HILAHA mhaka ya John na Carol yi swi kombisaka hakona, ndlela leyi u kurisiweke ha yona yi nga yi khumba swinene ndlela leyi u letelaka ni ku xupula vana va wena ha yona. Loko nuna ni nsati va kurisiwe hi tindlela leti nga faniki, va nga ha va ni mavonelo lama nga faniki yo letela vana. Minkarhi yin’wana sweswo swi endla leswaku ku va ni swiphiqo evukatini.

Swiphiqo swi nga ha nyanya loko vatswari va karhele. Vatekani lava ha ku kumaka n’wana wo sungula va nga xiya leswaku ku letela vana swa karharisa naswona swi dya nkarhi wo tala. Joan, loyi yena ni nuna wakwe Darren, va kuriseke swinhwanyetana swimbirhi, u te: “Ndza swi rhandza swinhwanyetana swa mina, kambe hakanyingi a swi nga ndzi yingisi loko ndzi swi byela leswaku swi ya eku etleleni. A swi pfuka nimpundzu swinene, hi nkarhi lowu a swi fanele swa ha etlele. A swi ndzi nghena enon’wini  loko ndzi lava ku vulavula. Tintangu, swiambalo ni swilo leswi a swi tlanga ha swona a swi nga swi tlheriseli endhawini ya swona naswona a swi tshika swakudya swi nga funengetiwanga.”

Jack, loyi nsati wakwe a a ri ni ntshikilelo emianakanyweni endzhaku ka loko a veleke n’wana wa vona wa vumbirhi, u te: “Hakanyingi a ndzi vuya hi le ntirhweni ndzi karhele naswona a ndzi tshamela ku pfuka nivusiku ndzi tshama ni ricece. Leswi swi endle leswaku swi hi tikela ku letela ni ku tshinya xinhwanyetana xa hina nkarhi na nkarhi. Xi sungule ku va ni mavondzo hileswi a hi heta nkarhi wo tala hi khathalela ricece.”

Loko vatswari lava karhaleke va nga pfumelelani malunghana ni ndlela leyi va nga letelaka n’wana wa vona ha yona, sweswo swi nga vanga timholovo letikulu. Loko swiphiqo sweswo swi nga tlhantlhiwi swi nga hambanisa vatswari ivi n’wana a namarhela mutswari loyi a n’wi lemaka. Hi yihi milawu ya le Bibeleni leyi nga pfunaka vatswari leswaku va va ni vun’we loko va ri karhi va letela vana va vona?

Xikwembu a xi lava leswaku wanuna ni wansati va tekana va nga si va na vana naswona va hambeta va tshama swin’we ni loko vana va vona se va hume miti. Bibele yi vula leswi hi vukati: “Leswi Xikwembu xi swi paneke swin’we, ku nga tshuki ku va ni munhu la swi hambanisaka.” (Matewu 19:6) Nakambe mhaka leyi fanaka yi kombisa leswaku Xikwembu a xi lava leswaku n’wana a hetelela a “siya tata wakwe ni mana wakwe.” (Matewu 19:5) Kutani ku kurisa vana ko va nchumu lowu vaka kona ntsena evukatini, kambe a hi swona leswi vekaka masungulo ya byona. Hakunene vatswari va fanele va tivekela nkarhi wo letela vana va vona, naswona va fanele va tsundzuka leswaku vukati lebyi tiyeke i ndhawu leyinene laha vana va nga kurisiwaka kona.

Hi yihi ndlela yin’wana leyi vatswari va nga tiyisaka vuxaka bya vona ha yona hi nkarhi wa ku kurisa vana? Loko swi koteka, minkarhi hinkwayo tivekeleni nkarhi lowu mi nga ta tshama swin’we vana va nga ri kona. Loko mi endla tano mi ta va ni nkarhi wo vulavula hi timhaka ta nkoka leti khumbaka ndyangu wa n’wina naswona mi ta va ni nkarhi wa ku tiphina mi tibulela ta n’wina. I ntiyiso leswaku a swi olovi ku va vatswari va tivekela nkarhi wa ku tshama swin’we. Alison, manana loyi ku vulavuriweke ha yena eku sunguleni ka xihloko lexi, u te: “Loko swi tikomba onge mina ni nuna wa mina hi ta va ni xinkarhana xo tshama swin’we hi tibulela ta hina, xihlangi xa hina xi lava leswaku hi xi khathalela kumbe n’wana wa hina wa malembe ya tsevu u lava leswaku hi n’wi pfuna ku kuma tikhirayoni takwe.”

Joan na Darren, lava ku vulavuriweke ha vona eku sunguleni ka xihloko lexi, va tivekele nkarhi wa ku titshamela voxe hi ku vekela swinhwanyetana swa vona nkarhi lowu a swi fanele swi etlela ha wona. Joan u te: “Minkarhi hinkwayo a hi veke nkarhi lowu swinhwanyetana swa hina a swi fanele swi ya etlela ha wona. Sweswo swi nyike mina na Darren nkarhi wo tigedlha hi tibulela ta hina.”

Ku va vatswari va vekela vana va vona nkarhi wo ya eku etleleni a swi va nyiki nkarhi wa leswaku va tibulela ta vona ntsena kambe swi tlhela swi pfuna ni n’wana leswaku a nga “tiehleketeleli ku tlula mpimo lowu a faneleke ku tiehleketelela ha wona.” (Varhoma 12:3) Vana lava leteriweke ku xixima nkarhi lowu va vekeriweke wona wa ku ya eku etleleni, va ta hetelela va swi xiya leswaku hambileswi va nga va nkoka endyangwini kambe a hi vona ntsena va nga va nkoka. Va fanele va fambisana ni maendlelo ya swilo ya le kaya ematshan’weni yo ehleketa leswaku vona va ta endla ku rhandza ka vona ekaya.

Xivuriso xin’wana xi ri: “N’wananga, yingisa ndzayo ya tata wa wena, naswona u nga wu fularheli nawu wa mana wa wena.” (Swivuriso 1:8) Ndzimana leyi ya le Bibeleni yi kombisa leswaku tatana na manana va ni mfanelo yo vekela vana va vona milawu. Nilokoswiritano, hambi loko vatswari va kurisiwe hi ndlela leyi fanaka, swi nga ha endleka leswaku va nga pfumelelani hi ndlela leyi vana va faneleke va leteriwa ni ku tshinyiwa ha yona nileswaku hi yihi milawu leyi faneleke yi tirhisiwa eka xiyimo xo karhi. Xana vatswari va nga xi lulamisa njhani xiyimo xexo xo tika?

John, loyi ku vulavuriweke ha yena eku sunguleni, u ri, “Ndzi ehleketa leswaku a swi kahle ku holova emahlweni ka vana.” Hambiswiritano, u vule leswaku ku endla tano a swi olovi nikatsongo. John u ri: “Vana va ni vuxiyaxiya ngopfu. Hambiloko xinhwanyetana xa hina xi nga hi vonanga loko hi holova, kambe xa swi vona leswaku ku ni leswi nga fambiki kahle loko xi hi languta.”

John na Alison va swi kotise ku yini ku hlula xiphiqo lexi? Alison u te: “Loko ndzi nga yi tsakeli ndlela leyi nuna wa mina a tshinyaka xinhwanyetana xa hina ha yona, a ndzi vuli nchumu kukondza xi humela ehandle laha xi nga ta ka xi nga hi twi loko hi vulavula. A ndzi lavi leswaku xi tirhisa ku nga pfumelelani ka hina leswaku xi yingisa ntsena loyi a yimaka na xona. Loko xi vona leswaku a hi pfumelelani, ndzi xi byela leswaku swirho hinkwaswo swa ndyangu swi fanele swi yingisa nawu wa Yehovha wa vunhloko nileswaku mina ndzi yingisa tata wa xona kutani na xona xi fanele xi yingisa ndzayo ya hina vatswari va xona.” (1 Vakorinto 11:3; Vaefesa 6:1-3) John u ri: “Loko hi hlanganile hinkwerhu, hi mina loyi hakanyingi ndzi tshinyaka swinhwanyetana swa hina. Kambe loko Alison a yi tiva kahle mhaka ya kona, ndza n’wi tshika leswaku a swi tshinya kutani mina ndzi n’wi seketela. Loko ndzi nga pfumelelani na yena emhakeni yo karhi, ndzi vulavula na yena endzhakunyana.”

Xana mi nga endla yini leswaku ku nga pfumelelani ka n’wina malunghana ni ndlela yo laya ni ku tshinya vana swi nga endli leswaku mi hlundzukelana, xisweswo vana va n’wina va nga ha mi xiximi?

A swi kanakanisi leswaku ku kurisa ni ku letela vana a hi matlangwana. Minkarhi yin’wana ntirho wolowo wu nga ha lava leswaku u tirhisa matimba ya wena hinkwawo. Kambe hi ku famba ka nkarhi vana va n’wina va ta huma miti kutani wena ni nkataku mi ta tlhela mi titshamela n’wexe. Xana vukati bya n’wina byi ta tiya kumbe byi ta tsana hikwalaho ka swilo leswi mi humeleleke enkarhini lowu hundzeke loko ma ha kurisa vana? Nhlamulo ya kona yi ta titshega hi leswaku mi wu tirhisa kahle ku fikela kwihi nawu lowu nga eka Eklesiasta 4:9, 10 lowu nge: “Vambirhi va antswa ku tlula un’we, hikuva va ni hakelo leyinene ya ku tikarhata ka vona. Hikuva loko un’we wa vona o wa, loyi un’wana a nga pfuxa munghana wakwe.”

Loko vatswari va khomisana, ku nga va ni vuyelo lebyi tsakisaka. Carol, loyi ku vulavuriweke ha yena eku sunguleni ka xihloko lexi, u vule leswi malunghana ni mhaka leyi: “A ndzi swi tiva leswaku nuna wa mina u ni timfanelo to tala letinene, kambe ku va hi kurise vana swin’we swi endle leswaku ndzi vona ni timfanelo ta yena letintshwa. Loko ndzi ri karhi ndzi n’wi vona a khathalela swinhwanyetana swa hina swi endle leswaku ndzi n’wi xixima ni ku n’wi rhandza swinene.” John u vule leswi hi Alison: “Ku vona ndlela leyi nsati wa mina a veke manana la khathalaka swi endle leswaku ndzi n’wi rhandza ngopfu ni ku n’wi xixima.”

Loko u tivekela nkarhi wa ku tshama ni nkataku mi tibulela ta n’wina naswona mi khomisana loko  mi ri karhi mi kurisa vana, vukati bya n’wina byi ta tiya loko vana va ri karhi va kula. Hi xihi xikombiso lexinene lexi mi nga xi vekelaka vana va n’wina?