Xana A Wu Swi Tiva?

Ha yini Yudasi a nyikiwe swiphemu swa silivhere swa 30 leswaku a xenga Yesu?

Loko Yudasi Iskariyota a hlangane ni vaprista lavakulu leswaku va ta vulavula hi mali leyi a va ta n’wi nyika yona leswaku a xenga Yesu, va n’wi tshembise “swiphemu swa silivhere swa 30.” (Matewu 26:14, 15) Mali yoleyo a yi kombisa ndlela leyi a va n’wi venga ha yona Yesu ni ndlela leyi a va n’wi tekela ehansi ha yona.

Mali ya swingwece leyi ku vulavuriwaka ha yona laha yi nga ha va yi ri tixikele ta silivhere, ku nga mali leyi tolovelekeke leyi a yi tirhisiwa hi Vayuda. Xana tixikele ta 30 a ti kota ku xava yini? Nawu wa Muxe a wu vule leswaku tixikele teto a ti ringana ku xava hlonga. Nakambe 30 wa tixikele a ti ringana ku xava nsimu.—Eksoda 21:32; Matewu 27:6, 7.

Loko muprofeta Zakariya a kombele muholo wa ntirho wakwe tanihi murisi wa vanhu va Xikwembu eka Vaisrayele lava nga tshembekangiki, va n’wi nyike “swiphemu swa silivhere swa 30.” Leswi va swi endle hi vomu hi xikongomelo xo khomisa muprofeta wa Xikwembu tingana, ku kombisa leswaku a va n’wi teka ku fana ni hlonga ntsena. Hikwalaho, Yehovha u lerise Zakariya a ku: “Swi hoxe evuhlayiselweni bya xuma—mpimo lowukulu lowu ndzi pimiweke ha wona hi ku ya hi langutelo ra vona.” (Zakariya 11:12, 13) Leswi Zakariya a lerisiweke ku swi endla swi hi tsundzuxa leswi Yudasi a a ta swi endla hi mali leyi a a ta yi kuma hileswi a xengeke Loyi Yehovha a n’wi vekeke ku va murisi wa Israyele.—Matewu 27:5.

“Papila ra ku dlaya vukati” leri ku vulavuriwaka ha rona eBibeleni a ku ri yini?

Nawu wa Muxe wu ri: “Loko wanuna o tshuka a teka wansati a . . . [va] nsati wakwe, kutaku loko a nga ha n’wi tsakeli ematihlweni yakwe hikwalaho ka leswi a kumeke nchumu wo karhi lowu nga tengangiki eka yena, u fanele a n’wi tsalela papila ra ku dlaya vukati, a n’wi khomisa rona evokweni rakwe, a n’wi hlongola endlwini yakwe.” (Deteronoma 24:1) Xana a ku ri xihi xikongomelo xa papila leri? Matsalwa a ma hi byeli leswi a swi tsariwa eka papila rolero, kambe a swi kanakanisi leswaku a ri sirhelela timfanelo ni swilaveko swa wansati la tshikiweke.

Hi 1951 ku ya eka 1952, ku kumiwe swingolongondzwana swo hlayanyana swa khale emabakweni lama nga en’walungwini wa le Wadi Murabbaat, enambyeni lowu omeke ekwandzasini ra Yudiya. Eka matsalwa yo tala ya khale lama kumiweke kwalaho, a ku ri ni papila ro dlaya vukati leri tsariweke hi Xiaramu leri ku vuriwaka leswaku ri tsariwe hi 71 kumbe 72 C.E. A ri hlamusela leswi endlekeke hi siku ro sungula ra n’hweti ya Marheshvan hi lembe ra vutsevu loko Vayuda va pfukela Varhoma. Joseph, n’wana wa Naqsan, loyi a a tshama eMasada, u tshike Miriam, n’wana wa Jonathan wa le Hanablata. A a ntshunxekile ku tekiwa hi wanuna wihi na wihi loyi a n’wi rhandzaka la nga Muyuda. Joseph u tlherisele tinyiko ta Miriam leti a nyikiweke tona loko a tekiwa naswona u rihe swilo swakwe leswi onhakeke hilaha ku phindhiweke ka mune. Papila ro dlaya vukati ri sayiniwe hi Joseph hi byakwe ni hi timbhoni tinharhu—Eliezer, n’wana wa Malka; Joseph, n’wana wa Malka; na Eleazar, n’wana wa Hanana.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]

Mabakwa ya le Wadi Murabbaat

[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]

Papila ro dlaya vukati leri ku vuriwaka leswaku ri tsariwe hi 71/72 C.E.

[Laha Swifaniso Swi Humaka Kona eka tluka 25]

Caves: Todd Bolen/Bible Places.com; certificate: Clara Amit, Courtesy of the Israel Antiquities Authority