Mati Lama Pfelelaka Ma Nyika Vutomi Lebyi Nga Heriki

“Mani na mani la nwaka mati lawa ndzi nga ta n’wi nyika wona a nge he tlheli a twa torha, kambe mati lawa ndzi nga ta n’wi nyika wona ma ta va nseledyana wa mati lama pfelelaka ma nyika vutomi lebyi nga heriki.”—YOHANE 4:14.

 “HI XITSHUKETA, endzhaku ka n’weti, . . . ku humelele bolo leyi fanaka ni ribye ro xonga leyi nga ni muvala wa wasi ni wo basa, yi ri karhi yi tlhandluka hakatsongo-tsongo emunyameni lowukulu.”—Edgar Mitchell, la fambaka hi michini leyi yaka empfhukeni, u hlamusela ndlela leyi pulanete ya misava yi nga xiswona loko u yi vona u ri empfhukeni.

I yini lexi endlaka leswaku pulanete ya hina yi va ni muvala wolowo wo vangama lowu susumeteleke munhu loyi la fambaka hi michini leyi yaka empfhukeni ku wu hlamusela hi ndlela yo phata? I mati lama funengetaka ndhawu leyi endlaka kwalomu ka tiphesente ta 75 ta vuandlalo bya misava. Kahle-kahle mati a mo endla ntsena leswaku misava ya hina yi languteka yi sasekile; kambe ma tlhela ma endla leswaku swivumbiwa leswi nga emisaveni swi hambeta swi hanya. Entiyisweni miri wa hina wu ni mati ya kwalomu ka tiphesente ta 65. Xisweswo loko buku yin’wana yi vulavula hi mati yi ri: “I ya nkoka swinene evuton’wini lerova swilo hinkwaswo leswi endlekaka eka swimilana ni le ka vanhu swi lava mati.”—Encyclopædia Britannica.

Fambiselo ra ku rhendzeleka ka mati ri endla leswaku ma nga heli hileswi misava yi tshamelaka ku ma tengisa. Buku yin’wana yi ri: “Thonsi rin’wana ni rin’wana ra mati lawa hi ma tirhisaka ma tlhelela elwandle. Loko se ma ri elwandle, ma hisiwa hi dyambu kutani ma hundzuka nkahelo ma tlhandlukela emapapeni. Kutani ma tlhelela emisaveni tanihi mpfula. Mati ma tirhisiwa hi ku phindha-phindlha, kambe a ma heli.” (The World Book Encyclopedia) Kwalomu ka malembe ya 3 000 lama hundzeke, fambiselo leri leri hlamarisaka ri hlamuseriwe eBibeleni hi ndlela leyi: “Hinkwaswo swinambyana swa vuxika swi ya elwandle, kambe lwandle a ri tali. Ndhawu leyi swinambyana swa vuxika swi humaka eka yona, swi tlhelela eka yona leswaku swi ta tlhela swi huma.” Hakunene fambiselo leri ra ku rhendzeleka ka mati i nchumu lowu hlamarisaka lowu tumbuluxiweke!—Eklesiasta 1:7.

Mati i ya nkoka evuton’wini naswona ya hlamarisa ndlela leyi hi ma kumaka ha yona, lerova a swi fanelanga swi hi hlamarisa leswi ku vulavuriwaka ha wona minkarhi yo tlula 700 eBibeleni. Hakanyingi Bibele yi vulavula ngopfu hi matimba yo hlawuleka lawa mati ma nga na wona—ku basisa ni ku endla leswaku swilo swi kota ku hanya—leswaku yi fanekisela ndlela leyi ma nga hi pfunaka ha yona evugandzerini ni le ka vuxaka bya hina na Yehovha.—Esaya 58:11; Yohane 4:14.

Matimba Ya Bibele Yo Basisa

Leswi Vaisrayele a va tshamela ku hlamba ni ku hlantswa swiambalo swa vona hi mati, a va xiyeka swinene hi ku basa ka vona. A ku ri mukhuva wa vona ku n’wi hlambisa milenge munhu loyi a teke endlwini ya vona leswaku a ta dya swakudya. (Luka 7:44) Handle ko va Vaisrayele va tshama va basile emirini ni ku basisa swilo swa vona, a va tlhela va tirhisa mati leswaku va tshamela ku tibasisa etimhakeni ta vukhongeri. Nkarhi na nkarhi vaprista lava a va tirha etabernakeleni a va fanele va hlamba ni ku hlantswa swiambalo swa vona. (Eksoda 30:18-21) Endzhaku ka malembe etempeleni ya le Yerusalema, Solomoni u endle “lwandle leri endliweke hi ku n’okisiwa” ra koporo leri hi ntolovelo a ri rhwala mati lama tlulaka tilitara ta 44 000, lama a ma ta kota ku tirhisiwa eka swilaveko swa Nawu wa Xikwembu swa ku tibasisa. (2 Tikronika 4:2, 6) Xana ku tirhisiwa ka mati hi ndlela yoleyo swi vula yini eka Vakreste namuntlha?

Muapostola Pawulo u hlamusele leswaku Yesu u basise vandlha ra Vukreste “hi ku ri hlantswa hi mati a tirhisa rito.” Ku fana ni mati lama basisaka hi tlhelo ra nyama, ntiyiso wa Rito ra Xikwembu wu ni matimba yo hi basisa emahanyelweni ni le timhakeni leti khumbaka vugandzeri bya hina. Ku basisa ko tano ku endla leswaku vadyondzisiwa va Kreste va “kwetsima naswona [va] nga vi na xisolo.” (Vaefesa 5:25-27) Xisweswo, hinkwavo lava lavaka ku amukeriwa hi Xikwembu va fanele va tikarhatela ku tshama va nga ri na ‘xivati naswona va nga soleki’ emahanyelweni ni le ka vuxaka bya vona na xona. (2 Petro 3:11, 14) Rito ra Xikwembu ri va pfuna njhani ku endla sweswo?

Vanhu lava rhandzaka ku tsakisa Yehovha Xikwembu va nghenisa vutivi, lebyi fanekiseriwaka hi mati, hi ku va va dyondza Bibele nkarhi na nkarhi. Loko vutivi lebyi va byi kumaka byi khumba mianakanyo ni timbilu ta vona, byi endla leswaku va swi navela hi mbilu ya vona hinkwayo ku endla leswi Bibele yi va lerisaka swona: “Mi hundzuka hi ku hundzula mianakanyo ya n’wina, leswaku mi ta tiyiseka hi ku rhandza ka Xikwembu loku nga kunene ni loku amukelekaka ni loku hetisekeke.”—Varhoma 12:2.

Vutivi lebyi kongomeke bya ku rhandza ka Xikwembu byi endla vanhu vo tano va kota ku vona swilo leswi thyakeke ni leswi solekaka emahanyelweni ni le mianakanyweni ya vona. Loko va ri karhi va tirhisa misinya ya milawu ya Bibele evuton’wini bya  vona ku ringana nkarhi wo karhi, ku fana ni mati, Rito ra Xikwembu ri ta va pfuna leswaku va ‘hlantswiwa va basa’ hambi ku ri eka swidyoho leswikulu.—1 Vakorinto 6:9-11.

Xiya xikombiso xa ndlela leyi jaha rin’wana ra le Spain ri byi cinceke ha yona vutomi bya rona. Alfonso u ri: “Loko ndzi ri ni malembe ya 18 a ndzi nga yi tsakeli ndlela leyi a ndzi hanya ha yona.” Se a a ri hlonga ra swidzidzirisi naswona a a ri xigevenga lexikulu. Loko a ya emahlweni u ri: “A ndzi titwa ndzi thyakile hileswi a ndzi swi endla emirini wa mina ni ndlela leyi a ndzi va khoma ha yona vanhu van’wana.

“Exikolweni, ndzi vone nhwanyana un’wana loyi hi nga tintangha loyi a a basile ni ku kala xisolo, ku nga swona leswi n’wi endleke leswaku a hambana swinene ni swichudeni leswin’wana. Xikombiso xa yena xi ndzi endle leswaku ndzi navela ku hanya vutomi lebyi baseke ku fana na yena. Ndzi ye eminhlanganweni ya Timbhoni ta Yehovha hilaha a ndzi khutazeke hakona. Hi ku hatlisa ndzi sungule ku dyondza Bibele ni ku va ni vuxaka ni Xikwembu. Ku nga si hela lembe, ndzi basise vutomi bya mina kutani ndzi va Mbhoni leyi khuvuriweke. Ku cinca loku ko hlamarisa ku endle leswaku vatswari vo tala lava a va ri vaakelani va ta eka mina va ta ndzi kombela leswaku ndzi pfuna vana va vona lava a va godzomberiwe hi swidzidzirisi.”

Mati Lama Nyikaka Vutomi Lebyi Nga Heriki

Yesu u tshame a vulavula ni wansati wa Musamariya loyi a a ri eku keni ka mati exihlobyeni xa Yakobo malunghana ni “mati lama hanyaka.” U te: “Mani na mani la nwaka mati lawa ndzi nga ta n’wi nyika wona a nge he tlheli a twa torha, kambe mati lawa ndzi nga ta n’wi nyika wona ma ta va nseledyana wa mati lama pfelelaka ma nyika vutomi lebyi nga heriki.” (Yohane 4:10, 14) Marito ya Yesu ma kombisa leswaku “mati lama hanyaka” ma fanekisela malunghiselelo lama humaka eka Xikwembu ya vutomi, hilaha swi hlamuseriweke hakona eRitweni ra xona, ku nga Bibele. Ma endla leswaku swi koteka ku va vanhu va hanya hilaha ku nga heriki. Nchumu wa nkoka lowu vumbaka mati lawa yo fanekisela i gandzelo ra nkutsulo ra Kreste Yesu. Yesu u te: “Xikwembu xi rhandze misava swinene xi kala xi nyikela hi N’wana wa xona la tswariweke a ri swakwe, leswaku un’wana ni un’wana loyi a kombisaka ripfumelo eka yena a nga lovisiwi kambe a va ni vutomi lebyi nga heriki.”—Yohane 3:16.

Alfonso, loyi ku vulavuriweke ha yena laha henhla u sungule ku ma teka ma ri ya nkoka “mati lama hanyaka” lama humaka eka Xikwembu. Loko a vulavula hi vanghana vakwe lava hambeteke va tirhisa swidzidzirisi ni ku va swigevenga, u ri: “Buti wa mina ni hinkwavo lava a ku ri vanghana va mina va file. Vutivi bya Rito ra Xikwembu byi ndzi ponise eka rifu. Hikwalaho ka malunghiselelo ya Yehovha ya ku n’wi gandzela, ni sweswi ndza ha hanya.” Ku engetela kwalaho, leswi Alfonso a swi dyondzeke eRitweni ra Xikwembu swi n’wi endla a swi langutela hi mahlo-ngati ku hanya hilaha ku nga heriki emisaveni leyintshwa ya Xikwembu.—2 Petro 3:13.

Xirhambo Lexi Kongomisiwaka Eka Vanhu Hinkwavo

Ebukwini yo hetelela ya Bibele, ku vulavuriwa hi “nambu wa mati ya vutomi, lowu tengeke ku fana ni kristala, wu khuluka wu huma exiluvelweni xa Xikwembu ni xa Xinyimpfana.” (Nhlavutelo 22:1) Nambu lowu wu fanekisela malunghiselelo ya Xikwembu lawa eku heteleleni ma nga ta endla leswaku vanhu va tlhelela evuton’wini lebyi hetisekeke lebyi Adamu na Evha a va ri na byona eku sunguleni ka matimu ya vanhu.

Endzhaku ko hlamusela nambu wolowo, rungula  ri ya emahlweni ri vulavula hi xirhambo lexi: “Mani na mani la khomiweke hi torha a a te; mani na mani la swi navelaka a a nwe mati ya vutomi mahala.” (Nhlavutelo 22:17) Namuntlha xirhambo xexo xi kongomisiwa eka munhu un’wana ni un’wana emisaveni hinkwayo. Lembe ni lembe, Timbhoni ta Yehovha eka matiko lama tlulaka 235 ti heta tiawara to tlula magidi ya timiliyoni ti ri eku pfuneni ka vanhu leswaku va nghenisa vutivi bya Bibele lebyi nyikaka vutomi.

Xana u ni torha ra mati ya vutomi? Loko u nwa mati yo tenga, leswi vulaka ku dyondza hi malunghiselelo lama humaka eka Muvumbi ni ku ma tirhisa, na wena u nga va exikarhi ka lava “va tivekela[ka] hi ku hlayiseka masungulo lamanene ya nkarhi lowu taka, leswaku va ta khomelela swinene evuton’wini bya xiviri.”—1 Timotiya 6:19.

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 14]

Ku fana ni mati lama basisaka hi tlhelo ra nyama, ntiyiso wa Bibele wu ni matimba yo hi basisa emahanyelweni ni le timhakeni leti khumbaka vugandzeri bya hina

[Bokisi/Swifaniso leswi nga eka tluka 15]

NDLELA LEYI MATI A MA KUMIWA HA YONA EMINKARHINI YA KU TSARIWA KA BIBELE

Eminkarhini ya ku tsariwa ka Bibele, vanhu a va endla matshalatshala lamakulu yo kuma mati nkarhi na nkarhi. Abrahama na Isaka va cele swihlovo ekusuhi na Bera-xeba leswaku va va ni mati lama ringaneke lama a ma ta tirhisiwa hi swirho swa ndyangu wa vona ni ku nwisa mintlhambi ya vona.—Genesa 21:30, 31; 26:18.

Swihlovo leswi nga entangiki hakanyingi a swi tshwa loko ximumu xa kona xi hisa swinene xi tlhela xi teka nkarhi wo leha. Xihlovo a xi fanele xi ceriwa xi enta leswaku xi tshama xi ri na mati. (Swivuriso 20:5) Xihlovo xin’wana lexi a xi ri eLakixi a xi ente 44 wa timitara. Xihlovo xin’wana lexi a xi ri eGibiyoni a xi ente timitara to tlula 25 naswona a xi aname 11 wa timitara. Ku cela xihlovo xexo a swi lava leswaku ku susiwa maribye lama tikaka tithani ta kwalomu ka 3 000. Wansati wa Musamariya loyi a a ye eku keni ka mati exihlobyeni xa Yakobo u byele Yesu a ku: “Xihlovo xi entile.” Mati ya kona a ma kumeka eka mpfhuka wa kwalomu ka 23 wa timitara ku ya ehansi.—Yohane 4:11.

Ndlela yin’wana yo hlayisa mati ematikweni ya khale ya le Vuxa Xikarhi a ku ri ku ma hlengeleta eka mathangi lawa a ma akiwa ehansi ka misava. Mathangi lawa a ma hlengeleta mati ya mpfula leyi a yi na ku sukela hi October ku fika hi April. A ku endliwa migerho etlhelo ka ntshava leswaku yi kongomisa mati lama khulukaka ma ya emathangini. Vaisrayele a va aka mathangi lamakulu leswaku va hlayisa mati.—2 Tikronika 26:10.

A swi tika ku ka mati eswihlobyeni ni le mathangini naswona ni sweswi swa ha tika. Vavasati vo fana na Raveka ni vana va Yetro va vanhwanyana a va endla ntirho wa nkoka wo ka mati siku ni siku leswaku ma ta tirhisiwa hi swirho swa mindyangu ya vona ni ku nyika swifuwo.—Genesa 24:15-20; Eksoda 2:16.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 15]

Loko Alfonso a ri karhi a chumayela Rito ra Xikwembu namuntlha