Ha Yini Xikwembu Xi Lerise Vaisrayele Leswaku Va Lwa ni Vakanana?

“U fanele u herisa vanhu lava hinkwavo: Vaheti, Vaamori, Vakanana, Vaperezi, Vahivhi ni Vayebusi, hilaha HOSI yi ku leriseke hakona.”—DETERONOMA 20:17, TODAY’S ENGLISH VERSION.

“Vanani ni ku rhula ni vanhu hinkwavo.”—VARHOMA 12:18.

XANA tindzimana teto ta Bibele u titwa ti kanetana? Vo tala swa va tikela ku twisisa leswaku ha yini Xikwembu xi lerise leswaku Vakanana va hlaseriwa kasi hi hala tlhelo Bibele yi hi khutaza leswaku hi va ni ku rhula. * (Esaya 2:4; 2 Vakorinto 13:11) Eka vona swiletelo sweswo swi vonaka swi nga fambisani.

Loko a wo bula ni Xikwembu hi mhaka leyi, xana a wu ta xi vutisa yini? Xiya swivutiso swa ntlhanu leswi tolovelekeke swin’we ni tinhlamulo leti humaka eBibeleni.

1. Ha yini Vakanana va hlaseriwile? Vakanana a va tshama endhawini leyi nga riki ya vona. Ha yini hi vula tano? Kwalomu ka 400 wa malembe lama nga hundza, Xikwembu xi tshembise wanuna wo tshembeka Abrahama leswaku vatukulu vakwe a va ta tshama etikweni ra Kanana. (Genesa 15:18) Xikwembu xi hetisise xitshembiso xexo loko xi endla leswaku tiko ra Israyele, leri ku nga vatukulu va Abrahama, ri teka tiko rero. Van’wana va nga ha vula leswaku Vakanana se a ku ri khale va tshama etikweni rero naswona a va ri ni mfanelo yo ri lawula. Kambe entiyisweni, tanihi Hosi leyi Lawulaka vuako hinkwabyo, Xikwembu hi xona xi nga ni mfanelo yo hlawula laha vanhu va faneleke va tshama kona.—Mintirho 17:26; 1 Vakorinto 10:26.

2. Ha yini Xikwembu xi nga endlanga leswaku Vakanana va tshama hi ku rhula ni Vaisrayele? Malunghana ni Vakanana, Xikwembu xi lerise Vaisrayele xi ku: “Va nga tshuki va tshama etikweni ra wena, leswaku va nga ku endli u ndzi dyohela. Loko wo tshuka u tirhela swikwembu swa vona, swi ta va ntlhamu eka wena.” (Eksoda 23:33) Hi ku famba ka nkarhi, muprofeta Muxe u byele Vaisrayele a ku: “Yehovha Xikwembu xa wena u hlongola matiko lawa . . . hikwalaho ka vuhomboloki bya wona.” (Deteronoma 9:5) Xana matiko wolawo a ma homboloke ku fikela kwihi?

Mahanyelo yo biha, vugandzeri bya vuhedeni ni ku endla magandzelo hi vana a swi tolovelekile eKanana. Henry H. Halley n’wamatimu wa Bibele u xiye leswaku vayimburi lava a va cela endhawini yoleyo va “kume makhuwana yo tala lawa a ma ri ni masalela ya vana lava a ku endliwe magandzelo ha vona eka Bali [xikwembu lexikulu xa Vakanana].” U engetele a ku: “Ndhawu yoleyo hinkwayo yi tikombe yi ri xilahlo xa tincece. . . . Vugandzeri bya Vakanana a byi katsa ku tipeta eku tikhomeni ko biha emahlweni ka swikwembu swa vona; naswona a va dlaya vana va vona va mativula va gandzela swikwembu sweswo ha vona. Swi vonaka onge tiko hinkwaro ra Kanana ri fane na Sodoma na Gomora hi ku helela. . . . Vayimburi lava celaka marhumbi ya miti ya  Vakanana va tivutisa leswaku ha yini Xikwembu xi nga va lovisanga hi ku hatlisa ku tlula hilaha xi endleke hakona.”

3. Xana hi nkarhi wolowo a va nga ri kona vanhu van’wana vo homboloka emisaveni? Ha yini ku lovisiwe Vakanana ntsena? A ku nga ri ro sungula Xikwembu xi lovisa vadyohi. Loko “misava yi tala madzolonga” esikwini ra Nowa, Xikwembu xi endle leswaku ndhambi yi kukula vanhu hinkwavo, kambe ku lo pona ndyangu wun’we ntsena—ku nga ndyangu wa Nowa. (Genesa 6:11; 2 Petro 2:5) Xikwembu xi lovise miti ya Sodoma na Gomora loko xidyoho xa vaaki va yona xi “tika swinene.” (Genesa 18:20; 2 Petro 2:6) Xi tivise hi ta ku avanyisiwa ka ntsindza wa Asiriya ku nga Ninivha “muti lowu halataka ngati,” hambileswi xi wu tsetseleleke loko vaaki va wona va hundzuka eka tindlela ta vona to biha. (Nahume 3:1; Yonasi 1:1, 2; 3:2, 5-10) Xikwembu xi lovise Vakanana leswaku xi sirhelela Vaisrayele, ku nga tiko leri Mesiya a a ta huma eka rona.—Pisalema 132:11, 12.

4. Xana ku lovisiwa ka Vakanana swi lwisana ni rirhandzu ra Xikwembu? Loko u languta mhaka leyi, u nga vona onge ku va Xikwembu xi lovise Vakanana swi lwisana ni rirhandzu ra xona. (1 Yohane 4:8) Kambe rirhandzu ra xona hi nga ri vona kahle loko hi kambisisa mhaka leyi hi vuenti.

I khale Xikwembu xi swi tiva leswaku vaaki va Kanana va tifambela hi tindlela ta vona. Kutani ematshan’weni yo va lovisa hi ku hatlisa, xi lehise mbilu hi ku pfumelela malembe ya 400 ma hundza kukondza xidyoho xa vona ‘xi helela.’—Genesa 15:16.

Loko se xidyoho xa Vakanana xi fikelele laha a ku nga ha ri na ntshembo wa leswaku va ta hundzuka, Yehovha u va lovisile. Kambe a nga va lovisanga hinkwavo. Ha yini? Xivangelo hileswaku van’wana a va ha tiyimisele ku hundzuka. Vanhu volavo lava a va tiyimisele ku hundzuka, vo tanihi Rahava ni Vagibiyoni, va kombiwe tintswalo.—Yoxuwa 9:3-11, 16-27; Vaheveru 11:31.

5. Swi ta njhani leswaku Xikwembu lexi nga ni rirhandzu xi lovisa vanhu? Xivutiso lexi xa twisiseka hikuva a hi mhaka leyi tsakisaka ku anakanya hi ku lovisiwa ka vanhu. Rirhandzu ra Xikwembu hi rona leri endleke leswaku xi lovisa vanhu vo homboloka. Hi xikombiso: Loko muvabyi a ri ni xilondza lexi hlakataka miri, hakanyingi ku hava lexi madokodela ma nga xi endlaka handle ko tsema xirho xexo. A hi vangani vanhu lava a va ta tsakela maendlelo wolawo, kambe dokodela lonene wa swi tiva leswaku loko o  tshika xirho xexo, sweswo swi nga endla leswaku miri hinkwawo wu va ekhombyeni. Leswi a khathalaka, u endla ntirho wolowo lowu nga tsakisiki leswaku a pfuna muvabyi wakwe.

Hilaha ku fanaka, Yehovha a swi nga n’wi tsakisi ku lovisa Vakanana. Yena hi byakwe u te: “Ku fa ka lowo homboloka a ndzi ku tsakeli.” (Ezekiyele 33:11) Hi hala tlhelo, xikongomelo xa Yehovha a ku ri leswaku tiko ra Israyele ri humesa Mesiya loyi a a ta endla leswaku vanhu lava kombisaka ripfumelo va ponisiwa. (Yohane 3:16) Xisweswo, Xikwembu a xi nga ta swi pfumelela leswaku Vaisrayele va kuceteriwa hi swiendlo leswi nyenyetsaka swa Vakanana. Kutani xi lerise leswaku Vakanana va lovisiwa. Hi ku endla tano, Xikwembu xi kombise rirhandzu ra xona—rirhandzu rero hi rona leri nga xi susumetela ku endla ntirho lowu nga tsakisiki leswaku ku vuyeriwa vagandzeri va xona lava tshembekaka.

Rungula Ra Ku Lovisiwa Ka Vakanana I Ra Nkoka Eka Hina

Xana rungula ra ku lovisiwa ka Vakanana i ra nkoka eka hina namuntlha? Ina, hikuva Varhoma 15:4 yi ri: “Swilo hinkwaswo leswi tsariweke enkarhini lowu hundzeke swi tsaleriwe ku letela hina, leswaku hi ta va ni ntshembo hikwalaho ka ku tiyisela ka hina ni hikwalaho ka nchavelelo lowu humaka eMatsalweni.” Xana leswi nga endleka eKanana swi hi dyondzisa yini naswona hi wihi ntshembo lowu swi hi nyikaka wona?

Rungula leri ri hi dyondzisa swo tala. Hi xikombiso, Xikwembu xi tsetselele Rahava ni Vagibiyoni loko va kombisa ripfumelo eka xona. Leswi swi hi kombisa leswaku un’wana ni un’wana loyi a lavaka ku tsakisa Xikwembu a nga swi kota, ku nga khathariseki rixaka leri a humaka eka rona kumbe swidyoho leswi a tshameke a swi endla.—Mintirho 17:30.

Rungula ra ku lovisiwa ka Vakanana ri tlhela ri hi nyika ntshembo hi ku hi kombisa leswi Xikwembu xi nga ta swi endla ku nga ri khale. Ri hi tiyisekisa leswaku xi nge byi pfumeleli vubihi byi hlula leswinene hilaha ku heleleke. Bibele yi tiyisekisa leswaku ku nga ri khale xi ta teka goza ro herisa vanhu hinkwavo vo homboloka, kutani xi ponisa hinkwavo lava xi rhandzaka leswaku va nghena emisaveni leyintshwa yo lulama. (2 Petro 2:9; Nhlavutelo 21:3, 4) Hi nkarhi wolowo, marito lawa lama chavelelaka ma ta hetiseka: “Tshemba Yehovha u hlayisa ndlela yakwe, u ta ku tlakusa leswaku u dya ndzhaka ya misava. U ta swi vona loko lavo homboloka va herisiwa.”—Pisalema 37:34.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Bokisi leri nga eka tluka 14]

Xana Bibele Ya Ti Amukela Tinyimpi Leti Vanhu Va Ti Lwaka?

Xana ku va Xikwembu xi lerise Vaisrayele leswaku va lovisa Vakanana swi kombisa leswaku xa ti amukela tinyimpi leti vanhu va ti lwaka namuntlha? Nikatsongo. Twana swivangelo leswi swinharhu:

▪ Namuntlha a ku na tiko leri nga hlawuleka emahlweni ka Xikwembu. Loko Vaisrayele va ale Yesu tanihi Mesiya, a va nga ha faneleki ku yimela Xikwembu eka mintirho hinkwayo, ku katsa ni ku tirhisiwa tanihi vaavanyisi. (Matewu 21:42, 43) Endzhaku ka sweswo, Yehovha se a a languta Vaisrayele ku fana ni matiko man’wana. (Levhitika 18:24-28) Ku sukela hi nkarhi wolowo, laha misaveni a ka ha vanga na tiko leri a ri ta vula leswaku Xikwembu xa ri seketela enyimpini.

▪ Yehovha a nga ha va nyiki tiko kumbe ndhawu yo karhi vagandzeri vakwe leswaku va tshama eka yona. Ematshan’weni ya sweswo, malandza yakwe ma kumeka eka “matiko hinkwawo ni tinyimba hinkwato” ta misava.—Nhlavutelo 7:9; Mintirho 10:34, 35.

▪ Yesu u swi veke erivaleni leswaku valandzeri vakwe a va nge katseki etinyimpini. Loko a lemukisa vanhu hi ta ku hlaseriwa ka Yerusalema, u lerise vadyondzisiwa vakwe leswaku va fanele va baleka ku ri ni ku va va tshama leswaku va ta lwa, naswona va endle tano. (Matewu 24:15, 16) Ematshan’weni yo havela matlhari, Vakreste va ntiyiso va titshega hi Mfumo wa Xikwembu lowu ku nga ri khale wu nga ta susa vuhomboloki hinkwabyo emisaveni leyi.—Daniyele 2:44; Yohane 18:36.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 15]

Xikombiso xa Rahava xi kombisa leswaku un’wana ni un’wana loyi a lavaka ku tsakisa Xikwembu a nga swi kota