. Ma tele mavabyi lama vangiwaka hi ku nwa ku tlula mpimo kambe lawa ko va man’wana ya wona. Hambiloko munhu o nwa ku tlula mpimo kan’we, sweswo swi nga endla leswaku vutomi byakwe byi va ekhombyeni kumbe a fa. Swiphiqo leswikulu leswi vangiwaka hi ku nwa ku tlula mpimo a swi hlamuseriwi etibukwini ta swa vutshunguri.

Xiphiqo lexikulu lexi vangiwaka hi ku nwa ku tlula mpimo. Hambiloko munhu a nga nwi a dakwa,  ku nwa ku tlula mpimo swi nga vanga swiphiqo hi tlhelo ra moya. Bibele yi swi veka erivaleni yi ku: “Khombo eka lava pfukaka nimpundzu swinene va lava swakunwa leswi pyopyaka, lava tshamaka kukondza ku va vusiku, va kala va hisiwa hi vhinyo!” Ha yini? Esaya u hlamusela vuyelo lebyi vanhu va nga ta va na byona hi tlhelo ra moya loko va nwa ku tlula mpimo, u ri: “Ntirho wa Yehovha a va wu languti ni ntirho wa mavoko ya yena a va wu vonanga.”—Esaya 5:11, 12.

Rito ra Xikwembu ri hi khutaza leswaku hi nga vi “exikarhi ka lava va nwaka ngopfu vhinyo.” (Swivuriso 23:20) Vavasati lava kuleke va lemukisiwa leswaku va nga vi “mahlonga ya vhinyo yo tala.” (Tito 2:3) Ha yini? Minkarhi yo tala loko vanhu va ha ku sungula ku nwa byala va ringanisela, kambe hi ku famba ka nkarhi va sungula ku nwa ku tlula mpimo handle ko swi xiya. Eku heteleleni, munhu yoloye a nga ha “etlela a ri karhi a tivutisa a ku, ‘Ndzi ta pfuka rini leswaku ndzi ta tlhela ndzi kuma byin’wana?’” (Swivuriso 23:35, CEV) Eka vanhu vo tala lava nwaka, swilo swi sungula ku onhaka loko se va pfuka nimixo va lava byin’wana hikwalaho ka leswi va nga ni babalaza.

Bibele yi tsundzuxa leswaku lava va tinyiketeleke eku ‘kukutleleni ka vhinyo, eminkhubyeni ya huwa, emimphikizanweni ya ku nwa, va ta tihlamulela eka loyi a lunghekeleke ku avanyisa lava hanyaka ni lava feke.’ (1 Petro 4:3, 5) Loko Yesu a vulavula hi minkarhi ya mangava leyi hi hanyaka eka yona u te: “Tivoneleni leswaku timbilu ta n’wina ti nga tshuki ti tshikileriwa hi ku dya ngopfu ni ku nwa ngopfu ni ku vilela hi vutomi, kutani hi xitshuketa siku rero [ra Yehovha] ri mi wela hi xihatla ku fana ni ntlhamu.”—Luka 21:34, 35.

Kutani i yini leswi vanhu lava nwaka ku tlula mpimo va nga swi endlaka leswaku va papalata ku ‘tshikileriwa hi ku nwa ngopfu’?

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Swifaniso leswi nga eka tluka 4, 5]

Ku nwa ku tlula mpimo swi nga vanga swiphiqo swo tala